De preformateurs, Conner Rousseau (Vooruit) en Egbert Lachaert (Open Vld), voeren het tempo strak op: ze onderhandelen vandaag zo maar even van 7 uur ’s morgens tot middernacht. Morgen staat een belangrijke test op het programma: het premierschap. Raakt de ploeg over die horde, dan kan ze doorstomen naar een regering. Opvallend: niemand ligt op dit moment dwars. Door de op papier gevoelige thema’s van migratie is letterlijk doorgevlogen.

In het nieuws: De zeven partijen komen met grote delegaties samen.

De details: De motor draait tussen Open Vld en Vooruit.

• Het zijn erg lange dagen, voor de zeven partijvoorzitters van Vivaldi: de twee ‘hosts’, preformateurs Egbert Lachaert en Conner Rousseau, hebben een moordend schema opgelegd aan Paul Magnette (PS), Georges-Louis Bouchez (MR), Jean-Marc Nollet (Ecolo), Joachim Coens (CD&V) en Meyrem Almaci (Groen). Er wordt dit weekend aan marathonvergaderen gedaan. Op de planning vandaag staat een meeting die om 7 uur ’s morgens begon, en tot middernacht zal duren, of later.
• Want hoewel we officieel nog in ‘preformatie’ zitten, is het ondertussen wel duidelijk dat de mentale switch al lang gemaakt is: deze zeven gaan samen voor een coalitie. Niemand van de partijen stribbelt tegen, ieder gaat nu duidelijk voor deze ploeg.
• ‘Het is wel duidelijk omgeslagen hoor, misschien wel na heel het gedoe in de Kamer en de onwaarschijnlijke toestanden met N-VA. De knop is omgedraaid. En zelfs dat interview met Pieter De Crem (CD&V): het doet niets. CD&V zit hier in elk geval totaal onbewogen, geen spoor van tegenstand te bekennen‘, zo stelt een bron aan tafel.

Inside the room: Het is duidelijk dat deze ploeg naar een regering spurt.

• ‘Het is opvallend hoe vlot het loopt’, zo stelt een partijvoorzitter. ‘Het zit erg goed tussen de twee Vlaamse preformateurs. Na de moeilijke relatie die Egbert en Conner hadden, hebben ze allebei de knop omgedraaid, zoveel is duidelijk. En ook tussen hun sherpa’s, Inti Gheysels van Vooruit en Caroline Deiteren van Open Vld, draait dat vlot. Dat maakt dat er tempo kan gemaakt worden’, zo zegt een insider.
• ‘Voordien was dat wel anders. Maar door samen te werken, hebben ze elkaar leren kennen en beter leren begrijpen. Rood en blauw, dat werkt tegenwoordig’, zo is bij een ander te horen.
• De stijl van het duo, dat om de beurt leidt, is strak. Tussenkomsten worden beperkt in tijd, iedereen mag maar een paar minuten zijn of haar commentaar kwijt, en dan in een tweede ronde nog eens kort repliceren, na handopsteking. ‘Conner legt er de zweep op, met Egbert is het iets rustiger, maar het moet vooruitgaan, dat is duidelijk’, zegt een onderhandelaar.
• De entourages van beide preformateurs zouden duidelijk goed overeenkomen: ‘Er ontstaat zoiets als een Vivaldi-esprit‘, zo stelt een betrokkene.
• De marathon die beide preformateurs organiseren, begon eigenlijk al vrijdag, toen voor het eerst ook brede delegaties verschenen, naast de voorzitters. Daarbij een paar opvallende vaststellingen aan tafel:
  • Zwaargewichten, en toch kandidaat-premiers, als Koen Geens (CD&V) en Sophie Wilmès (MR) zijn nog niet verschenen aan tafel. Vrijdag was er wel een kern, dus waren beiden daar mee bezig.
  • Nochtans ging het vrijdag wel over Justitie, maar de kabinetschef van Geens, Francisca Bostyn, schoof aan voor CD&V, en blonk naar verluidt uit in dossierkennis. Voor CD&V was verder Kamerlid Steven Matheï meegekomen.
  • De groenen stuurden specialisten Stefaan Van Hecke voor Justitie, en Wouter De Vriendt voor Asiel en Migratie.
  • Bij Open Vld kwam Kamerlid Tim Vandenput mee praten, maar ook Zelfa Madhloum was een opvallend gezicht aan tafel.
  • Voor Vooruit waren het Kamerleden Jan Bertels en Meryame Kitir die mee kwamen praten.
  • Aan Franstalige kant één opvallende aanwezige: Zakia Khattabi. Schuift Ecolo haar straks naar voren als minister? De kans is erg groot, zo is te horen. Pakt ze de portefeuille van Justitie, dan zou de zoete wraak compleet zijn: in het voorjaar nog misliep ze een benoeming bij het Grondwettelijk Hof, waar haar partij haar voor wilde voordragen. Toen werd haar ‘gebrek aan wettelijke kennis’ verweten.
  • Geen premier Sophie Wilmès (MR) te zien ook: het is duidelijk dat MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez dan wel on the record loopt te pochten ‘dat er 70 procent kans is dat ze premier blijft‘, maar dat hij ondertussen weinig personen toelaat aan de onderhandelingen die hem in de schaduw kunnen zetten. Voor MR was er de onbekende Valentine Delwart.
  • Ook opvallend: Alexander De Croo (Open Vld) loopt wel permanent rond bij de Vivaldi-gesprekken, anders dan de andere regeringsleden. Hij zit duidelijk stevig mee in de Vivaldi-bubbel.
• Inhoudelijk moet gezegd dat het dus met bijzonder weinig frictie verloopt allemaal. Heel het hoofdstuk ‘Asiel en Migratie’ is bijna zonder slag of stoot geslikt door de groenen. Die toonden zich de afgelopen vier jaar grote critici van het Zweedse beleid, dat ’te hard’ was onder Theo Francken (N-VA). Maar in werkelijkheid verandert er nauwelijks iets.
• ‘De groenen willen vooral in tonaliteit wijzigingen. Ze snappen ondertussen ook wel dat er geen flower-powerbeleid moet gevoerd worden in Vlaanderen’, zo is bij een onderhandelaar te horen.
• Vandaag wordt er nog onderhandeld over een resem zaken, van personen met een handicap tot het kroonjuweel: de begroting. Zeker dat laatste belooft toch een interessant brokstuk te worden, al is het maar de vraag of daar in coronatijden veel zinnigs over gezegd kan worden. En misschien is dat wel handig: het behoorlijk openlaten, waardoor iedereen z’n zin kan krijgen, en de rekening naar later opschuift.
• Ondertussen gaat het wel vooruit. Justitie en Asiel en Migratie zijn gisteren afgewerkt. Zo is de fameuze nota, die in allerlei versies al lekte, aangezwollen tot 200 pagina’s. De hoofdschotel, het premierschap en alle draadjes die daaraan verbonden zijn, zou voor morgen zijn.

De essentie: Morgen staat dé test van deze coalitie op de agenda.

• Morgen moet in principe finaal een echte formateur aangeduid worden. Dat is dan meteen de man die de zaak ook straks zal leiden, als eerste minister. Een tussenoplossing, zoals nog eens twee formateurs, werd hier en daar geopperd, maar zoals de sfeer gisteren en vanmorgen was, zou men toch moeten trancheren, zo was de inschatting die gemaakt werd onder betrokkenen.
• Er is ondertussen al erg veel inkt gevloeid over het premierschap zelf. In laatste rechte lijn is wel een en ander duidelijk, om te beginnen aan Franstalige kant:
  • De PS steekt het niet meer onder stoelen of banken: zij willen erg graag Paul Magnette de zaak laten leiden. Het is als grootste partij ook met een zekere mathematische logica dat de Zestien naar de Franstalige socialisten komt. Simulaties die hier gisteren werden gepubliceerd, tonen aan hoe ‘vreemd’ heel die regering wordt als de PS het premierschap niet krijgt.
  • De MR heeft heftig de promotie van Sophie Wilmès gevoerd, maar finaal lijkt Bouchez helemaal niet vast te houden aan ‘zijn’ boegbeeld. Eerder het tegendeel: her en der is te horen dat het voor hem een ultieme kans is om onder de schaduw van z’n premier uit te komen. En wie binnen de MR is bereid om Didier Reynders (MR) op te offeren als Europees Commissaris? ‘Technisch gezien zouden we die kunnen vervangen. Is dat wat Bouchez wil dan?’, zo vraagt een betrokkene.
  • Maar tegelijk stevent de ploeg toch af op de herhaling van dezelfde grote discussie als vorige keer, toen uiteindelijk het ultieme compromis erin bestond om Lachaert en Rousseau naar voren te schuiven: een ferm veto van Bouchez tegen Magnette stond toen een doorbraak in de weg. De vraag is of de MR-voorzitter überhaupt ooit een premierschap van de PS kan aanvaarden, maar evengoed of hij het ultiem zou kunnen tegenhouden.
  • Iedereen houdt daarover wel de adem in: de negotiatietechnieken van Bouchez zijn ondertussen notoir. ‘Hoog, absurd hoog inzetten, om dan ergens voordelig te landen. Dat doet hij heel de tijd, over de posten’, zo is te horen. Met name: het Europees Commissariaat van Reynders, daar weigerde de MR de vorige keer voor te betalen. ‘Onderhandeld voor mijn tijd‘, zo stelde Bouchez ijskoud. Misschien dus ultiem wel Magnette toelaten, om dan zelf met ‘extra’s’ aan de haal te gaan …
• Aan Vlaamse kant een ietsje genuanceerder beeld:
  • Van een rivaliteit zoals aan Franstalige kant is geen sprake: tussen alle Vlaamse voorzitters is de sfeer relatief goed. Zeker Joachim Coens is een man waar je moeilijk ruzie mee maakt.
  • Maar Open Vld heeft wel de zinnen op het premierschap gezet: het is voor iedereen rond de tafel toch ondertussen duidelijk dat de Vlaamse liberalen vol voor de ‘bonus’ van de Zestien willen gaan, met De Croo als boegbeeld.
  • Alleen botst dat meer dan waarschijnlijk op een veto van de kant van CD&V. De christendemocraten lijken de strijd om de Zestien opgegeven te hebben, ook al zitten ze in de pikorde toch als ‘eerste’ Vlaamse partij. Immers: ze hebben wel evenveel zetels, maar toch een pak meer stemmen gehaald op 26 mei 2019 dan Open Vld.
  • Meer dan vermoedelijk blijft Coens daarover toch het been stijf houden: mee een andere electorale concurrent groot maken, door ze het premierschap te geven, ook dat ligt bijzonder moeilijk aan Vlaamse kant.
  • En opvallend, socialisten en groenen zijn aan Vlaamse kant in principe niet in de running, maar zijn toch helemaal niet onuitgesproken voorstander van De Croo, zoals hier en daar geopperd wordt. Bij de socialisten valt wel degelijk de naam van Geens ook op te tekenen. ‘Maar wij hebben niet de indruk dat z’n eigen voorzitter die ambitie heeft’.
• Zo belooft het zondag dé grote test te worden, waar mogelijk meteen ook een verder deel van de puzzel gelegd wordt. Want hoe men het bij Vivaldi ook probeert te framen, de nadruk bij velen ligt ondertussen toch wel heel sterk op de postjes.
• Met grote interesse wordt zo bekeken wie voor de andere partijen mee komt aanschuiven bij de onderhandelingen: dit weekend is het dus ook een beetje kopstuk-watchen in alle werkgroepen. Vandaag komt alvast een pak volk langs: tot acht personen per partij schuiven aan in verschillende werkgroepen.

Om te volgen: De nieuwe Veiligheidsraad van volgende week voorspelt niet veel goeds.

• Macht is verslavend. Dat weet iedereen die in de Wetstraat rondloopt. Maar hoe langer hoe meer wordt duidelijk dat dat niet alleen geldt voor politici.
• Hoe het clubje ‘experten’ dat door de onvoorziene omstandigheden van de coronacrisis plots mee beleid mag uitstippelen, of tenminste dat mocht doen tot nu, maar zich nu met hand en tand verzet omdat ze die status dreigen te verliezen: het is ongezien.
• Een groep virologen van de ‘harde lijn’, met op kop Marc Van Ranst, drukte de afgelopen maanden steeds hun stempel op eerst het publieke debat, met telkens maar angstboodschappen via de gretige media, en vervolgens ook onvermijdelijk op het beleid: politici durfden midden de pandemie nauwelijks nog in te gaan tegen die virologen. Zeker met een angstige premier Sophie Wilmès, en een chaotisch Belgisch systeem van de Veiligheidsraad daarrond, kregen sommigen een boulevard.
• Maar dat keerde deze zomer definitief, nadat alweer een heel angstoffensief rond een tweede golf, waarbij allerlei extra maatregelen werden genomen, een grote sof bleek: het aantal doden en ziekenhuisopnames bewoog nauwelijks.
• Vandaag is er nu een quasiburgeroorlog bezig, waarbij dezelfde technieken als in de Wetstraat worden gebruikt: smerige lekken, karaktermoorden en goed geplaatste aanvallen de media, tegen ‘collega’s’ die samen in het adviesorgaan Celeval zitten.
• Immers, in dat orgaan, dat de GEES vervangt, moet een advies geformuleerd worden over de manier waarop de pandemie bij ons wordt bestreden. De komst van onder meer professor Lieven Annemans naar dat orgaan, een criticus van het beleid de afgelopen maanden, wegens veel te streng en beschadigend voor de samenleving en economie, was een bewuste zet van de politiek om opnieuw zelf meer ‘ademruimte’ te krijgen.
• Tot grote frustratie dus blijkbaar van de groep rond Van Ranst, die nu via hun toegang tot de media opnieuw de macht wil grijpen.
• Maar het netto resultaat dreigt zo wel weer donker nieuws te worden volgende week: meer maatregelen, en alweer toestanden die dicht tegen een lockdown zitten. In ruil zou dan wel de ‘bubbel van vijf’, een concept dat niet bijster veel meer gevolgd wordt, gelost worden.
• Dat het de laatste hoogmis moet worden van premier Wilmès, die dan daarna vervangen wordt, doet er alvast geen goed aan: ook zij zal ‘krachtig’ afscheid willen nemen.

Goed genoteerd: Maggie De Block (Open Vld) gooit de knuppel in het hoenderhok over de posten bij de Vlaamse liberalen.

• Nu Vivaldi in laatste rechte lijn zit, kijkt iedereen naar elkaar over wie straks een ministerpost krijgt, of zich staatssecretaris mag noemen.
• Bij Open Vld doorbreekt wie anders dan Maggie De Block toch de omerta die daarover wat heerst: ‘Dat ze dat recht in mijn gezicht zeggen, als ze mij niet meer willen als minister‘, zo stelde ze vanmorgen in een ontbijtgesprek met de VRT.
• De Block wordt algemeen gezien als iemand die haar periode gehad heeft, en niet meer in aanmerking komt: in de lijstjes duikt ze niet meer op. Het is een publiek geheim dat Vincent Van Quickenborne (Open Vld), die Lachaert enorm hielp in z’n ‘puur blauw’-kiescampagne, die Open Vld terug de afslag naar rechts zou doen laten nemen, staat te trappelen om haar plaats in te nemen.
• Maar De Block laat zich niet zomaar doen. Hoe dan ook zal Lachaert moeten kijken binnen zijn partij, die waarschijnlijk recht heeft op vier posten:
  • De Croo is een zekerheid, Van Quickenborne staat met stip bij de kanshebbers.
  • Patrick Dewael (Open Vld) lonkt naar een verlenging van z’n mandaat als Kamervoorzitter, maar lanceert Lachaert niet best nieuwe gezichten?
  • Daarnaast moet er zeker toch ook naar het evenwicht tussen mannen en vrouwen gekeken worden: niet voor niets is het toch de ‘eeuw van de vrouw’ bij de liberalen? Voormalig voorzitter Gwendolyn Rutten (Open Vld) is geen kanshebber: zo masochistisch is het team-Egbert nu ook weer niet, na maanden van interne rivaliteit begin 2020.