De verhitte syndicale sfeer rond de verkoop van 128 Delhaize vestigingen waait over naar de federale regering. Al dagenlang voeren de vakbonden keiharde acties tegen die ontbinding van het netwerk, en de uitverkoop richting zelfstandige uitbaters. Meteen verdwijnen dan daar de vakbonden: alle zelfstandige winkels zijn aparte bedrijven met minder dan 50 werknemers. Die doodstrijd van de vakbonden bij Delhaize is de socialisten niet ontgaan: zij willen het conflict nu politiek beslechten. PS-voorzitter Paul Magnette heeft het over “wild kapitalisme” en eist dat de wet-Renault, die collectieve ontslagen regelt, uitgebreid zou worden. De definitie van wat als een ’technische bedrijfseenheid’ geldt, zou dan fors uitgebreid worden. In de Kamer ligt al een wetsvoorstel klaar, de PS wil ook graag hoorzittingen met de vakbonden organiseren. Maar dat stuit op een ‘njet’ van de liberalen. “Men wil het Parlement gebruiken als arena om een sociaal conflict in het voordeel van de vakbonden uit te vechten”, zo klinkt daar aan de top. En meer: “De wet Renault hiervoor uitbreiden zou een precedent scheppen, dat willen we absoluut niet.” Dat er door het conflict tegelijk weer een communautaire breuklijn loopt, maakt het niet makkelijker. Liefst 97 procent van alle Delhaize-winkels in Brussel en Wallonië staken, in Vlaanderen is dat slechts 3 procent.

In het nieuws: De staking bij Delhaize zet de PS en ook wel Vooruit in rep en roer.

De details: De wet Renault uitbreiden lijkt politiek onhaalbaar. Maar ook de paritaire comités gaan veranderen in de retail-sector, zoals Pierre-Yves Dermagne (PS) zou kunnen proberen, is politieke dynamiet.

• “We worden geconfronteerd met de logica van het wilde kapitalisme, waar men ten alle prijzen de werknemers moet en zal uitpersen.” Paul Magnette (PS) was vanmorgen op dreef, op de RTBF-radio. De grote baas van de Franstalige socialisten was naar de studio’s gemarcheerd, om eens stevig te gaan zeggen waar het op stond.
  • “Als ze de werknemers op deze manier behandelen en uiteindelijk willen ontslaan, dan is dat een race naar de bodem, die wij niet kunnen aanvaarden.”
  • “Wanneer de Delhaize-groep er alles aan doet om de wet-Renault te omzeilen, en ze proberen stukje per stukje alles te verkopen, dan moeten wij ingrijpen.”
  • “We moeten die wet dus aanpassen om de regels te laten respecteren. Het is duidelijk dat dit een collectief ontslag is. De procedure moet dan gerespecteerd worden.”
• Zo legt Magnette met een plof het hele Delhaize-dossier op de tafel van de federale coalitie. Eerder had ook Conner Rousseau (Vooruit) al uitgehaald naar de eigenaar van de Delhaize-winkels, de Nederlandse groep Ahold. Bij zowel de Vlaamse als Franstalige socialisten kijkt men met lede ogen naar de aanpak van de Nederlanders, die met de voeten vooruit hun problemen met de Delhaize-winkels willen oplossen.

Wat er op het spel staat: Ahold dreigt met één pennentrek de macht, en zelfs het voortbestaan van de vakbonden in het netwerk van Delhaize te breken.

• De Nederlandse eigenaar van de Delhaize-winkels in België was al veel langer gefrustreerd: de resultaten in België zijn de slechtste van heel de groep. Daarbij zit het pijnpunt niet bij de franchises van het merk Delhaize: de winkels die door zelfstandigen worden uitgebaat. Die groeiden de afgelopen vijf jaar gemiddeld met 3,5 procent per jaar in omzet, vooral omdat ze veel flexibeler kunnen werken in openingsuren, én met lagere personeelskosten.
• Dat staat in schril contrast met de Delhaize-supermarkten die de keten in eigen beheer heeft: daar is het personeel ouder, kost het meer, en kan men door strengere paritaire comités niet flexibel zijn in openingsuren in het weekend of laat op de dag. Daardoor groeide de omzet nog nauwelijks, en kwamen er in verschillende vestigingen rode cijfers. Het marktaandeel van Delhaize zakte zo systematisch: de lichten gingen op rood bij Ahold. Daar was men ook de moeilijke relaties met de Belgische vakbonden meer dan beu.
• Die kwamen met een bijzonder drastische oplossing, begin deze maand: alle winkels in eigen beheer, 128 in totaal, zouden verkocht worden, en in franchise-beheer doorgaan. Meteen valt dan het personeel van al die vestigingen onder een ander, flexibeler paritair comité. En meer nog: omdat het allemaal aparte bedrijven worden, met minder dan 50 werknemers, staan de vakbonden daar veel zwakker. Voor de 9.200 betrokken personeelsleden een complete ommezwaai van de syndicale omstandigheden, en zeker voor de meer dan 100 vakbondsafgevaardigden: zij verliezen dan hun bescherming.
• Klap op de vuurpijl: doordat die verkoop geleidelijk aan zal gaan, met telkens een nieuwe koper voor een andere lokale Delhaize-vestiging, verdwijnen ook de 250 jobs op het Belgische hoofdkantoor van Delhaize maar heel geleidelijk. Geen procedure van collectief ontslag daar, de zogenaamde wet-Renault, die er kwam na de brutale sluiting van de gelijknamige fabriek in Vilvoorde in 1997, door Renault-CEO Louis Schweitzer en ‘cost killer’ Carlos Ghosn, de vicepresident.

De essentie: De strijd van de vakbonden beroert Franstalig België, de FGTB, en zo ook de PS. Dat heeft onvermijdelijk z’n weerslag op Vivaldi.

• De reactie van de vakbonden is tot nu toe klassiek: stakingen in de winkels, en op het hoofdkantoor en zelfs in het distributiecentrum voor verse voeding. “Desnoods gaan we maanden door“, zo is te horen. Niet onlogisch, na de boude zet van Ahold. Alleen zijn er niet veel meer wapens in handen van de vakbond, dan stakingen en blokkades.
• Daarbij valt bovendien op hoe uiteindelijk Vlaanderen toch anders reageert, dan Brussel en Wallonië. Alle 22 winkels in Brussel en 39 van de 41 winkels in Wallonië zijn nog steeds dicht. In Vlaanderen is dat amper nog 2 van de 62 vestigingen. Het toont een andere arbeidsmarkt en andere mentaliteit nog eens in harde cijfers aan.
• Dat de zaak bovendien leeft in de retailsector, staat buiten kijf. Want naast Delhaize is er nog Carrefour, de Franse groep, die al jaren in hetzelfde bedje ziek is in België. Terwijl de Franse tak het uitermate goed doet in eigen land, presteert men in België niet. Het staat in de sterren geschreven dat vroeg of laat ook in Parijs een reactie volgt, die niet erg zal verschillen van die van de Nederlanders.
• Voor de PS dus het signaal om de vakbonden, die schaakmat lijken te staan, ter hulp te snellen. Al dagen dringen zij erop aan om hoorzittingen te organiseren in de Kamer, met de vakbonden, over Delhaize. En de fractieleider Ahmed Laaouej (PS) heeft een wetsvoorstel klaar, dat alle ondernemingen die zich opsplitsen in meerdere kleinere entiteiten toch als één entiteit ­gezien worden. Meteen zou dat vakbondsver­tegenwoordiging verplichten, en heel de dynamiek van loonsonderhandelingen op z’n kop zetten.
• Het voorstel is ondenkbaar voor de liberalen. Want dan dreigt plots de macht van de vakbonden in een pak sectoren veel groter te worden. “Bovendien gaat het in het geval van Delhaize ook niet over een collectief ontslag. Die mensen houden hun jobs“, zo is bij de top van Open Vld te horen.
• De liberalen weigeren bovendien de hoorzittingen. “Het is niet aan de politiek om zich te mengen in een sociaal conflict. En we gaan hier geen precedent creëren. De socialisten willen het Parlement gebruiken om een sociaal conflict uit te vechten in voordeel van de vakbonden.”
• Daarbij duwt men in de richting van Pierre-Yves Dermagne (PS), de minister van Werk. “Die kan perfect een bemiddelaar aanstellen. Dat is de normale weg in een conflict”. Ook Vlaams minister van Werk Jo Brouns (cd&v) drong daar al op aan. Maar Dermagne houdt de boot af: zo’n bemiddelaar kan maar als vakbonden of werkgevers dat willen. En de vakbonden willen eigenlijk gewoon niet meegaan in de logica van Ahold, voor geen centimeter. Als ze dat doen, hebben ze hoe dan ook verloren, is de redenering.
• Tegelijk houdt de PS-minister zich wel klaar, in het dossier. Ook hij wil graag “de gaten dichten in de wet-Renault”. Maar er is een andere optie: de sociale voorwaarden voor het personeel van de franchise-winkels ook gaan verbeteren, en dus de huidige concurrentievoordelen voor hen, ten opzichte van de grote spelers weghalen. Dan zouden er in plaats van vijf paritaire comités nu, voor heel de retailsector, plots een pak minder zijn. Niet verwonderlijk is Colruyt, die andere grote keten, daar sterke voorstander van: zij kunnen dan makkelijker concurreren tegen de zelfstandige uitbaters.
• Maar ook die oplossing lijkt dynamiet voor de regeringspartners. Unizo is alvast als de dood voor zo’n scenario: dan dreigen de kosten voor alle kleine winkeluitbaters ook plots de lucht in te gaan, en wijzigt hun hele businessmodel. En zeker omdat aan Vlaamse kant het dossier syndicaal minder leeft, en men veel meer gewoon is om te winkelen in het weekend, of laat op de avond, als een normale zaak te zien, lijkt het ondenkbaar om daar al te fors op te gaan ingrijpen. Of hoe het dossier-Delhaize onvermijdelijk voor een hoop spanning zal zorgen, binnen Vivaldi.

Ondertussen: Ook in de huidige begrotingsbesprekingen staan socialisten en liberalen weer tegenover elkaar. Niet verwonderlijk.

• “Ach, was het bedrag maar beperkt tot zo’n 200 miljoen”, zo zucht een federale onderhandelaar, over de houding van PS en Ecolo, aan tafel bij de begrotingscontrole. De Vivaldi-ploeg zit midden in die controle, voor de cijfers van 2023. En daarbij zijn het telkens dezelfde tegenstellingen aan tafel.
• Zo schermt Ecolo met een “Keynesiaans beleid” van investeringen en dus extra uitgaven, eerder dan besparingen, wat Zakia Khattabi (Ecolo), de minister van Klimaat, nog eens fel verdedigde in een opiniestuk deze week in De Tijd. “Ach, Zakia heeft verder niet veel te doen, dan opiniestukken schrijven. Dat is nog te snappen. Dat ondertussen haar partijgenoot Georges Gilkinet (Ecolo) een voorstel van 100 miljoen euro op tafel legt, om de btw op treintickets te schrappen, is even veelzeggend”, zo merkt een minister op.
• En er is de PS, die schermen met de analyse van Christine Lagarde, baas van de Europese Centrale Bank. Die pleitte, met een dreigende bankencrisis op de achtergrond, vooral voor ‘stabiliteit’. Dat lezen ze bij de PS als: niet nog extra gaan snijden nu.
• Zelf komen ze met een pakket financiële eisen, onder meer rond de aanvullende pensioenen van personeel van de lokale besturen, de kost tijdelijke werkloosheid en hogere kost van de sociale zekerheid. Dat alles zou dus ruim boven de 200 miljoen uitkomen.
• Daar tegenover staat een analyse van de Nationale Bank. Die kwam deze week naar de Kamer in een hoorzitting, met een donderpreek van gouverneur Pierre Wunsch, die het had over “tegen de muur vliegen”. Vorige vrijdag al legde hij in de kern een analyse op tafel, waarbij hij stelde dat toch een bijkomende inspanning dit jaar van 0,4 procent van het bbp nodig is, voor heel België. Daarvan zou dan 0,3 procent van de federale overheid moeten komen, of toch een enorme 1,8 miljard euro. Dat bericht De Tijd.
• Premier Alexander De Croo (Open Vld) pint zich daar dus voorlopig op vast, samen met zijn staatssecretaris van Begroting Alexia Bertrand (Open Vld). Maar of de anderen bereid zijn daarin mee te gaan, is maar de vraag. Want dan komen er onvermijdelijk dezelfde oefeningen als telkens: met één derde van de inspanningen op besparingen, één derde op andere posten, maar vooral ook één derde op nieuwe taksen. Zeker de MR wil dat absoluut niet. Maar ook cd&v wil de fiscale hervorming niet laten doorkruisen met nu al nieuwe fiscaliteit.
• “De Hoge raad van Financiën moet ook nog met eigen berekeningen komen, daar wachten we nog even op”, zo is voorlopig de commentaar binnen de regering. Met andere woorden: de echte clash is er nog niet gekomen. Vrijdag komen de Vivaldi-ministers weer samen, na de Europese top.

Te verwachten: Een gespannen Europese top. Met Frans-Duitse zorgen.

• De Croo mag zich tegelijk vandaag en morgen opmaken voor een interessante, maar gespannen top. De groenen zitten dan wel in de coalitie in Duitsland, binnen de EU dreigen de Duitsers heel de groene politiek overhoop te gooien.
• Want één van de paradepaardjes van de ‘Green Deal’, de ambitieuze klimaatplannen van de EU was de beslissing om tegen 2035 alle nieuwe brandstofmotoren te bannen in de EU. Maar daarop komt de Duitse regering, onder druk van de machtige Duitse automobielsector nu op terug. De consternatie bij de Commissie, het Europees Parlement, en het merendeel van de EU-landen is groot. Enkel Italië, Polen en Bulgarije waren destijds tegen.
• De liberalen in de Duitse regering duwden op het gaspedaal, en kanselier Olaf Scholz lijkt andermaal niet bij machte om zijn huis op orde te houden. Het gevolg: chaos op Europees niveau, waar de ‘Green Deal’ een enorme klap zou krijgen, als die hoeksteen eruit valt.
• Tegelijk zijn er Franse problemen: Emmanuel Macron kampt in eigen land met enorme protesten tegen de pensioenhervormingen. Na een wekenlange golf van onrust, met huisvuil dat niet wordt opgehaald, leidde een speech van hem gisteren nog tot extra volkswoede. Ook dat ondergraaft de focus van Frankrijk, op Europees niveau.
• Nochtans ligt er wel werk op de plank: het Migratiepact, dat dringend de huidige asielcrisis in België ook op Europees niveau zou kunnen aanpakken, is nog steeds niet afgeklopt. En een coherent antwoord op de Amerikaanse maatregelen van protectionisme in de Inflation Reduction Act, is er ook nog steeds niet vanuit de EU. Plus: het aankopen van gas op Europees niveau, eerder dan per lidstaat, zou ook een methode zijn om de prijzen te stabiliseren. Maar ook daar wil Duitsland voorlopig nog altijd niet aan meewerken.

Ook genoteerd: VN-baas Antonio Guterres wil minder strenge sancties voor Wit-Rusland. Europa hapt voorlopig niet.

• Ook Guterres, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, trekt naar Brussel, met een wat opvallend pleidooi. Want terwijl Europa bijna alleen maar bezig is met de oorlog in Oekraïne, denkt de rest van de wereld na over heel wat gevolgen van het conflict, zoals dreigende voedseltekorten.
  Daarom trekt Guterres er nu op uit, om bij de staatsleiders te pleiten voor het afbouwen van sancties tegen Wit-Rusland. Dat land kent namelijk, net als Rusland, een rijke potasindustrie, een zoutgesteente dat rijk is aan kalium, wat dan weer gebruikt wordt als kunstmest of als ontzilter, om drinkbaar water te verkrijgen; een belangrijke sleutel in het oplossen van watersnood en hongersnood in arme landen.
• De uitvoer van potas naar de Europese Unie werd in 2021 drastisch teruggeschroefd: de EU besloot Wit-Rusland sancties op te leggen, nadat het regime in Minsk een Ryanair-vlucht dwong te landen om de onafhankelijke journalist Roman Protasevitsj te kunnen arresteren. Het jaar nadien werden, in het licht van de invasie van Oekraïne, bijkomende sancties getroffen, waardoor de export van potas met 70 procent afnam.
• Guterres wil nu de export terug mogelijk maken, zodat vooral arme gebieden terug over goede kunstmest kunnen beschikken. De EU is dit idee wel genegen, al wordt terwijl bekeken om niet te veel mee te gaan in het Russische narratief, dat de Europese sancties bijdragen aan hongersnood in arme landen. Het Kremlin gebruikt de sancties handig om de publieke opinie naar hun hand te zetten.
• Europese onderhandelaars zitten dan ook rond tafe, om te kijken of de export van kunstmest terug kan worden versoepeld. Volgens Politico ligt één land in het bijzonder dwars: Litouwen oordeelt dat de export vanuit Wit-Rusland precies hetgene is dat staatsleider Alexandr Loekasjenko nodig heeft om op zijn troon te kunnen blijven zitten. Tegelijk zou de versoepeling één bedrijf in het bijzonder goed uitkomen: Belaruskali, nota bene een staatsbedrijf, dat 20 procent van de wereldwijde potasindustrie in pacht heeft.
• Litouwen kreeg ondertussen al bijval van de andere Baltische Staten en Polen, terwijl Portugal, net een bemiddelingsrol probeert op te nemen. Guterres, die eerder al premier was van dat land, zal zich met zijn pleidooi allerminst populair maken in het noordoosten van Europa.
• Een doorbraak kwam er nog niet. België staat hoogstwaarschijnlijk, net zoals de meeste andere EU-lidstaten overigens, een versoepeling van de export van potas niet in de weg. Al in oktober 2021 pleitten Belgische diplomaten om de sancties te verlichten. Toen wou men vooral de impact op westerse bedrijven doen afnemen, door net een tikkeltje meer potas door de mazen van het sanctienet door te laten.

Onvermijdelijk: Het Brussels parket onderzoekt de pensioenfraude bij de topambtenaren van de Kamer.

• Via e-mail heeft Eliane Tillieux (PS), de Kamervoorzitter, laten weten aan het parlement dat ze vanuit haar diensten en de federale Pensioenkas het hele dossier rond de extra pensioenpremies heeft doorgestuurd naar het federale parket. Het gaat wel enkel om het dossier van de topambtenaren, de oud-kamervoorzitters zijn niet betrokken.
• In totaal gaat het om meer dan 7 miljoen euro, aan extra vergoedingen, waarvan 1,3 miljoen voor de oud-voorzitters en de rest voor de topambtanren.
• Volgens Tillieux zijn er “vermoedens van collusie tussen de ambtenaren”, vandaar dat ze het federaal parket hebben ingelicht: het gaat dan immers om strafrechtelijke feiten. Die hebben het dossier dan doorgegeven aan het parket van Brussel.
• Volgende week komt het Bureau van de Kamer opnieuw bijeen over de zaak. Dan zal duidelijk worden of ze ook de bedragen gaan terugvorderen. Ondertussen heeft Herman De Croo (Open Vld) wel al op eigen houtje terugbetaald. Andere oud-voorzitters zoals Siegfried Bracke (N-VA) of Raymond Langendries (Les Engagés) en Charles-Ferdinand Nothomb (Les Engagés) deden dat niet.