Twee experts op het kabinet van vicepremier en minister van Overheidsbedrijven Petra De Sutter (Groen) staan al bijna drie jaar gewoon op de loonlijst van Bpost. En dat terwijl de staat een belangrijke klant is van het postbedrijf, én het allerlei miljoenencontracten moet onderhandelen met datzelfde Bpost. Het systeem van ‘detacheren’ van experten uit de administraties naar kabinetten is niet nieuw, en gebeurt blijkbaar ook met medewerkers van het beursgenoteerd bedrijf Bpost. De Tijd onthulde vanmorgen hun aanwezigheid op het kabinet-De Sutter, die meteen reageerde: “We hebben reeds drie maand geleden intern gezegd dat dit niet meer kon, en dit stopgezet”, zo stelt ze. Daarbij zijn twee andere medewerkers ontslagen, om budget vrij te maken. Bovendien wil De Sutter nu een administratie oprichten, om vanuit de overheid beter Bpost op te volgen. Maar of die uitleg volstaat voor de oppositie, is maar zeer de vraag. “Een zware fout: je kan niet op de loonlijst staan van een extern bedrijf, dat je tegelijk moet controleren”, zo reageert Kamerlid Michael Freilich (N-VA). De oppositie wil dringend de minister ondervragen in de Kamer.

In het nieuws: Twee experts op het kabinet van minister van Overheidsbedrijven Petra De Sutter (Groen) staan al bijna drie jaar op de loonlijst van Bpost en onderhandelden over het beheerscontract tussen de staat en het beursgenoteerde postbedrijf.

De details: De Sutter borstelt het af, maar de timing en vooral optiek van belangenvermenging, is wel uiterst ongelukkig, nu Bpost zelf midden in een schandaalsfeer zit. De rekening loopt in de honderden miljoenen, voor de belastingbetaler.

• Bij de start van Vivaldi werden twee medewerkers vanuit Bpost gedetacheerd richting het kabinet De Sutter. Die techniek, ‘detachering’, komt wel vaker voor, om expertise uit het veld naar het kabinet te halen: heel vaak gaat het om ambtenaren uit de Federale Overheidsdiensten (FOD’s), die hun loon en statuut behouden, maar enkele jaren voor een kabinet als adviseur gaan werken. De administratie betaalt het loon, het kabinet een zogenaamde ‘kabinetspremie’, is veelal de situatie: wettelijk is bijzonder weinig geregeld daarover, enkel via een Koninklijk Besluit uit 1999.
• Op zich is het niets nieuw dat tegelijk ook vanuit de overheidsbedrijven mensen overkomen naar het kabinet: ook de vorige minister voor Bpost, Alexander De Croo (Open Vld), werkte met adviseurs die rechtstreeks van Bpost kwamen, en er opnieuw weer naar vertrokken, na passage op het liberale kabinet. Die situatie leverde overigens al felle kritiek op vanuit het Parlement: werkt men dan eigenlijk voor de staat, of het beursgenoteerd bedrijf?
• Pijnlijker, en politiek veel lastiger voor De Sutter: de twee Bpost-experts van De Sutter, die werkten op het dossier van het postbedrijf vanuit het kabinet, bleven wél op de loonlijst van het externe bedrijf staan.
• Dat is voor De Sutter, maar ook voor Bpost lastig: het gaat immers niet om ambtenaren. Hoe verantwoorde Bpost die kosten dan, en vooral: bleef het ook premies uitbetalen? Want experten van dergelijk niveau krijgen binnen Bpost steevast een ‘groepsbonus’ in hun loonpakket, maar ook vaak meer individuele bonussen, om bijvoorbeeld cruciale contracten binnen te halen. Het is onduidelijk welke verloningsstructuur beide experten hadden en hebben, bij Bpost.
• Waarom het kabinet bovendien van bij de start niet zelf de lonen op zich nam, is niet meteen duidelijk. Vanuit het kamp rond oud-CEO Dirk Tirez wordt gefluisterd dat het De Sutter haar kabinet was die erop aandrong, maar daarvan is geen enkel document te vinden.

De verdediging van De Sutter: “We hebben drie maand geleden al beslist om dit stop te zetten.”

• Dat het nieuws nu uitkomt, heeft alles te maken met de heisa rond Bpost en de overheidscontracten, waarmee gefraudeerd is. “De beerput gaat open“, stelde De Sutter daarover zelf nog dit weekend in De Standaard. Maar daarbij is het wel duidelijk dat de voormalige topmensen van Bpost ook niet zomaar stilletjes in het decor gaan verdwijnen.
• En dus duikt nu de beschuldiging op dat De Sutter zelf vragende partij was om de rekening van die twee medewerkers door te sturen: “Ik kan me niet herinneren dat dat op onze vraag zou gebeurd zijn“, reageerde ze initieel heel voorzichtig op Radio 1. Men wil bij De Sutter absoluut fouten à la Sarah Schlitz (Ecolo) vermijden.
• Ondertussen kon de redactie van deze nieuwsbrief de hand leggen op intern mailverkeer tussen toenmalige Bpost-topman Dirk Tirez, en het kabinet van De Sutter, uit 2020. Daaruit blijkt heel duidelijk dat het kabinet vroeg “hoe de detachering zou werken?” “Blijven de werknemers door Bpost betaald en zorgen wij enkel voor kabinetstoelage en woon-werk vergoeding? Of gaat dit anders?”, zo stelt de kabinetssecretaris de vraag. “De werknemers van Bpost blijven bediende bij bpost. Bpost betaalt alle verloning (loon, voordelen, verzekering, wagen, bonus). Evenwel de kabinetstoelage wordt door het Kabinet betaald”, antwoordt Tirez zelf op 15 oktober 2020. Op geen enkel ogenblik drong het kabinet dus aan om de kosten voor Bpost te nemen.
• Maar bijna drie jaar later was het toch een probleem. Want Bpost begon dit voorjaar, in de nasleep van hun audit rond het krantencontract met een soort ‘grote kuis’: alle contracten en handelingen met de overheid werden doorgelicht. Daarbij kwam, nu al drie maand geleden, ook die detachering naar boven. Het was Bpost die vroeg de situatie, waarbij zij de beleidsmedewerkers betaalden, te beëindigen.
• De Sutter draaide dat op Radio 1 een beetje om: “Wij hebben beslist om een einde te maken aan die praktijk. Al drie maanden geleden hebben we intern gezegd: dit stoppen we nu. Vanaf 1 juni worden die mensen door ons betaald, ik heb twee mensen moeten laten gaan daarvoor.”
• Daarbij wees ze erop dat “beiden werkten op de algemene beheersovereenkomst met Bpost, dus niet op onrechtmatige contracten.” Het gaat om twee mensen met een groene partijkaart. “Ze zijn als technische experts aan het werk gezet; ik durf m’n hand in het vuur steken dat er geen sprake is van belangenvermenging. Wij hebben vooraf een deontologische code afgesproken.”
• Tegelijk ging De Sutter ook door het stof: “Ik begrijp de perceptie van belangenvermenging. Vandaar dat we het stopzetten.” Dat men van bij De Sutter naliet, in die drie maanden om zélf te communiceren over die ‘correctie’ van het betalen van lonen, wordt als “ongelukkig” afgedaan. “Maar er is een paper trail: er zijn vergaderingen en mails, dit zat heus al langer in de pijplijn.”

De aanval van de oppositie: “Een zware politieke fout.”

• Met de twee medewerkers op de payroll van Bpost, komt De Sutter zelf nu stevig in de spotlights. De vraag over politieke verantwoordelijkheid in het hele schandaal zweeft al dagen rond de affaire: binnen Vivaldi was er al wel meer gretigheid om de hete aardappel aan de minister van Overheidsbedrijven door te spelen. Want de schade aan het geheel weegt zwaar: de rekening voor Bpost dreigt in de honderden miljoenen te lopen. En er is nog steeds geen nieuwe CEO op het stuurloze schip.
• Vanuit de oppositie kwam er alvast snoeiharde taal, aan het adres van De Sutter. “Wiens brood men eet, diens woord men spreekt”, je kan niet rechter én partij zijn”, zo stelt Michael Freilich, die zich voor N-VA al langer vastbijt in Bpost. “Dit maakt het duidelijk waarom het parlementair werk in dit dossier zo moeizaam verliep. Telkens wij op iets stootten en via vragen aan het kabinet meer informatie vroegen, werd dat vakkundig afgedekt of werden we op het verkeerde spoor gezet. Nu weet ik waarom, dit is wraakroepend.”
• “Het nieuw onderhandelde 7^de beheerscontract bracht Bpost een pak meer op dan voorzien, nu moet onderzocht worden of dat door toedoen van die twee medewerkers gebeurde. Een ander belangrijk element is de nieuwe postwet, die nieuwe verplichtingen aan pakjeskoeriers oplegt. Deze wet lijkt ook op maat geschreven van Bpost: ook het werk van beide medewerkers?”, zo stelt Freilich. Die vraagt een spoedzitting in de Kamer met De Sutter, volgende week.
• “Door nu die twee zelf te gaan betalen, geeft de minister eenvoudigweg toe dat minstens een schijn van belangenvermenging werd getolereerd én zelfs aangemoedigd”, reageert Nathalie Dewulf (Vlaams Belang). “Vorige week nog stelde De Sutter dat de problemen bij Bpost niet ‘het probleem van één dossier of één minister, en zelfs niet van één legislatuur’ is. Maar wat vandaag aan het licht komt, is wel degelijk het probleem van één minister.”

The Big Picture: De zaak komt aan het licht net nu er zoveel heisa is rond mogelijke prijsmanipulatie door Bpost bij overheidscontracten. Het is de zoveelste illustratie van de (te) innige banden van Bpost met de Belgische staat.

• De staat is, via de investeringsholding FPIM, de meerderheidsaandeelhouder van Bpost en ontvangt dus dividenden van het bedrijf. In die zin is de waardevernietiging van de laatste jaren voor de belastingbetaler stuitend: de beurskoers van Bpost is quasi verdampt.
• Tegelijk is de overheid de belangrijkste wetgever en toezichthouder, via de minister van Overheidsbedrijven en via de waakhond BIPT. Zij reguleert en controleert.
• En daarnaast is de Belgische staat een belangrijke klant van Bpost via de Diensten van Algemeen Economisch Belang, waaronder de kranten- en tijdschriftenbedeling. Die bevoegdheden zitten overigens verspreid, per minister: onder meer Pierre-Yves Dermagne (PS), voor de kranten, maar ook Vincent Van Quickenborne (Open Vld), voor het innen van de boetes of Vincent van Peteghem (cd&v), voor de rekeningen van de overheid. In totaal zijn vijf Vivaldi-ministers betrokken. En het is net bij die contracten dat er sprake is van fraude.
• Ten slotte, niet in het minst belangrijk, is Bpost ook een grote werkgever. Het lijdt weinig twijfel dat elke zware personeelsinkrimping tot politiek protest van met name de Franstalige linkerzijde zou leiden.
• Afhankelijk van welk petje Vadertje Staat op heeft, primeren bij de overheid soms andere belangen. Er kan ook sprake zijn van broekzak-vestzak, waarbij de ene hand van de staat deels terugkrijgt wat de andere hand betaalt. Dat alles komt de transparantie rond het beursgenoteerde bedrijf niet ten goede.
• De opmerking die dan ook vanuit oppositie komt: “Men blijft het fundamenteel probleem miskennen, met name Bpost kan niet én autonoom én overheidsbedrijf én beursgenoteerd samen zijn”, zegt Freilich.

De vraag: Is nog meer overheid dan de oplossing?

• Opvallend vanmorgen: het pleidooi van De Sutter om net de overheid te versterken, op niveau van de ambtenaren: “Toen wij begonnen zijn met overheidsbedrijven, hebben we moeten vaststellen dat er geen administratie is die dat opvolgt.”
• “Je kan zien waar dit toe leidt, dat er geen administratie is, om Bpost op te volgen, binnen de overheid”, zo stelt De Sutter, die binnen Vivaldi nu echt werk wil maken van het oprichten van een cel, specifiek om Bpost op te volgen. “Wij staan momenteel te zwak als overheid. We moeten dat beter organiseren, beter weerbaar te zijn, met onafhankelijke ambtenaren die als expert naar Bpost kunnen kijken”, zo zegt ze in gesprek met Business AM.
• De Sutter heeft binnen de federale regering aangekondigd “dat ze daardoor eigen administratie wil”. “Een post-cel binnen de FOD Economie, zoals er nu al een telecom-cel is.”
• Of de regeringspartners daarin meegaan, is niet duidelijk. Zeker aan liberale kant zit men meer dan vermoedelijk niet te wachten op zo’n ‘back to the future’-scenario: opnieuw een “ministerie van post”?

Genoteerd: De vijandigheden tussen PS en de premier blijven doorgaan.

• Komt er dan toch een vervroegde val van het kabinet De Croo? Dat scenario circuleerde een tijdje, eigenlijk al van bij het begin van de huidige federale ploeg. Met de N-VA had de PS immers een gezamenlijk kabinet onderhandeld dat vervroegd aan z’n einde zou komen. Dat kwam er nooit, in de plaats was er plots De Croo I.
• Maar de bijhorende analyse om de rit niet uit te rijden gold en geldt eigenlijk nog steeds voor de PS: niet-samenvallende verkiezingen zou hen veel beter uitkomen. Op die manier zou er eindelijk nog eens campagne over het bilan van de Waalse en Brusselse regering kunnen gevoerd worden.
• Maar het moment waarop Vivaldi barste, kwam er tot nu toe nooit, ondanks lange episodes van interne spanningen: de inflatie en bijhorende automatische loonsverhogingen via de index, nam eigenlijk de angel uit een sluimerend conflict rond loonmatiging en de wet van ’96. En het was net dat dossier, dat door velen als de ‘killer’ gezien werd.
• Tegelijk is nu die sfeer van crisis, en potentieel een vroegtijdig einde van het kabinet, weer helemaal terug. Echo’s daarvan sijpelen ook door in de Franstalige pers. Want de hele 1-mei saga, waarbij Conner Rousseau (Vooruit) de dans opende, met een opvallend voorstel om werklozen na twee jaar tot een baan te verplichten, maar waar vooral premier Alexander De Croo (Open Vld) plots als boegbeeld van zijn partij de arena in ging, heeft bij de PS alle lichten op rood gezet.
• “Alexander De Croo heeft zich gedragen als een liberale bendeleider”, zo sneerde Ahmed Laaouej, de fractieleider in de Kamer en vooral voorzitter van de Brusselse PS, keihard op RTBF gisteren. “We zullen hem eraan herinneren dat hij eerst en vooral premier is, en dat hij verantwoordelijk is voor het uitvoeren van het regeerakkoord”.
• Daarbij had de PS’er het over “een premier die de eigen dossiers van de regering torpedeert”, wat hij “nog maar zelden gezien had”. “Maar laten we duidelijk zijn: wij zijn de grootste partij in de coalitie, we zullen hem eraan herinneren dat we het zeker niet eens zijn met zijn voorstel en zijn werkwijze.”
• Dat de agenda voor de PS er niet bepaald vrolijk uitziet de komende maanden, is ondertussen wel duidelijk. In het najaar moet nog een begrotingsopmaak volgen, waar nu al van is vastgelegd dat er opnieuw 1,2 miljard euro zal moeten gevonden worden. Maar erger: ook het dossier van de pensioenen wordt niet prettig voor de Franstalige socialisten, die eigenlijk niets meer willen toegeven.
• En tegelijk: de groenen zitten in woelig vaarwater met een schandaalsfeer na de exit van Schlitz, en slechte peilingen, vooral in Brussel. Qua timing zou het dus niet zo gek zijn, om toch een breuk te forceren, vanuit de Keizerlaan. Alleen: op bestelling loopt een val van het kabinet haast nooit. Want wie de stekker eruit trekt, betaalt meestal de electorale rekening.

Opvallend: Een massademonstratie, maar eerst een mars op Brussel: Tom Van Grieken (Vlaams Belang) zoekt de actie op.

• Een ‘Mars op Brussel’, met op het eind een grote protestmeeting in de hoofdstad: het doet onwillekeurig denken aan Benito Mussolini, die in 1922 met zijn Partido Nationale te voet naar Rome marcheerde, als demonstratie van zijn politieke macht.
• Van Grieken trekt zelf te voet, met z’n aanhang, van Oostende naar Brussel, van de 19^de tot de 29^ste mei, onder de slogan ‘Doe ze luisteren!’ Dat moet dan op pinkstermaandag uitmonden in “een grote protestmeeting in Brussel”, aan het Centraal Station, op het Albertina-plein.
• Van Grieken wil onderweg “zoveel mogelijk mensen spreken en elke dag halthouden in een andere gemeente”. Hij wil daarbij “de man van het volk” zijn:” De mensen hebben het gehad met de ivoren toren van de Wetstraat. Samen met hen trekken we naar Brussel en doen we die politici luisteren.”
• Met nog één jaar te gaan, trekt zo ook Vlaams Belang haar campagne op gang, waarbij ze ver willen staan van het ‘moeras’ in Brussel. “We willen we een ijzersterk signaal uitsturen dat het beleid volledig anders moet”, zegt Van Grieken.”De echte politiek speelt zich niet af in de Wetstraat, maar bij de mensen thuis”, aldus Van Grieken.

Genoteerd: Komt de fameuze Europese ’natuurherstelwet’ er? De christendemocraten in het Europees Parlement verzetten zich.

• Als onderdeel van de Europese Green Deal, het programma van de Europese Commissie om tegen 2030 de CO2-uitstoot met 55 procent terug te brengen, en tegen 2050 zelfs helemaal klimaatneutraal te zijn, wil men ook de natuurherstelwet erdoor krijgen. Die bepaalt dat de verschillende lidstaten tegen 2030 ook 20 procent van alle ecosystemen moet herstellen, tegen 2050 moeten ze allemaal hersteld zijn. Vanuit verschillende lidstaten kwam al protest op de wet, nu ook vanuit het Europees Parlement.
• Na het debacle rond het stikstof, dat ook voortvloeit uit Europese normen, ligt het thema in België en Nederland uiterst gevoelig: als die regels er komen, dreigen beide landen heel stevige inspanningen te moeten doen. In dergelijk dichtbevolkt gebied lijkt het onmogelijk om dan nog de combinatie tussen natuur, doorgedreven landbouw én hoge graad van industrialisatie leefbaar te houden. In Nederland raakte protestpartij BBB aan een electorale doorbraak, net op dat thema.
• “Het doel – natuurherstel – staat niet ter discussie. Maar dit voorstel dreigt het moeilijk te maken om de klimaatdoelstellingen te halen. Het houdt geen rekening met andere eisen die de Commissie al oplegt”, zo gaf Esther De Lange aan, Nederlands Europarlementslid voor de Europese Volkspartij (EVP). Niet toevallig gaat het CDA, de Nederlandse christen-democratische partij, hier voorop in de strijd: zij kregen in Nederland een electorale oplawaai, door de opkomst van de BBB. De Lange waarschuwt dat een te strenge Green Deal, met die natuurherstelwet, projecten inzake hernieuwbare energie en voedselzekerheid dreigt stil te leggen. Zeker gecombineerd met het stikstofakkoord in de Vlaamse regering kan het uitvoeren van grote werkzaamheden zo wel eens zeer complex, en misschien wel onmogelijk worden.
• De Lange staat niet alleen in haar pleidooi. Want in Vlaanderen is de regering Jambon I het eigenlijk voor één keer eens: ze willen die Europese natuurherstelwet niet. Vooral vanuit N-VA-hoek kwam al heel wat kritiek op de plannen, maar ook cd&v, met hun hernieuwd ‘boerenprofiel’, noemde de voorstellen in de huidige vorm onaanvaardbaar. Vooral het verbod op verslechtering van de natuur buiten de beschermde natuurgebieden, de Natura2000, zou een te grote impact kunnen hebben op werven, zowel van infrastructuurprojecten als woningbouw. Ook in Denemarken, Nederland en Finland kwam al protest tegen de natuurherstelwet.
• Half juni zou de commissie Leefmilieu in het Europees halfrond stemmen over de wet, met een meerderheid van sociaaldemocraten, groenen en uiterst links die ze goedkeuren. De Lange wil, gesteund door de liberale Renew-fractie, met een amendement de wet terug naar de tekentafel sturen. Gezien de kracht van de EVP en Renew in het halfrond is de kans erg groot dat dat gebeurt.

Nog Europa: Eurocommissaris voor Interne Markt Thierry Breton onthult zijn plan voor de productie van munitie voor Oekraïne. En dat moet ASAP gebeuren.

• ASAP, of Act in Support of Ammunition Production, moet een half miljard euro vrijmaken om de productie van munitie op te schalen. De voorgestelde wet is de derde en laatste stap in het plan om Oekraïne te voorzien van extra munitie. Voor het voorstel moet een half miljard opgehaald worden, dat uit de marges van de Europese begroting van volgend jaar moet worden gehaald. Ook kunnen de lidstaten geld uit het herstelfonds RFF of fondsen voor achtergestelde regio’s aanwenden om hun eigen industrie te ondersteunen.
• De situatie werd al vaak geschetst: Oekraïne schiet dagelijks 5.000 artilleriegranaten af op de Russische stellingen. Dat aantal is niet vol te houden op de langere termijn: voor onder meer 155mm-munitie rekent het op leveringen uit het Westen, maar de legerstocks raken steeds leger, en de industrie kan ook niet snel genoeg bijbenen om extra munitie te fabriceren.
• Enter de Europese Commissie, dat een drieledig plan onthulde om Oekraïne verder te ondersteunen, en meteen de eigen defensie-industrie te ondersteunen en wapenen voor de toekomst. In een eerste stap zouden de munitievoorraden van de lidstaten in kaart worden gebracht, en zullen ze heel wat extra doorspelen aan Oekraïne. De tweede stap was het gezamenlijk aankopen van munitie bij defensiebedrijven. Voor elk van beide stappen reserveerde de EU één miljard euro uit het “European Peace Facility”, het vredesfonds van de unie. 
• De derde en laatste stap wordt nu ingevuld door ASAP. De Europese Commissie maakt het geld vrij om de munitieproductie én toeleveringsketen te verduurzamen. Met dat geld moeten bedrijven in staat zijn sneller te schakelen naar een oorlogseconomie, en hun productie snel kunnen opschalen en versnellen. Het einddoel van het Europees munitieplan is het optrekken van de capaciteit naar één miljard granaten per jaar, tegen eind dit jaar.
• De daadkracht van Breton, hoewel in het belang van Oekraïne en een sterkere Europese defensie-industrie, roept toch enkele vragen op. Zo is het geen geheim dat heel wat geld vloeit naar de Franse industrie. Begin april lag Frankrijk nog dwars over de definitie van wat “Europese industrie” betekent. Verschillende landen wouden een zo breed mogelijk begrip, om de leveringen aan Oekraïne te vergemakkelijken. Frankrijk ijverde net die definitie fors te vernauwen, en onder meer Noorwegen, dat geen EU-lidstaat is, uit te sluiten. Dat daarmee het geldpotje onder minder deelnemende bedrijven zou worden verdeeld, speelt nog extra in het voordeel van de Fransen.

We geven het u nog mee: Een reactie van Georges-Louis Bouchez (MR) op zijn prestaties in ‘Special Forces’.

• Het is toch een beetje de talk of the town, in de Wetstraat: de (schabouwelijke) prestaties van ‘rekruut’ Bouchez in het televisieprogramma ‘Special Forces’ op VTM. De MR-voorzitter bengelde achteraan de groep, en weigerde mee te helpen met anderen, tijdens loodzware fysieke proeven. “Je bent dood gewicht”, stelden de instructeurs, die hem “een compleet gebrek aan teamplay” verweten.
• Maar kijk, Bouchez reageerde al meteen, zowaar in het VTM-nieuws: “Weet u, het is zoals in het voetbal. Soms vragen supporters na 20 minuten al het ontslag van de trainer, en op het einde van de match vinden ze de trainer fantastisch. We zullen zien, ik kan nog niet over de andere episodes praten. Voor de rest zeg ik: er is altijd commentaar”, stelt Bouchez.
• Die honoreert alvast de boutade dat geen publiciteit de slechtste publiciteit is: “Als ik het (deelnemen aan het spelprogramma, red.) niet had gedaan, zouden ze hebben gezegd dat ik niet uit mijn comfortzone kom. Als ik het wel doe en te snel opgeef, dan zeggen ze dat je opgeeft. Als je aanklampt, dan zeggen ze dat je te lang blijft.”