Sinds zijn aankondiging in de lente van 2015 dat hij zich kandidaat stelde voor het Amerikaanse presidentschap is Donald Trump geen uur uit het nieuws geweest. Niemand heeft hem dat ooit voorgedaan. Trump is de koning van de ‘wij’ tegen ‘zij’-doctrine, waarbij hij vanuit de slachtofferrol zijn visie op de wereld implementeert. Niet enkel werkt die strategie, niemand is voorlopig capabel er een remedie tegen te vinden.

Toen Bill Clinton in 1992 de Amerikaanse presidentsverkiezingen won, werd de Republikeinse Partij geleid door een groep van overtuigde, onvermoeibare Clintonhaters, die het vanaf dag 1 van zijn presidentschap lieten uitschijnen alsof Clinton er in geslaagd was het Amerikaanse volk bij de neus te nemen en zich zo onrechtmatig de macht had toegeëigend. Onder geen beding zouden deze mensen Clintons presidentschap accepteren. 

Bij zijn inhuldiging begin 1993 werd hij begroet in de hatelijke sfeer, die was ontstaan na het Watergateschandaal en die van de Amerikaanse politiek een ranzige bedoening had gemaakt, met hoorzittingen, speciale onderzoekers, beschuldigingen, achterklap en aanvallen op publieke figuren.

Een kwarteeuw later is er weinig veranderd, met als enige verschil dat nu een Republikein op 1600 Pennsylvania Ave NW  in Washington, DC woont. Die eist voortdurend de 24/7-nieuwscyclus op om aan een ongezien tempo de meest aberrante samenzweringstheorieën de wereld in te sturen.

De ‘Deep State’

Donald Trump probeert de Amerikanen er nu al maanden van te overtuigen dat er achter de schermen een ‘Deep State’ actief is, die maar één enkel doel heeft: mits ‘de grootste heksenjacht in de geschiedenis’ hem ten val te brengen. 

Trump is niet de enige die deze theorie verdedigt. Er zijn al boeken over geschreven, Fox news-opiniemaker Sean Hannity – een intimi van de president – besteedt dagelijks 60 minuten aan de ontrafeling van de ‘Deep State’  en ook  Donald J. Trump Junior tweette recent nog: ““De ‘Deep State’ is echt, illegaal en bedreigt de nationale veiligheid.”  

Tientallen miljoenen aanhangers – die hun nieuws nog enkel bij Breitbart en figuren als Sean Hannity (3 miljoen kijkers elke avond) halen – geloven dat Trump het doelwit is van een enorme machine die politici manipuleert en tegen hem doet samenzweren, een theorie die we eerder gewend zijn te horen uit de mond van mensen die aan het hoofd staan van landen als pakweg Turkije, Venezuela, Egypte of Pakistan.

Landen meestal met een lange geschiedenis van militaire coups, weinig of geen democratische tradities en vooral met een ontoereikend niveau van onderwijs. Niet direct een rijtje waarbij je de VS zou plaatsen.

Paranoïde theorieën domineren het mainstream Amerikaanse politieke discours

Maar het is niet omdat een theorie populair is, dat ze ook waar is. Als de ‘Deep State’ er op uit was Trump te pakken, waarom heropende FBI-directeur James Comey dan 10 dagen voor de verkiezingen het onderzoek naar de e-mails van Clinton?

De ‘Deep State’-controverse mag dan al ontsproten zijn aan fantasie, ze geeft wel aan in welke mate paranoïde theorieën nu hun weg hebben gevonden in het mainstream Amerikaanse politieke discours. 

SPYGATE en WITCH HUNT (in hoofdletters aub)

Verontrustend is daarbij de hoofdrol die de president zelf speelt. Er gaat geen dag voorbij zonder dat op zijn minst één instelling of persoon wordt aangevallen (de media, de FBI, de CIA, Robert Mueller, Muellers team, de Democraten, onbetrouwbare Republikeinen, het ministerie van Justitie…) en waarbij de meest onconventionele termen worden gebruikt om het punt te maken: “bigger than Watergate”, “criminal deep state”, “WITCH HUNT”, “SPYGATE could be one of the biggest political scandals in history!”, etc., enzovoort… Trump dekt zich wel altijd in, mits magisch woordgebruik als ‘indien’, ‘misschien’, ‘mogelijk’, ‘waarschijnlijk’ of ‘zou kunnen’. Maar de boodschap is duidelijk.

Opdat niemand jullie nog gelooft

Dat daar een strategie achter zit staat vast. Lesley Stahl, een journaliste die vooral bekend is van haar werk voor het populaire  actualiteitsprogramma ’60 minutes’, vertelde eerder deze week dat ze Trump kort na zijn verkiezing had ontmoet. Nog voor het interview van start ging, begon hij opnieuw de pers aan te vallen. Toen ze hem zei dat dit vermoeiend werd en dat hij daarmee moest ophouden omdat hij gewonnen had en dat het tijd was om die bladzijde om te slaan, antwoordde Trump: 

“Weet je waarom ik dat doe? Ik doe het om jullie allen te discrediteren en te vernederen, opdat niemand jullie nog gelooft waneer jullie slecht over me schrijven.”

Scheld jezelf van politiek lichtgewicht naar politieke kolos

Dat is exact wat Trump tijdens de campagne deed: het voortdurend brutaliseren, vernederen, beledigen en kleineren van door hem inferieur geachte tegenstanders (‘crooked Hillary’, ‘little Marco’, ‘lying Ted’, ‘low energy Jeb’…) om op die manier de perceptie van de kiezer te beïnvloeden. 

Tegenstanders werden op de meest vicieuze manier in een slecht daglicht gesteld mits overdreven en zelfs valse beschuldigingen (Trump is de uitvinder van de ‘birther’-controverse, een theorie die wil dat Obama niet in de VS geboren is en dus geen president mocht zijn). Dat werkte uitstekend, want vóór de campagne was Hillary een politieke kolos, Trump een lichtgewicht. 16 maanden later waren de rollen volledig omgedraaid. 

Weinige van zijn slachtoffers zijn er in geslaagd terug te vechten. Veel verder dan een opmerking over ‘onpresidentieel gedrag’ kwamen ze niet. Maar dat Trump zich onpresidentieel zou gedragen hadden zijn kiezers al lang voor ze naar de stembus trokken begrepen. En het kon ze geen moer schelen. Integendeel, ze keken er naar uit.

What’s next?

Dat het nog erger zal worden voor er verbetering kan komen staat vast. De 24-uurs nieuwscyclus overleeft vandaag bij gratie van één man: Donald Trump.  Hij geeft zijn volk brood en spelen. Op elk uur van zijn reality-tv dag. Dat was ook donderdag niet anders. De kijkcijfers op Fox, CNN, MSNBC en andere storten in wanneer Trump straks uit de politiek stapt. Hij weet dat.

In een opiniestuk in de Wall Street Journal opperde auteur Joseph Epstein onlangs de idee om eens per week een ‘Trumpless Thursday’ te introduceren. Op die dag zou niemand Trump mogen vermelden, niet in de media, noch in gewone gesprekken.

Om er ons aan te herinneren hoe fijn de wereld kan zijn zonder de voortdurende, luidruchtige en indringende overlast van paranoïde politici.