Een op de vijf Russische vliegtuigen en helikopters die tijdens de oorlog in Oekraïne verloren gaat, sneuvelt zonder dat de vijand daar iets mee te maken heeft. Dat onthult Newsweek. Daaronder vallen ongevallen, maar even goed ‘vuur van bevrienden’.

De essentie: Bij 21,7 procent van de gesneuvelde Russische vliegtuigen en helikopters was geen Oekraïner betrokken.

• Newsweek ging op zoek in alle beschikbare openbare bronnen om op zoek te gaan naar de Russische vliegtuigen en helikopters die sinds 24 februari 2024 – de dag dat de invasie van Oekraïne startte – sneuvelden. De voornaamste bron is Oryx Spioenkop, een platform dat alle gesneuvelde voertuigen en vliegende tuigen langs beide kanten van het conflict in kaart brengt.
• Volgens Oryx verloor Rusland zo in totaal al 190 bemande vliegtuigen en helikopters, waarvan twaalf in ‘niet-gevechtsgerelateerde incidenten’. Newsweek zocht echter verder, onder meer in artikels van de Russische staatspers. Daaruit blijkt het aantal vliegtuigen dat verloren raakte tot 221 oploopt. 48 daarvan sneuvelden zonder Oekraïense inmenging.
• De redenen voor de niet-gevechtsgerelateerde verliezen zijn divers. Zo stortte op de dag van de invasie een Su-25-gevechtsvliegtuig neer door een fout van de piloot, sneuvelde een An-26-transportvliegtuig door een technisch defect. Ook viel het voor dat twee toestellen tegen elkaar vlogen, of dat afgeschoten raketten een bevriend vliegtuig uit de lucht haalden.

Er hapert wat

De oorzaak: De Russische luchtmacht kreunt onder het pilotenbeleid.

• Dat er af en toe wat kan mislopen met vliegtuigen en helikopters is normaal. Maar in Rusland valt het wel opvallend veel voor. “Rusland heeft te weinig ervaren piloten“, zo vertelt Frederik Mertens, strategisch analist bij de Nederlandse denktank HCSS, aan Newsweek. Aan de basis ligt een gebrekkig trainingsschema voor Russische piloten.
• Even ter vergelijking: voor piloten van NAVO-landen geldt 180 tot 230 uur aan training per jaar als de norm. Daarnaast krijgen ze nog heel wat uren in vliegsimulatoren. In Rusland krijgt iedere piloot gemiddeld maar 100 tot 120 uur aan training, alles samen. Dat ze dus minder performant zijn dan hun westerse collega’s lijkt dus wel logisch.
• Dat maakt nu dat Rusland veel meer vliegtuigen heeft dan gekwalificeerde piloten. Door de oorlog in Oekraïne moeten zelfs instructeurs zelf plaats nemen achter de knuppel, en sneuvelden er ook al enkelen. Dat maakt dat ook naar de toekomst toe de problemen enkel maar zullen toenemen, aangezien jonge piloten geen degelijke opleiding kunnen krijgen.

Daarnaast: Ook op technisch vlak hapert er wat, letterlijk dan.

• NAVO-vliegtuigen worden goed onderhouden, dat staat wel vast. De Belgische F-16’s worden bevoorbeeld om de 50 vlieguren onderworpen aan een visuele inspectie. Elke 300 uren vindt een grondigere inspectie van een maand plaats. In Rusland is de situatie net wat anders.
• Volgens Mertens worden de Russische vliegtuigen slecht onderhouden, en zijn de veiligheidsvoorschriften op zijn minst ‘in vraag te stellen’. Ook vertrouwden ze nog te vaak op westerse technologie, dat sinds de invasie van Oekraïne en de daaropvolgende sancties simpelweg niet meer voor handen is in Rusland. Dat probleem kent ook de civiele luchtvaart, waar bijvoorbeeld luchtvaartmaatschappij Aeroflot zijn Airbussen en Boeings moet kannibaliseren voor wisselstukken, of naar Iran trekt voor herstellingen. (nd)