Hoe ver zit een partij van de bodem, als de leden zélf een site opzetten met de naam redopenvld.be? Bij de Vlaamse liberalen broeit onder dat banier in elk geval een opstand van onderuit: oud-jongerenvoorzitters Bert Schelfhout en Tess Minnens hebben de site opgezet, om zo 1.000 handtekeningen van Open Vld-leden te verzamelen. Dan is de partij verplicht een congres bijeen te roepen, waarop de jonge garde tabula rasa wil maken: het hele partijbestuur moet eruit voor september, een nieuwe voorzitter moet een mandaat krijgen, en er moeten afspraken komen over hoe het partijbestuur niet meer te laten domineren door de oude krokodillen. Dat het conflict tussen de generaties diep zit, bewees een incident een paar weken terug in Stockholm. Op het ALDE-congres probeerde oud-staatssecretaris Eva De Bleeker (Open Vld) haar comeback te maken, en penningmeester van de Europese liberalen te worden. Het duo Guy Verhofstadt (Open Vld) en Hilde Vautmans (Open Vld) voerde actief campagne tegen de partijgenote, die het niet haalde. Hoe dan ook zit premier/partijleider De Croo zo met een potentieel heftig probleem: een interne oorlog staat op uitbarsten bij de Vlaamse liberalen. De Croo moet snel de kwestie van het voorzitterschap regelen binnen zijn partij, om binnen Vivaldi de toenemende irritatie te beantwoorden. Daar rommelt het over zijn laatste voorstellen in de fiscale hervorming, maar vooral over de twee petjes die hij nu draagt. “Onhoudbaar”, klinkt bij de coalitiepartners.

In het nieuws: Een initiatief van onderuit bedreigt de gevestigde waarden bij Open Vld.

De details: Een clash tussen generaties dreigt bij de Vlaamse liberalen. Al te vaak zag een jonge, meer donkerblauwe generatie zich de weg gebarreerd door de gevestigde namen, bij Open Vld.

• “Onze partij kampt met een geloofwaardigheidsprobleem. Dat kunnen we oplossen. Dat gaan we oplossen. We kiezen een nieuw partijbestuur.” De site van ‘Red Open Vld’ liegt er niet om: er broeit een opstand van onderuit bij Open Vld. De analyse die daarbij gemaakt wordt over de huidige partijtop is spijkerhard. En vooral: men wil tabula rasa.
• Het plan van de initiatiefnemers, die allen uit de jongerenafdelingen kwamen, is helder. Ze willen 1.000 handtekeningen van liberale leden, zodat er dan automatisch een partijcongres bijeen moet geroepen worden volgens de partijstatuten. Daarop willen de initiatiefnemers dan nieuwe verkiezingen voor het partijbestuur, ze willen de nieuwe kandidaat-voorzitter die De Croo binnenkort voordraagt laten bekrachtigen (en indien niet komen er voorzittersverkiezingen) én ze willen de statuten aanscherpen voor de oude krokodillen die in het partijbureau verkozen kunnen worden.
• “Het huidige partijbestuur vertegenwoordigt in grote mate het beleid van de voorbije 20 jaar. Als je berekent hoeveel jaar de 28 leden van het partijbestuur gemiddeld politiek actief zijn sedert hun eerste parlementair mandaat dan kom je op een duizelingwekkende 21,3 jaar. Veruit het hoogste aantal van alle politieke partijen. Zonder afbreuk te doen aan personen, dringt een grondige vernieuwing van het partijbestuur zich op“, zo schrijven de blauwe opstandelingen.

Wat op de achtergrond speelt: De miserie zat ingebakken in de interne kiesuitslag van Open Vld bij de voorzittersrace in 2020.

Wat op de achtergrond speelt: De oude breuklijnen zijn nooit geheeld.

• “De huidige malaise is niet de schuld van één persoon, maar een collectieve verantwoordelijkheid“, zo schrijven de initiatiefnemers. Daarbij zetten ze expliciet ex-voorzitter Lachaert uit de wind. Die speelde overigens bij z’n ontslag ook fel met het idee om heel het ontslag van het partijbestuur te eisen, in ruil voor z’n eigen vertrek. Dat duwde hij uiteindelijk niet door: hij vertrok alleen.
• Maar onlogisch is het niet om ook het partijbestuur verantwoordelijk te stellen voor de malaise. Want al van bij het aantreden van Lachaert in het voorjaar van 2020 zat de winnaar met een huizenhoog probleem. Lachaert had zelf wel een fors mandaat, met meer dan 60 procent van de stemmen, maar geen enkele van zijn eigen ‘Team Egbert’, een reeks jongere, onbekende liberalen, was verkozen geraakt in het partijbureau.
• Integendeel: zowat iedereen die verkozen raakte in dat orgaan had net tegenkandidaat Bart Tommelein (Open Vld) gesteund, en was/is aanhanger van een meer links-blauwe koers. Daarbij bestond de top uit allemaal gevestigde namen: naast Alexander De Croo, waren het in volgorde Maggie De Block (Open Vld), Bart Somers (Open Vld), Patrick Dewael (Open Vld), Vincent Van Quickenborne (Open Vld), Herman De Croo (Open Vld) en Mathias De Clercq (Open Vld) die verkozen raakten. Niet één iemand uit Team Egbert, de vernieuwers, haalde het tot in dat partijbureau.
• Dat leidde tot de schizofrene situatie dat Lachaert dus overweldigend verkozen raakte, maar een partijbestuur tegenover zich had dat de andere kant uit wilde. Toen De Croo uiteindelijk met Lachaert en Van Quickenborne koos voor Vivaldi, viel dat netjes samen met de lijn van het partijbestuur. Maar vervolgens maalde hetzelfde bureau wel voorzitter Lachaert langzaam fijn, week na week, toen het met de partij fout begon te gaan.
• Zeker omdat Lachaert zich daarbij niet langer gesteund voelde door De Croo, die nauwelijks interesse toonde in de partij of de wekelijkse besturen, en zijn eigen koers voer vanuit de regering, werd het uiteindelijk te veel voor de voorzitter. Een laatste conflict over de fiscale hervorming was de druppel.

De essentie: De donkerblauwe basis en de lichtblauwe top blijven elkaar tegenkomen.

• Het initiatief van ‘Red Open Vld’ komt nu uit de donkerblauwe lijn van de partij, van mensen die destijds deel uitmaakten van ‘Team Egbert’: Bert Schelfhout (Open Vld), Jef Druyts (Open Vld), Alexandra D’Archambeau (Open Vld) en Tess Minnens (Open Vld). Die laatste werkte op het kabinet van Eva De Bleeker (Open Vld), de staatssecretaris die ook uitgesproken in ‘Team Egbert’ zat, maar eind vorig jaar koudweg door premier De Croo uit de regering gekegeld werd.
• Dat de kandidatuur van De Bleeker voor een Europese job bij ALDE, als penningmeester, eigenhandig door partijgenoten en Europese Parlementsleden Guy Verhofstadt (Open Vld) en Hilde Vautmans (Open Vld) getorpedeerd werd op het Europese liberale congres in Zweden is daarbij enorm veelzeggend: de twee kampen staan elkaar zodanig naar het leven dat men De Bleeker, die geen job meer had, niet eens de functie gunde. Een Ier ging lopen met de job, de zuurtegraad bij Open Vld in Stockholm was torenhoog.
• De anekdote is veelzeggend, achteraf werd er intern ook schande over gesproken: het duo Vautmans-Verhofstadt dat actief campagne voerde tegen De Bleeker, is de exponent van een Open Vld-generatie die al bijzonder lang meegaat, en de partij van scores die ruim in de 20 procent liepen, liet afbrokkelen naar het niveau van vandaag.
• “Hoe lang hebben die twee niet persoonlijk geteerd op de partij?“, zo vraagt een blauwe topper zich af. “Het ging daarbij maar om één ding: Eva zo ver mogelijk van het Europese toneel houden, om zelf hun postje veilig te stellen. Schandalig.”
• Maar straks wordt de vraag wel opnieuw heel concreet: wie zet Open Vld als lijsttrekkers (de enige veilige plaatsen nog) en dus toekomstige gezichten van de partij na 2024? Zijn dat opnieuw dezelfde mensen van de oude garde, of komt er een generatiewissel?
• Het voorbeeld van Vooruit in 2019 is ondertussen welbekend: voorzitter John Crombez (Vooruit) kreeg niets klaar, maar deed wel één ding, een hele generatie nieuwe boegbeelden naar de Parlementen brengen. Van daaruit konden onder meer Conner Rousseau en Melissa Depraetere naar boven komen.
• Als de blauwe opstandelingen er dus nu straks in lukken een partijcongres bijeen te roepen over de vraag om heel het partijbestuur weg te stemmen én mogelijks regels in te voeren die het lidmaatschap van dat partijbestuur zouden beperken tot twee termijnen, dan is dat meer dan zoete wraak voor Lachaert. Het gaat meteen over de fundamentele vraag wie de partij in handen heeft: de donkerblauwe basis, of de lichtblauwe oude top.
• Het is moeilijk daarbij niet de parallellen met de Volksunie te zien: die partij ging begin jaren 2000 ook ten onder aan het spagaat tussen de oudere gevestigde namen aan de top, die progressiever en minder radicaal waren, en een jonge, meer uitgesproken Vlaams-nationalistische basis. Het eindigde in de ondergang van de partij, en de geboorte van Spirit en N-VA.

The Big Picture: Premier De Croo zit in grote problemen, als zijn eigen constructie onstabiel wordt.

• “Iedereen wil daar nu precies begrafenisondernemer spelen bij Open Vld. Dat is de partij van het individuele initiatief hé”, zo reageert een partijvoorzitter. Bij andere partijen wordt vol ongeloof het initiatief bekeken om Open Vld “te gaan redden”: zo organiseer je letterlijk wel je eigen miserie.
• “De premier lijkt daarbij vooral te doen alsof er niets aan de hand is“, en “het is precies alsof die partij hem eigenlijk niet interesseert“, zo is bij een kopstuk van Vivaldi te horen. Maar bij de coalitiepartners is er ergernis over de gang van zaken.
• “Dat zijn dubbele pet hem in de problemen zou brengen was op voorhand te voorspellen“, zo is bij een regeringspartij te horen. Want zowel bij groenen als socialisten koppelt men de nieuwe dubbelrol van premier/partijleider aan het assertieve voorstel dat De Croo gisteren op tafel legde, in de onderhandelingen over de fiscale hervorming.
• De premier leek daarbij zijn liberale familieleden van de MR ruim tegemoet te komen: er zijn nu toch voorstellen om ook op de arbeidsmarkt ingrepen te gaan doen, en daar een deel van het geld te halen om de taksshift te kunnen betalen. Die toegift om “uit de perimeter van de taksshift te gaan”, leidde al tot stevig gemor, onder meer bij Ecolo.
• Maar het werkdocument dat De Croo daarover maandag presenteerde aan de coalitiepartners, deed het meteen knetteren bij zowel de groenen als de socialisten.
  • Daarin zat onder andere dat werklozen die twee keer een baan of opleiding in of voor een knelpuntberoep weigeren, geschrapt kunnen worden.
  • Ook voor huisvrouwen wil Open Vld ingrijpen: gezinnen die met twee werklozen thuis zijn, zouden een flinke vermindering in hun uitkering zien.
  • Daarnaast wil de premier ook opnieuw aan het hoge aantal langdurig zieken iets doen.
  • En de toekomstige uitkeringen voor werklozen zouden voor twee jaar geplafonneerd worden op een maximum toename van 1,3 procent.
• “Onbespreekbaar”, zo was de reactie aan de linkerkant van Vivaldi. Daar is de zin om nog voor de zomer tot een akkoord te komen al niet meer zo groot: het water tussen hen en MR (en nu ook de premier) lijkt te diep. En de hele toestand rond de status van de premier is te onstabiel.
• Niet toevallig lekte immers dat Lachaert net over die fiscale hervorming zijn ontslag indiende, omdat hij vreesde het “onverdedigbare te gaan moeten verdedigen”. Het zet De Croo nu in de spotlights, over wat er straks naar buiten komt: dat moet hij als premier kunnen verdedigen, maar ook als partijleider nu. “Dat is onhoudbaar”, zo is bij de coalitiepartners te horen.
• De zaak verhuisde naar werkgroepen in de namiddag, en nog een bijeenkomst tot tien uur ’s avonds. Ook vanavond komt Vivaldi weer samen. Maar veel optimisme is er niet.
• Een akkoord voor 21 juli, de zomervakantie in de Wetstraat, lijkt op dit moment zo zelfs optimistisch. Er circuleren nu ook scenario’s om de hele fiscale hervorming bij de begrotingsopmaak in oktober te nemen. Zeker omdat hoogst onduidelijk is of er rond de pensioenen nog iets beweegt: daar wacht de PS op de premier.

Opvallend: Meryame Kitir (Vooruit) laat een gat voor haar partij in Limburg. Conner Rousseau denkt aan een wit konijn.

• “Het is tijd om te stoppen met de politiek en iets nieuws te beginnen. Ik ben dankbaar voor wat ik in die 17 jaar heb kunnen opbouwen. Van de fabrieksband tot minister. Van Maasmechelen tot Congo. Van de wijken tot bij de presidenten. Zonder jullie steun was dit niet mogelijk geweest.” Toch een stevige verrassing: Kamerlid Meryame Kitir die haar afscheid aankondigt op sociale media.
• Daarbij pakte ze ook haar partij stevig in snelheid: die hadden haar immers al bekrachtigd als kopvrouw voor de verkiezingen in 2024 in Limburg. Niet onlogisch, want Kitir scoorde relatief goed in 2019 en hield de Vlaamse socialisten recht in de provincie. En ook in recente peilingen bleek duidelijk haar persoonlijke populariteit, die in de provincie kan meten aan die van Zuhal Demir (N-VA) en Wouter Beke (cd&v), de twee populairste namen volgens de peiling.
• Maar Kitir is manifest beschadigd uit haar mislukt ministerschap gekomen. Dat kreeg ze, als beloning voor haar goede score in 2019 en haar fractieleiderschap in de Zweedse periode van de regering Michel. Alleen kon Kitir zich nooit doorzetten op het departement Ontwikkelingssamenwerking. En nog teleurstellender voor de partij: haar portefeuille van Grootstedenbeleid vulde ze al helemaal niet in zoals de socialisten dat gehoopt hadden.
• Haar persoonlijke onzekerheid, de conflictueuze relatie met sommige medewerkers, een veel te grote focus op de sociale media (en de giftige commentaren daarop): het leidde tot een dodelijke cocktail voor Kitir, die in het najaar van vorig jaar eerst tijdelijk en daarna permanent opzij werd gezet door voorzitter Rousseau.
• Ook al gebeurde dat op de meest elegante en menselijk mogelijke manier, waarbij het contrast met hoe Open Vld de exit van De Bleeker aanpakte groot was, toch liet het een zure smaak na. En daarvan leek Kitir maar moeilijk te herstellen.
• Bij Vooruit is er niet meteen een duidelijke opvolger. In de Kamer is er nieuwkomer Kris Verduyckt (Vooruit) die een solide indruk maakt. Hij zou normaal verkassen naar het Vlaams Parlement, maar blijft nu mogelijk toch in de Kamer. “Er is nog niets beslist”, zo is bij de partij te horen.
• Daarbij komt wel één scenario naar boven: een nieuwe naam bovenaan de lijst, in Limburg, een zogenaamd wit konijn. Want daar kan de partij hoe dan ook wel wat vers bloed gebruiken. Volgens bronnen had Rousseau ook al met meerdere kandidaten gesprekken. Alleen, in het huidige klimaat van anti-politiek is het niet zo evident om namen te strikken.

Genoteerd: Het rommelt in het Jubelpark.

• In april was het nog over de koppen lopen van de Vivaldi-ministers, die erbij wilden zijn om de grote renovatie van het Jubelpark aan te kondigen. Die renovatie staat in het teken van 200 jaar België in 2030 en moet iets ‘groots’ worden.
• Staatssecretaris Thomas Dermine (PS) sprak van “een landmark waar elke toerist in Brussel langs wil lopen” en premier Alexander De Croo had het over een “moonshot”, een hyperambitieus project om het land naar een hoger niveau te tillen.
• Alleen het loopt niet bepaald vlot. Want deze week kregen zowel CEO Paul Dujardin als operationeel directeur Yasmina Amire de bons, zo schrijft L’Echo. Aan de basis ligt een vernietigende audit, die wijst op geldverspilling bij de vzw Horizon 50-200.
• Dat de bomen tot aan de hemel groeiden, was wel al duidelijk bij het beheer van het project. Maar nu krijgt het leidende duo dat vol in het gezicht: de raad van bestuur verwijt hun uitgaven gedaan te hebben die niet goedgekeurd waren.
• Dat er nochtans het gevoel overheerste dat alles kon, ligt aan de budgetten die de verschillende regeringen uittrokken voor het prestigieuze project. Dat gaat finaal richting een verbluffende 250 miljoen euro, waarvan er nu al een budget klaar is van 155,9 miljoen.
• Daarvan komt zo’n 75 miljoen uit de federale kas, via de Regie der Gebouwen, en nog eens 80 miljoen uit het Beliris-fonds van Brussel. De rest moet nog bijeengeschraapt worden. Maar onder meer het Europese relancegeld zou ervoor gebruikt worden, vandaar dat Dermine, die ook wetenschapsbeleid onder zich heeft, fors mee aan de kar trok.
• Alleen, het project is er nog helemaal niet, en het budget van de vzw die het moest begeleiden, iets meer dan een half miljoen per jaar, is volledig opgesoupeerd. In plaats van het vorige duo is nu een crisismanager aangeduid, die de zaak moet proberen redden, en de werknemers van de vzw verder betalen.
• De vier musea die er zijn op de site, het Museum voor Kunst en Geschiedenis, het Koninklijk Legermuseum, het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium en Autoworld moeten straks dus een grondige update krijgen. Als er dan nog geld in de kas is.