In Vilnius: De NAVO-top vergt heel wat organisatie en voorbereiding.

• In de Litouwse hoofdstad worden 40 staatshoofden en 150 hooggeplaatste politici verwacht, waaronder ook de staatshoofden van enkele niet-NAVO-leden. Die heisa gaat gepaard met heel wat zenuwachtigheid. Zo verplaatste Spanje al een NASAMS-luchtafweersysteem naar de Litouwse hoofdstad. De Duitsers brachten een Patriot-systeem richting de NAVO-top. Daarnaast worden 12.000 politieagenten en militairen ingezet om de top te beschermen tegen dreigingen.
• In de dagen rond de top zal Litouwen ook extra grenscontroles invoeren, ook voor reizigers vanuit andere Schengenlanden, de douanevrije zone binnen Europa. Het oude stadscentrum wordt volledig afgesloten, de luchthaven van Vilnius ligt twee dagen plat en al het overvliegend luchtverkeer moet worden omgeleid.

Op tafel: De aanwezige staatshoofden en regeringsleiders zullen over heel wat thema’s praten.

• Het belangrijkste punt blijft de oorlog in Oekraïne. De actuele stand van zaken komt ongetwijfeld aan bod, met Oekraïens president Volodymyr Zelensky als genodigde om de situatie toe te lichten. Verwacht wordt dat Zelensky van de partnerlanden garanties vraagt voor verdere steun, op korte en langere termijn. Daarnaast wil hij de NAVO ook verder warm maken voor een Oekraïense toetreding, eens het conflict met Rusland is uitgevochten.
• Naast Oekraïne belooft ook Zweden een bullet point op de agenda te worden. Finland kon afgelopen jaar al toetreden tot het bondgenootschap, al moet men nog een gebouw bijbouwen op de NAVO-site in Evere om de Finse delegatie huis te houden. Zweden stoot echter nog op een veto: Turks president Recep Tayyip Erdogan wil eerst garanties dat Zweden Koerden die deel uitmaken van in Turkije als terreurorganisatie bestempelde groeperingen het land uitzet. Vooralsnog deed het Scandinavische land dit niet.
• De partnerlanden zullen ook spreken over de positie van de NAVO tegenover Azië, met China als voornaamste dreiging daar. Enkele weken geleden speelde de organisatie nog met het idee om een kantoor te openen in Tokio, om op die manier Japan meer te betrekken in de machinekamer van de defensie-alliantie. China veroordeelde deze zet en niet veel later gaf ook Frankrijk aan te willen afzien, om Beijing niet verder te affronteren.

Misschien wel het belangrijkste punt: Hoeveel moeten de partners elk besteden aan hun leger?

• Op de NAVO-top van 2014 in Wales ondertekenden de landen de belofte om elk twee procent van het bruto binnenlands product te besteden aan Defensie, een voorstel van de Amerikaanse minister van Defensie Chuck Hagel. De landen die dat nog niet deden, zouden moeten “mikken om binnen een decennium op te schuiven naar die twee procent”.
• In 2015 besteedden vijf van de 28 partners al twee procent van hun bbp aan defensie. Anno 2023 investeren slecht negen van de dertig leden meer dan twee procent in defensie. Dit jaar nog moeten twee andere landen dat cijfer halen. België zit nog ver verwijderd van die twee procent; in 2022 behoorde ons land met 1,18 procent van het bbp voor defensie bij de kneusjes van de klas. Enkel Spanje (1,01 procent) en Luxemburg (0,58 procent) investeren nog minder.
• Waar de oorlog in Oekraïne andere landen stevig wakkerschudde, en de investeringen in de legers de hoogte in stuwde, blijkt ook dit in België niet het geval. Minister van Defensie Ludivine Dedonder structureerde aan het begin van haar ambtstermijn de toekomst van het leger in het STAR-plan, met daarin onder meer de nieuwe investeringen. Sinds de oorlog in Oekraïne is daar echter bijna geen euro aan toegevoegd, waar Duitsland bijvoorbeeld honderd miljard euro extra vrijmaakte.

De essentie: De NAVO kan de Belgische plannen grondig in de war sturen.

• In juni 2022 ging de federale regering nog rond de tafel, om het defensiebudget voor de komende jaren af te kloppen. Daar werd het volgende beslist: “In the period 2031-2035, the defense budget will continue to grow with the intention to move to 2% of GDP by 2035, which the Belgian government considers as a cap”.
• Concreet wordt dus niet veel beslist, en de belofte, dat tegen 2035 verder wordt opgeschoven richting twee procent, lijkt verdacht veel op wat toenmalig premier Elio Di Rupo (PS) al in 2014 beloofde.
• Nu wil Stoltenberg, en de meeste partnerlanden in zijn kielzog, die 2 procent van het bbp als investering ook echt bindend maken. Een beslissing die heel wat impact kan hebben op België, waar de regering twee uur bikkelde over het woord ‘intentie’. Uiteindelijk bleef de verklaring expres vaag, om de groenen, die terughoudend zijn als het investeringen in defensie betreft, over de streep te trekken. Achter de schermen zou België dan ook fors lobbyen om die bindende eis van 2 procent uit de eindverklaring van de NAVO-top te houden.

Ook nog: Naast het diplomatieke, moeten de landen ook een militaire hervorming goedkeuren. En een stevige.

• Achter de schermen is de Amerikaanse generaal Christopher Cavoli al maanden aan de hervorming aan het werken. Cavoli is opperbevelhebber van de Amerikaanse en NAVO-troepen in Europa, en daarmee de op één na hoogstgeplaatste militaire leider in de NAVO, achter Rob Bauer, de voorzitter van het Militaire Comité.
• De generaal, die bekend staat als een Rusland-expert, werkte een document uit waarin de nieuwe strategie voor de NAVO-legers staat uitgetekend. Zijn plannen smeerde hij uit over maar liefst 4.000 pagina’s.

Het plan: Een grote focus op Rusland, uiteraard, maar ook met aandacht voor andere dreigingen.

• De topgeneraal splitst het plan in drie regio’s: in het noorden het Atlantische gebied en de Europese Arctische regio, in het centrum de Baltische regio en Centraal-Europa tot aan de Alpen, en in het zuiden de Middellandse en Zwarte Zeegebieden.
• Daarnaast zijn er nog drie sub-plannen, voor operaties die te maken hebben met de ruimte, cyberoorlogsvoering of speciale operaties. De focus van het volledige plan is uiteraard Rusland, dat voor Europa op dit moment de grootste bedreiging vormt. Op vraag van Turkije fietst Cavoli er in het zuidelijke plan ook de bedreiging van terreurgroeperingen, zoals IS in Syrië en Irak, in zijn blauwdruk.
• De plannen van Cavoli zijn in eerste instantie gericht op afschrikking. Door heel transparant te communiceren over hoe de NAVO een aanval zou afweren, wil hij Rusland al ontraden van er ooit een te lanceren. Als het toch tot een conflict komt, dienen de plannen als blauwdruk voor de NAVO-legers om gepast te reageren. Verwacht wordt dat de NAVO-partners dit weekend een lezing krijgen van de feiten, en hun goedkeuring geven. Later dit jaar zal Cavoli dan met de verschillende landen rond tafel gaan om de rolverdeling te bepalen.