De essentie: Tankers slijten snel: na ongeveer twintig jaar zijn ze meestal rijp voor de sloop. Maar het groeiende gebruik van embargo’s tegen olieproducerende naties heeft nieuwe kansen geboden voor deze niet-geregistreerde schepen: ze sluipen door de mazen van het net om ruwe olie te leveren aan wie maar wil kopen. Iran heeft dit fenomeen op gang gebracht, vooral na 2018 en het terugtrekken van de toenmalige Amerikaanse president Donald Trump uit het nucleaire akkoord met Teheran. De toevoeging van Rusland aan de gesanctioneerde landen heeft dit vermenigvuldigd.

Spooktankers

Een voorbeeld: In mei van dit jaar vloog een 230 meter lange olietanker in brand in de Zuid-Chinese Zee, voor de kust van Maleisië. De bemanning werd geëvacueerd. Gelukkig was de Pablo leeg, meldt The Guardian: het schip had zijn olie al afgeleverd, waarschijnlijk in China. Anders zou het geen brandend wrak zijn geweest, maar een echte tijdbom die ronddoolde in drukke wateren.

• Volgens het onderzoek van de Britse krant was de Pablo representatief voor schepen in deze spookvloot: een oude wrak van meer dan 20 jaar oud, dat in 2018 had moeten worden ontmanteld, maar weer in dienst werd genomen.
• 2018 is het jaar waarin Donald Trump de overeenkomsten met Iran heeft opgezegd, waardoor het embargo op Iraanse olie de facto weer van kracht werd. Het gevolg was dat er plotseling een groeiende vraag was naar olietankers, ongeacht hun staat.
• Sindsdien voer de Pablo regelmatig en veranderde regelmatig van naam. In juni 2021 stond de Pablo bekend als de Adisa en voer onder de vlag van Kameroen. Een paar maanden later voer hij onder een nieuwe naam – Helios – met een nieuwe vlag – de Cookeilanden. In 2022 was hij Tanzaniaans geworden en heette hij de Mockingbird. Het is bekend wat er daarna gebeurde: hij werd uiteindelijk ingehaald door zijn ouderdom, wat waarschijnlijk het leven heeft gekost aan drie mensen.
• De ramp, die veel verwoestender had kunnen zijn, vond plaats op 1 mei. Sindsdien heeft de Pablo niet bewogen en ligt hij nog steeds vast in de zeestraat. Omdat het schip geen verzekeraar heeft, die normaal gesproken verantwoordelijk zou zijn voor de verwijdering ervan. Het behoort nu aan niemand toe.

Uitgezoomd: Het aantal spooktankers op de wereldzeeën wordt geschat op ongeveer 600 door verzekeraar Allianz. Dat is ongeveer een vijfde van de wereldwijde vloot olietankers.

“Deze schepen zijn waarschijnlijk ouder en hebben lagere onderhoudsnormen. Rapporten geven aan dat er in 2022 minstens acht strandingen, botsingen of bijna-ongelukken waren met tankers die gesanctioneerde aardolieproducten vervoerden. De toename van het aantal spooktankers is een zorgwekkende ontwikkeling, die zowel de wereldvloot als het milieu bedreigt.”

Justus Heinrich, van Allianz Global Corporate & Specialty, aan The Guardian

Een gevaar tot in Europa

Alsof dat niet genoeg is: Naast het risico van een olievervuiling vormen deze schepen ook een gevaar voor de wereldeconomie, omdat ze al drukke handelsroutes bevaren.

• Een olie-ramp in de Straat van Malakka, bijvoorbeeld, tussen Maleisië en Singapore, zou het maritieme verkeer langdurig verlammen en gevolgen hebben voor de wereldeconomie.
• Dit gevaar reikt zelfs tot in Europa: in de Baltische Zee werden in maart 2023 al honderden schepen met een dubieuze herkomst en onbekende bestemming gemeld tussen Finland en Estland. Het lijkt erop dat ze olie laden in Sint-Petersburg voordat ze vertrekken, maar niemand weet precies waarheen.
• In Europa probeert men het probleem aan te pakken voordat er een tragedie plaatsvindt: Groot-Brittannië en Noorwegen hebben een marine-eenheid opgezet om te patrouilleren in internationale wateren en deze schepen te identificeren, in samenwerking met de Verenigde Staten en Canada. Maar met 600 piraten voor de boeg heeft deze Task Force Phantom nog een lange weg te gaan. Vijf tankers zijn al in beslag genomen.

(kg/evb)