“Ik zie toch ruimte om voor de zomer een stap te kunnen zetten”, zo sloot premier Alexander De Croo (Open Vld) woensdag zijn kernkabinet af, waarbij voor het eerst de langverwachte fiscale hervorming op tafel kwam. “Dat was de optimistische lezing”, zo is binnen zijn regering te horen. Want het belooft een huzarenstukje te worden, om iedereen op één lijn te krijgen over zo’n hervorming. “Voor de MR is een shift naar vermogens nog altijd heel moeilijk verteerbaar”, zo is bij de socialisten te horen. “De btw verhogen ligt voor ons toch ook heel gevoelig”, is dan weer in het liberale kamp de conclusie. Daarbij is er tegelijk stevige ongerustheid bij de werkgevers, zowel het VBO als Voka hebben grote reserves bij wat straks in de plaats komt, van de verlaging van de lasten op arbeid. Tegelijk trekt de PS een rode lijn: de deelstaten mogen niet verarmen. Zij dreigen immers de grootste verliezer te worden, door minder inkomsten uit de personenbelasting: in de huidige plannen verliest Vlaanderen op kruissnelheid 700 miljoen euro per jaar, en Wallonië 300 miljoen. “Dat moet budgetneutraal”, zeggen zij. Zo krijgen de premier en Vincent Van Peteghem (cd&v) een bijzonder moeilijke cocktail aan verlanglijstjes op het bord. “We zijn nog niet aan de nieuwe patatjes”, zo analyseert een hoofdrolspeler.

In het nieuws: Vivaldi snijdt haar laatste grote werf aan.

De details: Zowat elke partij heeft opmerkingen, maar ook de deelstaten én de werkgevers.

• Het glas kan halfvol zijn, of halfleeg. Maar wie premier is van een coalitie zoals Vivaldi, heeft weinig keuze van vastklampen aan een zekere vorm van hoop. En dus was premier De Croo woensdag nog optimistisch, toen hij z’n kernkabinet afsloot, waarop hij een eerste keer de fiscale hervorming besproken had met zijn vicepremier. “Ik zie ruimte”, zo stelde De Croo optimistisch.
• Mogelijks was de eerste minister nog aan het nagenieten van een succesvolle Noordzee-top in Oostende begin deze week, waar België een hele reeks West-Europese landen ontving, officieel over groene energie op zee, officieus om nog eens dik te onderstrepen dat De Croo klaar is voor een internationale topjob. “Dat soort momenten, daar leeft hij van op”, zo merkt een vicepremier fijntjes op.
• Toch heeft De Croo zijn obligaat optimisme nog even nodig in eigen land. Nog drie grote dossiers voor de zomervakantie en daarna wacht het verkiezingsseizoen voor Vivaldi. Daarbij draait de premier de timing wat om: normaal wilde hij eerst de onderhandelingen met Engie afronden, en de pensioenhervorming die de Europese Commissie eist, nu eindelijk voltooien. Maar parallel is nu toch, na eerder overleg op technisch niveau, het finale overleg over de plannen van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) opgestart.
• Die laatste zette vlak voor de paasvakantie zijn fiscale hervorming erg hoog in, door een taxshift van 6 miljard voor te stellen, aan de pers en coalitiepartners. Een ‘shift’ dus met aan de ene kant een pak nieuwe taksen (een btw-verhoging onder andere, een verschuiving naar de vermogens ook, plus het afschaffen van fiscale voordelen) en vooral een substantiële verlaging van de lasten op arbeid aan de andere kant. Om dat laatste is het vooral te doen: mensen netto meer laten verdienen.
• Van Peteghem leurt overigens al lang met die plannen, en kondigde ze ook al meermaals aan in de pers. Dat levert hem alvast het imago op van ‘goede bestuurder’, iemand die durft plannen maken op langere termijn. Voor de minister van Financiën lijkt zo de buit al half binnen: want zelfs als de regeringspartners niet meegaan in zijn visie, heeft hij er alles aan gedaan, en zijn nek wél al uitgestoken.
• Overigens lopen de onderhandelingen met Engie volop: een nieuw mikpunt is nu een deal volgende week, over de maximumfactuur van de opkuis. In de Kamer verduidelijkte De Croo gisteren de uitspraken van de Engie-top, dat zo’n akkoord er “tegen de zomer” zal zijn, het finale, helemaal uitgewerkte akkoord is, met honderd pagina’s juridische tekst. Dat moet het resultaat zijn van een principedeal die dan volgende week zou vallen.

De essentie: Die fiscale hervorming is echt puzzelen op hoog niveau. Elke regeringspartner heeft eisen, rode lijnen en verzuchtingen.

• De eerste keer dat het nu echt besproken werd op de kern, leverde toch meteen een karrenvracht aan opmerkingen op, van de coalitiepartners. Die zijn ideologisch van aard, zoals de vraag wie nu meest moet profiteren van de shift, de lage of eerder hoge inkomens, maar ook praktisch.
• De meest bedreigende bezwaren voor heel de oefening komen zo misschien wel van de deelstaten. Die dreigen immers, als de lasten op arbeid fors dalen, een pak minder inkomsten uit de personenbelasting doorbetaald te krijgen, wat een deuk in hun begrotingen betekent. Voor Vlaanderen zou het neerkomen op een verlies van 700 miljoen euro per jaar, voor Wallonië zo’n 300 miljoen euro.
• Bij de N-VA, die de Vlaamse regering leidt en de Vlaamse minister van Begroting levert met Matthias Diependaele (N-VA), is men niet bepaald wild van het idee. Maar men is ook niet tegen de verlaging van lasten op arbeid, die bij de hoogste ter wereld zijn. Het is vooral de PS, die met Elio Di Rupo de Waalse minster-president levert en daar de coalitie leidt, die keihard op de rem gaat staan. De Waalse financiën staan er allerminst rooskleurig voor: 300 miljoen per jaar is daar broodnodig.
• En dus eist de PS federaal aan tafel dat het verlies voor de deelstaten “gecompenseerd” wordt, en de taxshift voor Wallonië (en bij uitbreiding ook Vlaanderen) “budgetneutraal” blijft: of hoe PS en N-VA de facto elkaars bondgenoten zijn.
• Maar dat is heus niet het enige bezwaar aan tafel: woensdag legde zowat elke regeringspartij bezwaren op tafel.
  • De meest ernstige, volgens bronnen binnen Vivaldi: “De MR, die toch telkens op de rem gaat staan als het over vermogens gaat. Maar dat is wel de kern: een shift van lasten op arbeid richting die vermogens.“
  • De klassieke tegenstelling over wiens kiespubliek mag ‘winnen’: socialisten en groenen willen vooral dat de laagste inkomens profiteren van de shift. Een lineaire maatregel, waarbij ook de hoogste inkomens dus fors zouden winnen, zien ze echt niet zitten. De liberalen willen veel liever ook echt de middenklasse zien vooruitgaan door de hervorming.
  • De praktische bezwaren tegen een btw-verhoging: die zou met het algemene tarief naar 9 procent gaan, van 6 procent nu, en 1 miljard euro extra inkomsten genereren. Dat is moeilijk slikken voor de socialisten, want iedereen betaalt dat, maar ook voor de liberalen “ligt dit zeer moeilijk”.
  • De ‘koppeling’ van dit dossier aan hervormingen op de arbeidsmarkt én de pensioenen, waar de MR ook maar op blijft hameren. Die eisen worden tegelijk door niemand anders in de regering echt ernstig genomen. Maar het is een bedreiging, want mogelijks een drogreden waardoor Georges-Louis Bouchez (MR) de hele zaak zou kunnen doen kapseizen.
  • De MR blijft bovendien ook stellen dat dit geen ’taxshift’ maar een ’taxdown’ moet zijn, met de netto lasten die gewoon lager gaan. Die discussie is niet alleen ideologisch maar ook praktisch van aard: rekent men de zogenaamde terugverdieneffecten mee of niet? Van Peteghem rekent er immers op dat door zijn shift, er meer mensen aan de slag gaan. Dat zou zo’n 600 miljoen euro extra inkomsten voor de staat gaan opleveren, die dan meegeteld kunnen worden in het geheel. Meteen zou dan de totale fiscale druk wat dalen, en dan wordt het wel degelijk een ’taxdown’.
  • Maar de vraag is of Vivaldi zich rijk mag rekenen op die manier. Want in de Zweedse regering paste men dat trucje toe, toen men een taks shift doorvoerde: er kwamen heel stevige terugverdieneffecten in de hervorming van Johan Van Overtveldt (N-VA). Het gevolg was een gapende put in de begroting, maar tegelijk wel de facto een forse belastingverlaging. Logischerwijze staan de socialisten hier op de rem: als die terugverdieneffecten wél meevallen, dan mag dat naar de begroting, om die gezonder te maken, is hun reflex.
• Van Peteghem probeerde uiteraard zijn hele constructie veilig te stellen: “Alles hangt aan alles”, is de uitleg die hij zijn collega-vicepremiers meegaf. Hij wil dus liefst de integrale uitvoering van zijn plan van 6 miljard. Maar iedereen voelt aan dat de uiteindelijke oefening kleiner zal uitvallen: een pak heilige huisjes zullen niet sneuvelen, zo is de verwachting binnen de regering. In oktober 2022, bij de begrotingscontrole, sprak men ook maar van een taxshift van zo’n 900 miljoen euro.

Opvallend: Het VBO trekt aan de alarmbel over de taxshift. Eenzelfde bezorgdheid bij Voka.

• Vanmorgen op Radio 1 en in De Tijd: een pleidooi van VBO-baas Pieter Timmermans om “voorzichtig” om te gaan met die taxshift. Want de werkgevers huiveren bij de gedachte dat zij de cheque moeten ophoesten. En dus wil het VBO maar een taxshift van 1,5 miljard, en niet een grote oefening van 6 miljard. “Hou het eenvoudig“, is de vraag.
• Bij Voka, de andere grote werkgeversorganisatie, zijn er soortgelijke bezorgdheden: “Heel wat ondernemers huiveren van wat nu weer op hen afkomt. Dit stemt ons allemaal niet zo positief“, is daar in de wandelgangen te horen.
• Een steen des aanstoots is de nieuwe taks op durfkapitaal, die in de plannen zit. Daarbij gaat het om een huidig gunstregime voor de zogenaamde ‘private privaks’. Dat is een soort vennootschap die sinds 2003 bestaat en het gemakkelijker moet maken om te investeren in start-ups, met fiscale voordelen. Als die wegvallen, gaat het durfkapitaal verkassen naar Nederland of Luxemburg “waar ze wél welkom zijn”, zo dreigde die sector al.
• Maar daarnaast wil Van Peteghem ook verloningssystemen zoals opties en warrants voor werknemers meer gaan belasten. Ook die instrumenten worden nu vaak gebruikt, zeker om de beter verdienende werknemers extra’s te kunnen geven. Het geheel maakt dat de werkgevers vrezen het gelag te gaan betalen, in de taxshift.

Duidelijkheid: Drie grote overheidsopdrachten van Bpost blijken problematisch: de nummerplaten, de overheidsrekeningen en het innen van Buitenlandse boetes.

• Eindelijk verschafte Bpost duidelijkheid aan Vivaldi, nadat de geruchten al dagen circuleerden, over welke contracten met de overheid ‘problematisch’ zijn, omdat er te veel geld werd gevraagd voor de diensten die het bedrijf leverde.
• In de Kamer verduidelijkte de bevoegde minister Petra De Sutter dat het om de drie opdrachten gaat die al vaker genoemd werden: de nummerplaten die Bpost opstuurt, de overheidsrekeningen (zogenaamde 679-rekeningen) die het beheert en de buitenlandse verkeersboetes die het int. Daarbij herhaalde ze dat Bpost “aanwijzingen van onregelmatigheden” heeft gevonden.
• De oppositie reageerde scherp, maar opvallend was vooral dat De Sutter de hele regering mee in bad trok, en naar voorgangers keek: “Dit is niet het probleem van één dossier of minister, en zelfs niet van één legislatuur”, zo stelde ze heel expliciet.
• Daarbij wordt ook gekeken naar de vorige minister die bevoegd was voor Bpost, met name de huidige eerste minister De Croo. In de wandelgangen wordt erop gewezen dat hij op zijn kabinet topfiguren had, die rechtstreeks van bij Bpost kwamen, om vervolgens vanuit de regering dat dossier te beheren.
• Zo kwam Alexis Vandeginste in 2015 vanuit de juridische dienst van Bpost, daar onder Dirk Tirez, om in de Zweedse regering als gedetacheerde heel het dossier te doen vanop het kabinet De Croo. In die positie werd meermaals de waakbond BIPT teruggewezen en gemuilkorfd. In 2018 keerde Vandeginste van het kabinet gewoon terug naar Bpost. “Het lijkt wel sterk dat die mensen allemaal niet op de hoogte waren dat er te veel betaald werd. Het is allemaal meermaals gesignaleerd door het Rekenhof, de Inspectie van Financiën én dat BIPT”, zo merkt een regeringsbron op.
• In die zin is het opvallend dat uitgerekend Open Vld in de Kamer de forcing voert om het Bpost-dossier uit te spitten: Kamerlid Marianne Verhaert (Open Vld) wil “elke steen omdraaien”, en vraagt de oprichting van een bijzondere commissie over Bpost. De Sutter ging mee in de redenering van de Vlaamse liberalen. “Wij zijn op een kantelpunt gekomen”, waarbij ze pleitte voor een diepgaand onderzoek. “Nu is het momentum om door te pakken en komaf te maken met mogelijks scheefgegroeide praktijken”, zei ze.

Wat nu wel duidelijk wordt: Dit schandaal gaat over immense sommen aan belastinggeld.

• Bpost had het in hun mededeling maandag over een “mogelijke impact van 25 tot 50 miljoen euro”. Maar berekeningen in De Standaard komen op een totaal bedrag over de afgelopen 10 jaar van liefst 4 miljard euro, aan overheidsopdrachten die bij Bpost terecht zijn gekomen. Meteen is duidelijk dat, als er substantiële delen van die 4 miljard terugbetaald zal moeten worden, dit een enorme impact kan hebben.
• Zorgwekkender voor Bpost én de beleidsmakers is dat er blijkbaar een heel systeem is opgezet, in samenwerking met consultant McKinsey, waarbij systematisch alle algemene kosten van Bpost werden afgewenteld op de overheidscontracten. Dat ging zover dat zelfs de oudere, dure statutaire ambtenaren van Bpost telkens werden ’toegewezen’ aan jobs die met die overheidscontracten te maken hadden.
• Op die manier blies Bpost artificieel de kosten op voor diensten zoals het bussen van de kranten, de nummerplaten sturen, of rekeningen van de overheid beheren. Dat werd bovendien heel handig afgedekt in een kluwen van berekeningen.
• De waakhond van het BIPT voerde al sinds 2018 een onderzoek naar zo’n systeem, maar dat is nog altijd niet afgerond, omdat het net zo complex is. Zij moesten zelf externe consultants gaan inhuren. Maar tegelijk kreeg dat BIPT nooit de politieke steun om tot op het bot te gaan, zo lijkt het wel: niemand in de afgelopen regeringen wilde echt Bpost in moeilijkheden brengen.
• De voorzitster van de raad van bestuur bij Bpost, Audrey Hanard, verschijnt op 16 mei in de Kamer, voor een al langer geplande hoorzitting. Met het schandaal dat elke dag verder blijkt te gaan, wordt dat een heel stevige oefening. In de Kamer stelde De Sutter handig dat het “een goede zaak is, dat Hanard komt, om Bpost de kans te geven om antwoorden te geven”.

Opvallend: Zakia Khattabi (Ecolo) weigerde om Sarah Schlitz (Ecolo) haar bevoegdheden op te slorpen.

• Een beetje pijnlijk: het was de Ecolo-top toch blijkbaar menens, om geen nieuwe staatssecretaris voor Gelijke Kansen meer aan te duiden, maar die bevoegdheden gewoon bij minister van Klimaat Zakia Khattabi te parkeren.
• Dat daarmee dan toegegeven zou worden aan de oproep van uitgerekend Sander Loones (N-VA), de man die Schlitz ten val bracht, leek de Ecolo-top niet te deren. Die pleitte ervoor om van de exit gebruik te maken om wat te besparen op de kabinetten. Maar het plan van Jean-Marc Nollet (Ecolo) en Radja Maouane (Ecolo), de co-voorzitters van de Franstalige groenen, ging niet door. Khattabi weigerde.
• Dat maakte de groene klimaatminister ook gewoon duidelijk op haar Facebookpagina, waar ze eigenlijk haar co-voorzitters in de wind zette. “Ik heb geweigerd, net omdat de inzet die nodig is om de strijd te voeren, en al de projecten van Sarah af te werken, fulltime moet zijn. En net om dezelfde redenen wil ik mezelf fulltime blijven wijden aan mijn eigen departement.”
• Nu moet de Ecolo-top op zoek naar een opvolger, gisterenavond op Jeudi en Prime bij de RTBF had Maouane “jammer genoeg nog geen naam”. De partijraad van Ecolo zou nu moeten beslissen, na een voordracht van de voorzitters.
• En er is de agenda van de koning, die de nieuwe staatssecretaris moet inzweren, maar die normaal gezien dit weekend op reis vertrekt. “Ik hoop dat we snel een naam kunnen voordragen en de koning zich eventueel kan verplaatsen dan”, zo stelde Maouane, die enkel in vrouwelijke vorm sprak, over een mogelijke opvolgster voor Schlitz.

Hard tegen onzacht (1): “Jos en Gerda” zijn plots de inzet van een ruzie in de Vlaamse regering, tussen Zuhal Demir (N-VA) en Bart Somers (Open Vld).

• Het zijn geen goede tijden voor de ambities van Zuhal Demir, om ooit minister-president te worden van de Vlaamse regering. De Limburgse is al meermaals genoemd als opvolgster voor Jan Jambon (N-VA), de huidige leider van de Vlaamse regering. Maar telkens wordt daarbij de vraag gesteld “of Zuhal wel in staat is compromissen te maken”.
• Want nadat ze wekenlang bikkelde met cd&v over het stikstof, is het nu de beurt voor een rondje ruzie met die andere regeringspartner Open Vld, zo lijkt het wel. Daarbij draait het al langer om een ander heet dossier: de subsidies aan grote installaties van zonnepanelen, die zogenaamde groenestroomcertificaten gekregen hebben in het verleden, en daar vandaag royale winst op boeken.
• Demir wilde dat gunstregime afschaffen, om zo de energiefactuur te verlichten. Dat zou 1,2 miljard schelen voor de stroomfactuur. Al drie keer werd het plan ook in principe goedgekeurd op de Vlaamse regering.
• Maar het gaat om een pak grote spelers, die stevig hun investering met gegarandeerd rendement willen beschermen. En uit advies van de Raad van State blijkt ook dat veel meer dan enkel de grote spelers zullen verliezen. Open Vld kwam dus met grote bezwaren, omdat het vindt dat de zaak juridisch niet goed is aangepakt door Demir, én dat zo meer dan 2.000 bedrijven maar ook andere organisaties slachtoffer zouden worden.
• Al weken ettert het dossier in de Vlaamse regering, waarbij cd&v overigens aan de kant van Open Vld staat, eerder dan bij Demir. Vandaag wilde Demir het opnieuw agenderen op de ministerraad, maar Bart Somers, de viceminister-president van Open Vld dropte vanmorgen een bommetje op Radio 1.
• Want Demir greep het initiatief van Open Vld in de Kamer om Bpost “tot de bodem te willen onderzoeken” aan om de liberalen frontaal aan te vallen, bij meerdere kranten, waaronder Het Laatste Nieuws. “Het is alsof Open Vld een standpunt levert op bestelling. Het lijken twee maten en twee gewichten. Tegen ongeoorloofde staatssteun zijn voor het ene bedrijf, en voor ongeoorloofde staatssteun zijn, voor de groene lobby? Dat is zwalpen. De oversubsidiëring van Bpost is immers exact hetzelfde als wat gebeurt via de groenestroomcertificaten aan bedrijven in Vlaanderen.”
• Dat schoot bij Somers dus compleet in het verkeerde keelgat.
  • “Er zijn veel meer dan enkel de grootste bedrijven, je moet opletten wie hier allemaal getroffen wordt, welke verenigingen en organisaties er zijn die ook zonnepanelen hebben. Jos en Gerda gaan straks ook getroffen worden.”
  • “Ik geloof zeker dat Demir geprobeerd heeft de grote bedrijven te treffen, maar men is er juridisch niet in geslaagd dat onderscheid tussen de grote spelers en de kleintjes te maken.”
  • “Haar vergelijking met Bpost is beneden alle peil. Als je een staatsbedrijf dat fraudeert, gaat vergelijken met ondernemers die gewoon wettelijk subsidie krijgen… Als je die verdacht maakt, dan zit je op het niveau van de PVDA.”
  • “We moeten echt opletten dat we als Vlaamse regering geen communistische taal gaan spreken, het is voor ons onaanvaardbaar dat ondernemers verdacht gemaakt worden.”

Hard tegen onzacht (2): Conner Rousseau reageert fel op de PS-kritiek rond zijn voorstel.

• Het voorstel van Rousseau om harder op te treden tegen langdurige werkloosheid door die groep onder meer na twee jaar tot een basisbaan te verplichten, valt bij zijn Franstalige tegenhangers in slechte aarde.
• “Het is een absurd, oneerlijk en inefficiënt idee”, zei PS-fractieleider Ahmed Laaouej bij nieuwszender LN24. “Hij pretendeert links te zijn, maar stelt wel een rechts beleid voor.” Ook Raoul Hedebouw (PVDA) moest er niets van weten: “1 mei is hét moment om voorstellen op tafel te leggen die de werkende klasse vooruithelpt. Niet om een rechts discours te voeren en te mikken op applaus van N-VA en MR”, tweette hij.
• ABVV, de socialistische vakbond, heeft kritiek op de toon en het ‘opgestoken vingertje’: “Werkzoekenden die hun best doen, dat is de overgrote meerderheid, beste Vooruit. Over werkgevers die hun best moeten doen hoor ik niet veel”, reageerde Caroline Copers van socialistische vakbond op Twitter.
• De VDAB zelf zag zich genoodzaakt om de cijfers die Rousseau voorlegde te corrigeren. Dat maar 5 procent van de werkzoekenden in het voorbije jaar een opleiding volgde klopt niet. Het is 14 procent. Bovendien gaf de VDAB één op de vijf werkzoekenden een sanctie of waarschuwing, waarmee ze zich sterk maken wel kordaat op te treden.
• Maar Rousseau gaat niet achteruit en reageert fel. “De ene legt het verkeerd uit, de andere doet gewoon tegendraads omdat het van mij komt. Zo zien we weer meteen waarom dit land al zo lang stilstaat.”
• Rousseau geeft ook meteen Laaouej lik op stuk: “De beste reactie was van een fractieleider uit Brussel, die zei ‘verplichten om te werken werkt niet.’ Ja, want niet verplichten om te werken heeft in Brussel al fantastische resultaten opgeleverd”, zo blijft hij fel op zijn lijn.
• Opvallend was ook dat vanmorgen in De Standaard te lezen stond dat Rousseau de omstreden maatregel niet zou durven voorleggen aan zijn eigen partijcongres. Dat wordt op het Vooruit-hoofdkwartier resoluut tegengesproken: “Complete onzin, het is resolutie 132 die gewoon voorligt en gestemd kan worden door onze leden.”
  (cv)