Het klettert binnen Vivaldi. Want straks moet de koning een Koninklijk Besluit tekenen, namens de regering, dat eigenlijk diametraal ingaat tegen wat één coalitiepartner wil. Vicepremier Vincent Van Quickenborne (Open Vld) wond er overigens geen doekjes om, dat hij dat handigheidje van een KB gebruikte om de MR te omzeilen: op die manier moeten de Franstalige liberalen niet akkoord gaan met het nieuwste verbod op gokreclame. Het is een onwaarschijnlijke afwijking van het idee dat de federale regering “één en ondeelbaar” regeert, in consensus. De premier geeft ondertussen niet thuis, letterlijk. Alexander De Croo (Open Vld) zit in Duitsland, en ontvouwt daar grootse plannen om de EU te hervormen. Ondertussen gooit de CEO van de Nationale Lotterij, Jannie Haek, met een uiterst onhandig interview olie op het vuur.

In het nieuws: Jannie Haek van Nationale Loterij: “Wij zijn geen gokinstituut.”

De details: Haek komt doodleuk op Radio 1 vertellen dat “gokverslavingen pas zo’n vier, vijf, zes jaar terug ontstonden, toen de gokmarkt werd geliberaliseerd”.

• Euromillions, Lotto, Subito, Win For Life, maar ook Card Poker of zelfs Monopoly: het gamma van de Nationale Loterij is breed en divers, om uiteindelijk uw geld in rook te doen opgaan. Maar, volgens Haek, is ‘zijn’ Nationale Lotterij “geen gokinstituut”.
• Ooit kabinetschef van Johan Vande Lanotte, als vicepremier van de Vlaamse socialisten, regeert Haek vandaag de Nationale Loterij met ijzeren hand. En daar is hij blijkbaar niet gewoon tegengesproken te worden. Anders had iemand hem misschien toch moeten zeggen dat op die manier naar Radio 1 trekken niet het beste idee was.
• In het bewuste gesprek duwde Haek in zijn cassante stijl wel heel hard van zich af:
  • “Er is geen probleem met loterijen. Die bestaan al honderden jaren. Er was geen probleem met gokverslaving tot een jaar of vier, vijf, zes geleden, toen de gokmarkt geliberaliseerd werd. Dat is zo. Dat is een historische vaststelling.”
  • “Tien jaar terug was online wedden verboden. En nu overspoelen ze het internet en de straten. En elke vader en moeder weet dat goed.”
  • Daarbij stelde hij dat ouders blij zijn als hun kinderen met een ingevuld lottoformulier binnenwandelen in huis, maar het verschrikkelijk vinden als ze een account openen bij een site voor sportweddenschappen. “Sportweddenschappen zijn veel gevaarlijker dan een loterij. Het is dan ook heel normaal om ze strenger te reglementeren en zo nodig te verbieden.”
  • “Ik ben naar een voetbalmatch geweest, Union tegen Club Brugge. Ik zie daar Lotto staan, op de shirts van die sympathieke club Union. Maar dat is als Proximus, dat kan daar evengoed op staan. Mensen gaan dan niet beslissen nog meer op de Lotto te spelen.”
• Daarbij riep hij Spanje in als voorbeeld, waar ze ook de gokreclame hebben verboden, maar waar de loterij blijft bestaan. “Geen enkel land is zo erg als België, hier is het echt de Far West, alles kan en alles mag”, zo stelde hij.
• En ook het Europees Hooggerechtshof werd ingeroepen: “Het beste wat een land kan doen, is het monopolie aan een overheidsbedrijf geven, zodat men het kan regulariseren”.
• De stelling dat de Nationale Loterij achter de schermen net hard lobbyde om dit verbod erdoor te krijgen, ontkrachtte Haek, na twee keer aarzelen, uiteindelijk wel in even felle bewoording: “Nonsens.”
• De beweringen van Haek dat zijn producten niet al te verslavend zouden werken, wordt overigens al jaren door gokverenigingen als BAGO tegengesproken. En ook de brutocijfers spreken gewoon in zijn nadeel: vorig jaar draaide de Nationale Loterij een omzet van 1,53 miljard euro, een record.

Het gevolg: Met zijn uitlatingen zet Haek de schijnwerpers fel op zichzelf, en zijn bedrijf, dat de dans ontspringt.

• Staat er straks dus wel nog het ‘Lotto Park’ als naam van het voetbalstadion van Anderlecht, terwijl alle shirtsponsors van de club die er komen spelen verboden zullen zijn? En spelen dan zowel Anderlecht, de favoriete club van bevoegd staatssecretaris Sammy Mahdi (cd&v) als Union, als enigen in eerste klasse, met een shirtsponsor als ‘Lotto’ op het truitje?
• Dat moet bitter smaken voor Club Brugge, Charleroi, KV Oostende, Zulte Waregem, Cercle Brugge en Seraing, die vandaag met een gokbedrijf vooraan op het truitje spelen. In totaal worden veertien van de achttien clubs uit de Jupiler Pro League gesponsord door gokbedrijven.
• Die Pro League haalde daarover stevig uit: “Hierover is geen overleg geweest, wat toch bijzonder jammer is. En bovendien gaat men nu dus gokreclame eenzijdig verbieden, terwijl de overheid zelf wél de grootste verkoper is van gokspelen, via de Nationale Loterij?”, zo doorprikte Lorin Parys de dubbele houding.
• Door het zo scherp te zetten (“wij zijn geen gokinstituut”), roept Haek haast obligaat op tot een reactie, vanuit de Wetstraat. Gisteren al stond Mahdi immers onder druk, nadat minister van Justitie Vincent Van Quickenborne met een fors mediaoffensief (“gokken is het nieuwe roken”) een verbod op gokreclame invoerde, voor iedereen behalve de Nationale Loterij. “Nu is het aan hem”, duwde de liberale minister van Justitie naar zijn cd&v-collega.
• Mahdi liet zich niet vastrijden, en liet weten “open te staan voor een aanpassing van de beheersovereenkomst”, maar erg concreet is dat niet meteen. Want die komt er dan wel pas in 2026, tot zo lang loopt de huidige overeenkomst. In die beheersovereenkomst zitten overigens al wat dempers voor reclame: die moet de winstkansen weergeven, en mag niet naar minderjarigen en kwetsbaren gericht zijn.
• Maar tegelijk is het appetijt in de Wetstraat niet groot om simpelweg gewoon een echt reclameverbod in te voeren voor de Nationale Lotterij: die “geeft” naar eigen zeggen elk jaar zo’n “335 miljoen euro terug aan de Belgische samenleving”. Dat is sponsoring van clubs (vaak favoriete clubs van de politiek, met basketclub Oostende als meest notoire voorbeeld, de club van Haek zijn voormalige baas Vande Lanotte), maar ook een stevige injectie in de cultuursector en zo’n 200 miljoen euro aan “subsidiegelden voor goede doelen”. Voor veel politici is het een manier om toch iets “concreet” te doen voor een club of cultuurhuis bij hun achterban.

Opvallend: De MR staat weer geïsoleerd.

• Georges-Louis Bouchez (MR) ging meteen na de aankondiging van Van Quickenborne in overdrive: hij sprak van de “doodsteek voor het Belgische voetbal”, en liet overal en aan iedereen weten dat de MR “niet akkoord was met het verbod”. Ook in de vorige regeringen, de Zweedse coalitie, en de daaropvolgende minderheidskabinetten, was het de MR, die telkens op de rem ging staan bij zo’n verbod. Toen stond Open Vld overigens veel minder uitgesproken in het dossier.
• Net die hierboven beschreven dubbele houding van de politiek over de Nationale Loterij viel Bouchez frontaal aan in een hele stroom tweets. Daarbij spaarde hij zijn coalitiepartners, in de eerste plaats de socialisten, allerminst: “Politici zorgen voor de financiering van tientallen projecten in hun gemeentes dankzij de miljoenen van de Nationale Loterij. Ze willen reclame van privéspelers verbieden, maar niet die van de Loterij. Wie heeft er hier een belangenconflict? Gedaan met grappen.”
• Meteen reageerden niet alleen een pak politici van Vooruit, de PS sloeg wel bijzonder hard terug, ze speelde in op verstrengeling van belangen van de MR-voorzitter. Want is Bouchez in zijn andere leven ook niet voorzitter van een voetbalclub, Royal Francs Borains, in Nationale reeks 1? “En wie is daar een grote sponsor? Juist, Ladbrokes, een groot gokkantoor. En daarnaast is er nog een goksite, Family Game Center, die geld toestopt. Bouchez verwart de petjes die hij op heeft. Wij verwachten dat hij als partijvoorzitter handelt in het algemeen belang.”
• Feit is dat Bouchez zich al maanden opwerpt als de grote lobbyist van de voetbalsector, binnen Vivaldi. Dat maakt dat de door minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) aangekondigde hervormingen die de fiscale voordelen van profvoetballers zou afpakken, er maar niet door geraakt. Ook de Vlaamse socialisten voerden keihard campagne hierover, beiden hanteerden het beeld van “mijn kuisvrouw die meer belastingen betaalt op haar arbeid, dan een vet betaalde profvoetballer“. Die sabotage van de MR irriteert de coalitiepartner al langer.

De essentie: Wat nu binnen Vivaldi gebeurt, met een KB een coalitiepartner omzeilen, is ongezien.

• Het is niet het eerste relletje binnen de federale coalitie, zelfs niet het eerste verbale treffen tussen Van Quickenborne en Bouchez. Die eerste haalde in januari bij de discussie over onder meer het sluiten van de kerncentrales keihard uit naar Bouchez, die hij “conservatief, eerder dan liberaal” noemde en de MR die hij herdoopte tot de “Mouvement Réactionaire”. Uiteindelijk bleven de kerncentrales open.
• Alleen, met zijn zet doet de minister van Justitie, openlijk overigens, wel meer dan zomaar Bouchez wat jennen. Hij neemt openlijk een beslissing, via een KB, waarvan hij weet dat de coalitiepartner daar niet mee akkoord gaat. Zondag hadden beiden nog contact, en vroeg Bouchez naar eigen zeggen om “niet te communiceren”, en met de sector te overleggen.
• Van Quickenborne deed het omgekeerde, liet ook trots weten dat Bouchez “niets meer kon doen” tegen zijn KB, maar schermde er tegelijk met een “collectief element”, namelijk dat het KB “wel ondertekend is door vijf collega’s”. Zo sleurde hij cd&v, Vooruit en PS mee in bad, wat die niet echt erg vonden, integendeel: voor cd&v was het bijvoorbeeld net een bewijs dat ook zij de strijd tegen gokverslaving ernstig neemt.
• Alleen zet men op die manier wel een interessant precedent: want zo wordt openlijk het collectieve element van een federale regering weggegooid. Een federale regering wordt immers geacht “één en ondeelbaar op te treden”, waarbij telkens consensus wordt bereikt op niveau van de kabinetten, de ministerraad, of ultiem het kernkabinet, waar de vicepremiers dan de knoop doorhakken.
• Vreemd genoeg leek de MR daar ook mee te kunnen leven: ze zitten wel in de regering, en protesteren openlijk, maar lijken niet van plan om de zaak te verheffen tot een ministerraad of kern, laat staan regeringscrisis.
• Meer zelfs, op Terzake gaf Bouchez aan dat hij een “Parlementair initiatief” zou nemen, wanneer Van Quickenborne niet in overleg zou gaan met de sector. Die dreiging is hol: het dossier naar de Kamer brengen voor ‘een debat’ zal bitter weinig opleveren. De MR-voorzitter weet goed genoeg dat er geen parlementaire meerderheid is om de beslissing van Van Quickenborne tegen te houden. Blaffende honden bijten niet, geldt dus blijkbaar meer dan ooit voor MR binnen Vivaldi.
• Tegelijk zijn er toch constitutionele vragen: moet straks dan de koning een besluit tekenen, waarvan men eigenlijk weet dat het niet gedragen wordt door heel de ploeg? Dat zou de deur openzetten voor een heel ander model van functioneren voor een federale ploeg, waarbij individuele ministers dan veel meer zelf beleid maken, en de coalitiepartner dan buitenspel kan gezet worden. Of dit in praktijk werkbaar zou zijn, is maar zeer de vraag.
• Dat dit allemaal gebeurt binnen Vivaldi, waarbij niemand zich blijkbaar vragen stelt over die vreemde, openlijk naar elkaar toe vijandige manier van werken, terwijl de premier De Croo alweer in het buitenland zit: het maakte het beeld er niet fraaier op.

The Big Picture: De Croo moet zijn imago bijstellen. “Mijn hoofd zit steeds in het eigen land.”

• “Is de dash eruit? Neen, in tegendeel”, zo stelde de premier vanmorgen op Radio 1 over zijn regering, vanuit Berlijn. De eerste minister, die ook minister van Buitenlandse Zaken is in de afwezigheid van Sophie Wilmès (MR), zit in Duitsland, voor een tweedaags bezoek aan de Duitse president Frank-Walter Steinmeier en de kanselier Olaf Scholz. Ideaal, ter gelegenheid van 9 mei, de ‘Europadag’ en ook om de banden met het meest beslissende land van Europa aan te halen, voor zover dat al nodig was.
• Tegelijk hield de premier een lezing voor de liberale denktank Friedrich-Naumann-Stiftung in de Französiche Dom in Berlijn. Daar schreeuwde hij z’n liefde voor Europa uit, en legde net als voorganger Guy Verhofstadt, de laatste premier voor De Croo van Open Vld, een ambitieus hervormingsprogramma voor de EU op tafel, met een focus op defensie.
• Zo wil De Croo een heuse Europese defensiepoot binnen de NAVO maken, die de EU in staat moet stellen “om niet meer afhankelijk te zijn van de Amerikanen”. Daarbij hoort een grote harmonisatieoperatie van de Europese defensie (“Wij hebben dertig soorten schepen in Europa, het Amerikaans leger heeft er vier”) én de uitbouw van een heus Europees militair-industrieel complex, naar analogie met de VS.
• Dat militair-industrieel complex moet de EU helpen in de 21^ste eeuw, onder meer in de steeds belangrijker wordende cyberoorlogen. Naast die focus op defensie, is er ook nog de energiemarkt, die verder Europees moet worden. En hij breekt een lans voor een verdere uitbreiding van de EU, al dan niet initieel met intensievere samenwerkingen, met Oekraïne, maar ook Moldavië en de rest van de Balkan.
• Maar tegelijk moet De Croo dus aan de bak, om net de kritiek in eigen land te counteren dat hij meer en meer z’n focus legt op die buitenlandpolitiek, en graag en veel op reis gaat.
• “Daarover wil ik toch eens iets kwijt. Eerst en vooral: mijn hoofd zit steeds in eigen land. Het is niet omdat ik niet in België ben, dat ik niet de belangen van ons land verdedig. Wij zijn een open economie. Ik ben altijd bezig met België in het achterhoofd”, zo stelde de premier.
• Dat daarbij de kracht om nog echt te hervormen en veranderingen klaar te krijgen ontbreekt binnen Vivaldi, wat zelfs coalitiepartners als Kristof Calvo (Groen) openlijk stellen, wuifde De Croo weg: “COVID en de oorlog in Oekraïne stonden niet in het regeerakkoord, maar waar het altijd om draait voor ons: het beschermen van burgers voor de economische schok.”
• En ook zijn hart voor de EU, wilde hij legitimeren: “Hoe wij Europa duwen in een bepaalde richting, dat speelt een rol. Want als Europa de juiste richting uitgaat, is dat goed voor alle Belgen.”
• Toch klinkt binnen Vivaldi andermaal gemor, over de afwezigheid van de premier. Daarbij wordt de analyse gemaakt dat de eerste minister goed aanvoelde hoe belangrijk de COVID-crisis was, om een krachtig beleid te tonen, en in tandem met Frank Vandenbroucke (Vooruit) vooral te tonen hoe de federale ploeg bestuurde en leidde, beter dan de voorgangers van de regering-Wilmes II.
• “Daarop is een groot deel van de populariteit en het initiële succes van Vivaldi gebouwd. Alleen maakt de premier echt een denkfout, door te hopen dat de Oekraïne-crisis een soortgelijk moment is. Niemand ligt daarvan wakker, op de manier waar hij van droomt. Dat is het buitenland uiteindelijk, terwijl het om de problemen hier gaat, de facturen”, zo is binnen de federale coalitie te horen.
• Niet toevallig heeft ook heel de Wetstraat opgemerkt hoe De Croo in de peilingen voor het eerst zelf kwetsbaar lijkt, Oekraïne en de profilering daarrond lijkt als thema veel minder te wegen voor de kiezer. Daarbij geldt misschien wel de oude boutade van wijlen Ward Beysen, als een belangrijke waarheid in de politieke marketing: “Het belangrijkste land, is het binnenland.”

Genoteerd: Hij is nog geen voorzitter, maar Sammy Mahdi heeft zijn eerste officiële verontschuldigingen vanuit de media al beet.

• Heeft een partijvoorzitter toch net dat tikje meer macht? Of is het een bewijs van de nieuwe, assertieve stijl die zal neerdalen over cd&v? Hoe dan ook, de RTBF moest deze ochtend met hangende pootjes excuses aanbieden, aan de nu-nog-staatssecretaris-maar-straks-voorzitter van cd&v.
• De reden was dan ook een pijnlijke keuze van een foto, van Mahdi z’n hoofd, boven een artikel van de RTBF met als titel “Zelfs een perfecte migrant zal nooit Vlaming zijn voor de helft van de Vlamingen”.
• “Ongelofelijk triest, die foto. Helemaal gedegouteerd, het respect is dood. Ik ben Belg/Vlaming en was het, en zal het blijven”, zo tweette hij fel over de beeldkeuze. Tien minuten later al, reageerde de RTBF: “We betreuren de keuze van dit beeld. De fout is snel gecorrigeerd op onze site. De RTBF biedt u onze excuses aan.”
• Overigens betwiste Mahdi de interpretatie van het bewuste onderzoek, in opdracht van VRT en DS, waarop de RTBF zich baseerde, ook fel. Op de vraag “Wat is nodig om echt Belg of Vlaming te zijn?”, antwoordde 81 procent van de respondenten dat je Nederlands moeten kunnen spreken, 80 procent dat je de wetten en instellingen moet respecteren, 75 procent dat je het staatsburgerschap moet hebben, 72 procent “onze gewoonten en cultuur hebben”, 67 procent “Je Belg of Vlaming voelen” en uiteindelijk antwoordt 55 procent dat je “geboren moet zijn in België”. “Zelfs de perfecte migrant zal voor de helft van de Vlamingen nooit Vlaming zijn”, kopt De Standaard daarop.
• Mahdi interpreteert die cijfers anders:
  • “Ze zijn hoopgevender dan ze lijken. De meeste Vlamingen verwachten dat iemand de taal leert, de instellingen respecteert en zich integreert. Nogal wiedes. Wie hier is, moet zich inspannen. Het integratiebeleid moet ambitieuzer, zeker in Brussel en Wallonië.”
  • Over het “hier geboren zijn” zegt Mahdi dat hij vermoedt “dat een deel van de respondenten net aangeeft dat je huidskleur er niet toe doet“.
  • “Ik lees in de cijfers vooral dat de Vlaming tegen migratiestop is, hij of zij de vluchtelingen helpt en voor een kordate aanpak van de discriminatie via onder andere praktijktesten is. Het beeld dat sommigen ophangen van de Vlaming die niet hartelijk is, mag dus officieel de prullenmand in.”