De Belgische minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) overweegt om af te reizen naar de Iraanse hoofdstad Teheran. Daar zou ze zich hoogstpersoonlijk kunnen gaan buigen over het lot van de Belg Olivier Vandecasteele, die sinds februari 2022 in de cel zit. Hij is ondertussen veroordeeld tot 40 jaar celstraf en 74 zweepslagen, op basis van wat Iraanse persbureaus melden. Vivaldi staat onder druk in het dossier om iets te doen, zeker aan Franstalige kant. In de Kamer kreeg Lahbib gisteren de dringende vraag van PS, Ecolo, DéFI, Les Engagés én haar eigen MR om actie te ondernemen. “We bekijken of een rechtstreeks bezoek aan Iran zin heeft”, zo klinkt in de wandelgangen. Vraag is alleen of Lahbib veel kan gaan bieden aan Iran. Een ruildeal, zoals de VS basketbalster Brittney Griner bevrijdde uit Moskou in ruil voor wapenhandelaar Viktor Bout, was in de maak met Teheran. Maar het Grondwettelijk Hof torpedeerde dat plan: ze schorsten een mogelijke uitlevering van Assadollah Assadi. Alleen stijgt de druk: Vandecasteele, die afreisde tegen expliciet advies van de Belgische overheid in, verkeert in slechte toestand. In z’n thuisstad Doornik verscheen aan het Belfort een metershoog spandoek met z’n foto en de oproep “draag bij aan zijn bevrijding”.

In het nieuws: Wie krijgt Vandecasteele vrij?

De details: Er zit andermaal een communautair tintje aan het dossier: zeker in Franstalig België leeft de zaak-Vandecasteele, terwijl de N-VA erg kritisch is over elke mogelijke deal met het Iraanse regime.

• “De laatste keer dat de familie van Vandecasteele contact had met hem, was op kerstavond. Ik heb persoonlijk die dag daarover onderhandeld met Iran, tot laat in de avond. Elk contact moet telkens enorm onderhandeld worden”, zo toonde minister Lahbib gisteren in de Kamer haar persoonlijke betrokkenheid bij het dossier. Haar diensten van Buitenlandse Zaken draaien duidelijk overuren in het dossier.
• En dat het leeft, bewees een batterij aan vragen in de Kamer, van elke Franstalige partij, meestal met Parlementsleden die allen van Doornik zijn, de thuisstad van de familie. Daar hangt ondertussen een metershoge spandoek, met foto aan het Belfort. “Zijn leven is in gevaar, draag bij aan zijn bevrijding”, leest de oproep daar, die Kamerleden als Daniel Senesael (PS) en Marie-Christine Marghem (MR) dus in praktijk brachten. Ook al leverde dat kritische vragen op aan de eigen coalitie.
• Maar Lahbib lijstte nog eens op hoe groot de inspanningen van Buitenlandse Zaken al waren: de Belgische ambassadeur in Teheran bezocht Vandecasteele al zeven keer in de cel, de laatste keer nog op 4 januari. “Hij heeft al tientallen contacten gehad daar, om het lot van Vandecasteele te verbeteren”, zo stelde Lahbib, die in Brussel zelf al tien keer sprak met de Iraanse ambassadeur, en ook al “verschillende keren” rechtstreeks met haar tegenhanger, de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Hossein Amir-Abdollahian sprak.
• Uit die contacten blijkt vooral de Kafkaëske toestand waarin Vandecasteele zich bevindt: officieel heeft België nog steeds geen antwoord op de vraag van wat de ex-medewerker van ngo’s in Iran beschuldigd wordt. “Eén keer, mondeling, sprak mijn tegenhanger, over beschuldigingen van spionage. De ambassadeur ter plaatse krijgt dat zelfs niet bevestigd. Maar ondertussen beweren twee Iraanse nieuwsagentschappen nu dat er vier aanklachten zijn ingediend en dat er een nieuw vonnis is. Maar wij vernemen dit dus enkel via de pers”, moest Lahbib toegeven.

The Big Picture: Vandecasteele is deel van een geopolitiek schaakspel. Kan België daarin een rol spelen?

• Al eerder zit er spanning op de lijn tussen België en Iran. VUB-professor Ahmadreza Djalali werd in 2017 al voor zogenaamde spionage veroordeeld tot de dood in Iran: ook daar voerde men in België hevig actie tegen.
• Maar de zaak escaleerde toen het Belgische gerecht in 2021 de Iraanse ‘diplomaat’ of spion Assadollah Assadi veroordeelde tot twintig jaar cel. De man had geprobeerd om de Iraanse oppositie in Europa te treffen met een bomaanslag: dat werd verhinderd met zijn arrestatie.
• Sindsdien probeerde Iran pasmunt in handen te krijgen, een hefboom om hun mannetje uit de Belgische cel te krijgen. Dat wist de Staatsveiligheid blijkbaar ook: zij brieften in 2022 Belgen die naar Iran wilden afreizen persoonlijk, om hen te waarschuwen.
• Vandecasteele werkte zes jaar in Iran, onder meer voor het Noorse Refugee Council en andere ngo’s. Hij stopte met die job, maar reisde in februari vorig jaar toch terug naar Teheran, om daar zijn appartement te verkopen. Nochtans had Staatsveiligheid hem individueel gewaarschuwd en een negatief reisadvies gegeven.
• Vervolgens arresteerde de Islamitische Revolutionaire Garde, de stoottroepen van het regime, hem op staande voet, en gooide men hem in de Evin-gevangenis. Dat beruchte oord zit vol van westerse burgers, die allen vastzitten op beschuldiging van spionage, en als ‘ruilmiddel’ moeten dienen in een sinister diplomatiek spel van Iran.
• Vivaldi zag zich genoodzaakt om met Iran te praten, en de weg werd vrijgemaakt, via een nieuwe wet, om met Teheran gevangen te kunnen ruilen. Ondanks fel protest binnen de meerderheid, onder meer bij Ecolo, raakte die wet en een ruilverdrag uiteindelijk gestemd.
• Maar het Grondwettelijk Hof ging niet akkoord: zij schorsten na klachten van de oppositie het wettelijke kader voor zo’n uitlevering, met als expliciete reden dat meer dan vermoedelijk Assadi meteen bij z’n aankomst in Teheran op vrije voeten zou komen.
• Net daarom is het voor Lahbib bijzonder moeilijk om echt te gaan onderhandelen over Vandecasteele, in Teheran. Maar niet toevallig sprak deze week Didier Reynders, Europees Commissaris, maar ook een MR-kopstuk, zich publiek uit: “Een persoonlijk contact kan altijd helpen“, stelde die. En ook Marghem stelde in de Kamer de vraag: ‘Is het niet opportuun naar Teheran te gaan?”
• In de wandelgangen is te horen dat men het intensief bekijkt. Niet toevallig is Lahbib ook in contact met andere Europese landen die landgenoten in de cel hebben in de Evin-gevangenis. En ze overlegt met Josep Borrell, de baas van Buitenlandse Betrekkingen van de EU. Kwestie van met een bredere boodschap te kunnen gaan dan enkel België.

Zoals altijd: De taalgrens loopt toch wel weer door dit dossier.

• In de Kamer gisteren geen enkele vraag aan Vlaamse kant over de zaak. Niet toevallig: met N-VA en Vlaams Belang zit daar oppositie die helemaal anders naar het dossier kijken. Beiden wilden niets horen van het plan om de veroordeelde terrorist Assadi op een vliegtuig richting Teheran te zetten: met Iran valt niet te onderhandelen, klinkt daar steevast.
• De beslissing van het Grondwettelijk Hof, in afwachting van een definitief oordeel later in het voorjaar, werd door zowel N-VA als het Belang als overwinning gevierd. Zeker bij N-VA, die met Kamerlid Darya Safai een heuse activiste van de Iraanse oppositie in de rangen hebben, is men erg actief op het dossier.
• Zo liet Theo Francken (N-VA) niet na erop te wijzen dat Vandecasteele een negatief en individueel reisadvies in de wind sloeg, wat leidde tot een heel felle reactie van de familie, die het over “onwaardige uitspraken” had, en excuses eiste. Een bezoek aan Teheran van Lahbib zou hen extra agiteren, en tot fel debat leidden in de Kamer.
• Maar tegelijk heeft Vivaldi extra munitie gekregen om wél een deal te maken. Vanuit Washington DC klonk immers steevast kritiek over een mogelijk ruilakkoord tussen Brussel en Teheran: onder meer het Ministerie van Buitenlandse Zaken van de VS waarschuwde Vivaldi om dat niet te doen. Maar die lijken nog weinig recht van spreken te hebben, sinds de VS-president Joe Biden besliste om de ‘Merchant of Death’ Viktor Bout, een internationaal veroordeelde wapenhandelaar, te ruilen voor de basketbalster Brittney Griner.

Om te volgen: Dit weekend een hele reeks nieuwjaarsrecepties van de politieke partijen. Een belangrijk event in de Wetstraat.

• Door COVID-19 kwam de traditie in gevaar, maar hier zijn ze weer: de grote nieuwjaarsrecepties. Een moment om een boodschap te zetten, voor het nieuwe jaar, en vooral de nieuwe politieke schermutselingen in 2023. En we kunnen het maar herhalen: het laatste jaar voor verkiezingen, en dus toch wel best spannend.
• Dit weekend blazen zowel cd&v als N-VA verzamelen. Voor cd&v is het in Tour & Taxis in Brussel, waar Sammy Mahdi (cd&v) hoopt het begin van de kentering te kunnen inluiden voor zichzelf en zijn partij: de peilingen zitten immers niet goed. Maar cd&v mobiliseert massaal en mikt dus op een hoop volk, om te tonen dat zij nog de ‘volkspartij’ zijn. Na de receptie organiseert Jong cd&v ook een kroegentocht, kwestie van wat moed in te kunnen drinken.
• Net op hetzelfde moment is er N-VA, niet voor de eerste keer in de Nekkerhal in Mechelen. Die concurrentie is moeilijk voor de christendemocraten, want dat betekent vergelijkingen qua deelnemers en qua speeches. Bart De Wever (N-VA) kent het klappen van de zweep, traditioneel grijpt hij dat moment aan om nog eens stevig uit te halen. Vorig jaar zat er ook een wat opvallend dansmoment in met Valerie Van Peel (N-VA), afwachten wat dit jaar de ‘special act’ is.
• Nu zondag is er dan ook PVDA die in Brussel samenkomen voor een ‘nationale receptie’ onder kameraden. Raoul Hedebouw (PVDA) geeft er dan tegengas.
• En ook Vlaams Belang doet hetzelfde, in zaal Den Berg in Londerzeel. Het zijn Vlaams Parlementslid Klaas Slootmans en nationaal voorzitter Tom Van Grieken die de nieuwjaarstoespraken doen. “Aansluitend receptie onder muzikale begeleiding van een live jazzband”, zo beloven ze.
• Later deze maand zijn er onder meer Vooruit, die op zondag 22 januari verzamelen blazen in… Sint-Niklaas, de thuisstad van voorzitter Conner Rousseau. Die ontvangt iedereen in het Bau-Huis, en heeft daar Loredana en Pat Krimson op de affiche gezet, samen met hemzelf. Een vleugje volksvermaak is immers nooit ver weg bij BV Rousseau.
• De liberalen doen het ook op een traditionele locatie: de Bozar in Brussel, om de maandag nadien. Zij hebben uiteraard de premier, Alexander De Croo (Open Vld) als trekker. Nog meer dan anders, nu men beslist heeft om alles in te zetten op hem, als boegbeeld.
• Bij Groen ook een andere aanpak, want andere voorzitters, het duo Jeremie Vaneeckhout en Nadia Naji nodigt iedereen uit voor een heuse ‘Wintermarkt’, “Schaats, spring en dans je warm”, leest de uitnodiging. Geen echt ijs natuurlijk op die schaatspiste, want dat is niet ecologisch, maar een rolschaatsbaan, en ook springkastelen dus in Antwerpen, in de Blikfabriek op 28 januari. 

Opvallend: Een nieuw plan tegen sociale fraude, vanmorgen bij Vivaldi.

• Gisteren in de Kamer kreeg premier De Croo de handen nog eens op elkaar van alle Vivaldi-partijen. In z’n flamboyante stijl ging hij in debat met de oppositie over de Engie-deal, met z’n vader Herman De Croo (Open Vld) die vanop de tribunes goedkeurend zat toe te kijken. De voormalige Kamervoorzitter kwam immers het rouwregister voor de overleden griffier van de Kamer tekenen, en pikte een plenaire zitting mee.
• De Croo jr. voerde een oud trucje op: hij haalde het papier boven waarop Engie haar handtekening had gezet, en wreef dat de oppositie van N-VA onder de neus. N-VA-voorzitter Bart De Wever had immers op Terzake zijn collega, voorzitter van Open Vld Egbert Lachaert, voor de voeten geworpen dat er “nog niets getekend was”. Daarmee doelde die vooral op het ontbreken van een overkoepelende deal: wat Vivaldi en Engie tekenden was een ‘heads of terms’, een tussendeal, waarbij de kostprijs van de berging van het afval én het plafond daarop voor Engie nog niet vastliggen. Maar dat deerde niet: in de Kamer koos De Croo jr. dus voor de assertieve aanpak en dat loonde, de handen van elk van de zeven regeringspartijen gingen vlotjes op elkaar.
• Vanmorgen dan een kern, met daarop een opvallend dossier: de strijd tegen de sociale fraude. Dat lekte al uit, via LN24: een hele stoet ministers stelden het immers op. Daarbij minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS), van Middenstand David Clarinval (MR) van Sociale Zaken Frank Vandenbroucke (Vooruit) en van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld). Die strijd tegen sociale fraude en sociale dumping stond ook expliciet in het regeerakkoord.
• Om te beginnen komt er dus meer volk bij de sociale inspectiediensten: er waren al 50 nieuwe inspecteurs aangekondigd, dit jaar komen er nog 140 extra inspecteurs bij. De vijs wordt dus aangedraaid. Die moeten sociale dumping en mensenhandel strenger gaan controleren. Er komen specifiek meer controles in de sectoren van de bouw, het vlees, transport, de schoonmaak en de uitvaartsector.
• Plus, er is wat juridische hervorming. Fraude in de sociale zekerheid blijft langer strafbaar, tot tien jaar nu. Plus er komt een betere juridische definitie van die sociale dumping, waarbij buitenlandse werknemers met slechtere arbeidsvoorwaarden en lonen dan de plaatselijke werknemers gebruikt worden om de sociale regels te omzeilen. Daar willen ze de controles ook met 50 procent verhogen, van 2.000 onderzoeken vorig jaar naar 3.000 nu in de komende jaren elk.
• Daarbij willen ze expliciet de ‘Braziliaanse connectie’ droogleggen: Meer dan 200 gevallen van Braziliaanse arbeiders, die via een Portugese arbeidsvergunning tot in België kwamen, werden vorig jaar aangetroffen. Daarbij draait het vaak om fraude met de nodige vergunningen. 

Opvallend (2): Veel tandengeknars over een Brusselse danstempel, in de coalitie in de hoofdstad.

• Opvallend nieuws: de Fuse, een zeer bekende nachtclub in het Brusselse, kondigt aan de deuren te sluiten. Ze kunnen niet anders, zeggen ze, omdat ze onder strenge Brusselse normen vallen, en daarbij zo weinig lawaai mogen maken dat het publiek de DJ’s zou overstemmen. Plus ze moeten sluiten om 2 uur ’s nachts, wat onhaalbaar is.
• Meteen toch felle reacties, want is het dan de dienst Leefmilieu van het Brussels Gewest, en dus ook bevoegd minister Alain Maron van Ecolo, die de nachtclub de keel dichtkneep? Bij de socialisten is men overtuigd van wel: daar is de ergernis over Maron, die de zaak op z’n beloop liet gaan, huizenhoog. “Dat krijg je dus met groenen in het bestuur, onkunde”, klinkt het hard op hoog niveau.
• Met name de Brusselse burgemeester en PS-kopstuk Philippe Close waarschuwde, net als Brussels staatssecretaris Pascal Smet (Vooruit) meermaals Maron, dat de zaak dreigde uit de hand te lopen. Hun irritatie is huizenhoog.
• De reactie bij de fans van de nachtclub is groot: een online petitie haalde in geen tijd bijzonder veel reacties. Uiteindelijk reageerde ook Groen-voorzitter Nadia Naji, zelf uit Brussel, waarbij ze ook pleitte voor het openhouden van de Fuse én Ecolo-minister Maron expliciet bedankte “om alles daarvoor in het werk te stellen”. Dat zette andermaal kwaad bloed: was het niet Marron die aan de basis van de sluiting ligt?
• De Brusselse staatssecretaris Pascal Smet (Vooruit), bevoegd voor onder meer Jeugd en Cultuur, is in elk geval volop bezig het dossier naar zich te trekken. Hij kondigt aan “alles te zullen doen om een oplossing te vinden, voor deze iconische plek”.