“Tiens, een heel andere peiling en de linkse honden blaffen helemaal niet?” Bij de top van N-VA reageert men een tikje cynisch op een nieuwe peiling, die uitgevoerd werd door iVox voor het Vlaams & Neutraal Ziekenfonds, net in dezelfde periode als de peiling van De Standaard en VRT. Want hoewel beide peilingen eigenlijk statistisch gezien best verzoenbaar zijn, is het beeld wel helemaal anders. Geen “herschepping van de wereld”, zoals De Standaard orakelde bij hun peiling die Bart De Wever (N-VA) en co op 18,9 procent zetten: de N-VA staat op 22,7 procent. Belangrijker: Vlaams Belang lijkt vertrokken als marktleider, met 26,6 procent. En strategisch nog meer relevant: beide partijen samen halen ruim een meerderheid. “Om horendol van te worden, die wisselingen”, zo bekijkt men het bij N-VA. Maar tegelijk wel een wereld van verschil dus. Het onderstreept nog eens de impact van steekproeven in de Wetstraat, die een eigen realiteit creëren. Politici klagen er steen en been over, maar misschien heeft de lage frequentie in België er iets mee te maken: grotere landen zoals de VS of Frankrijk, maar zelf Nederland zijn er elke dag resultaten. En marktbevragingen gebeuren in elke sector: het zou bizar zijn ze in politiek niet te hebben.

In het nieuws: Een nieuwe peiling zet de ‘spraakmakende’ resultaten van De Standaard en VRT een beetje in perspectief.

De details: Bij iVox peilde men 2.000 respondenten met een foutenmarge van 2,08 procent. Dat levert een heel ander beeld op dan de peiling van De Standaard en VRT. Het doet meteen het debat over de relevantie van peilingen én de impact ervan opnieuw oplaaien.

• “A week is a long time in politics.” Het is een quote die wordt toegeschreven aan de Britse oud-premier Harold Wilson, maar die geldt zeker ook voor de Belgische politiek. Want daar leidt een nieuwe peiling, uitgevoerd voor het Vlaams-Nationaal Ziekenfonds, maar gelekt zondag via de Gazet van Antwerpen toch tot wel heel andere analyses dan een peiling die De Standaard en VRT vorige week losten.
• “Voor de N-VA herschept deze peiling de wereld”, zo orakelde De Standaard-hoofdredacteur het eerste weekend van maart. “Een peiling probeert de huidige stemming te registreren, maar onvermijdelijk creëert ze daarmee ook een nieuw feit”, zo onderlijnde hij zelf nog eens het beoogde effect. Dat de N-VA onder de grens van 20 procent dook, was meteen aanleiding voor een resem artikelen, ook bij De Morgen, Het Nieuwsblad en Knack, met allemaal dezelfde teneur. Het politiek overlijdensbericht van De Wever werd opgemaakt.
• Alleen, de cijfers van iVox hebben wel dezelfde trends, maar zetten de N-VA dus in dezelfde periode wel veel hoger, op 22,7 procent. In vergelijking met een vorige iVox-peiling in december is dat een stijging, toen zaten ze op 22 procent. De kloof lijkt wel heel groot met de 18,9 procent die ‘De Stemming’ peilde. Dat is overigens een peiling met het pure veldwerk van het bureau Kantar, maar waarbij UAntwerpen de herweging én interpretatie doet.
• Zoals gezegd zitten er los van de N-VA-uitslag wel vergelijkbare resultaten en trends in beide peilingen:
  • Vlaams Belang lijkt de nummer één te gaan worden, zonder weinig twijfel. 26,6 procent is quasi hetzelfde als 26,5 in december bij iVox. De kloof met N-VA lijkt geslagen, op dit moment.
  • Bij Vooruit zit men in de hoek waar de klappen vallen op dit moment. Want met 12,8 procent is er wel degelijk een val ten opzichte van december, toen men op 14,3 procent zat. En die trend was er al nog voor er een nieuwe racisme-rel losbrak bij Vooruit. Langzaam maar zeker lijkt de bonus die Conner Rousseau (Vooruit) bouwde, weg te eroderen. 
  • Tegelijk komt PVDA ook in deze peiling fors opzetten op links: in deze peiling op 9,3 procent, wat opnieuw in lijn ligt met de 8,8 procent van december.
  • Een beetje als ‘dark horse’, maar ook in andere peilingen wel al zichtbaar: cd&v lijkt na maanden van donkere cijfers wel degelijk te herstellen. Ze zitten op 12,3 procent, op een zucht van de socialisten dus. En met een vorige peiling van 11,5 procent een lichte stijging, maar vooral ver van de drempel van 10 procent die men intern wil vermijden.
  • De malaise in het centrum zit met name bij Open Vld. Ook geen nieuwigheid, maar weer een bevestiging in deze peiling: 7,6 procent voor de Vlaamse liberalen maakt hen opnieuw bijzonder kwetsbaar. En andermaal: in lijn met vorige resultaten en de 8,7 procent van december.
  • Groen tenslotte zit met 7,4 procent helemaal achteraan, en op een soort ‘sociologisch minimum’, zo lijkt: de kern van groene kiezers die niet snel nog naar een andere partij zal vertrekken. Maar niet meer de wervende kracht van de verkiezingen in 2019, toen men nog 9,7 procent scoorde.
• En misschien toch belangrijk om mee te geven: ondanks het feit dat het zo’n andere uitslag is tussen de peiling van iVox en die van UAntwerpen, zijn beide resultaten ook niet statistisch onverzoenbaar. Want wie de overlap van beide foutenmarges naast elkaar legt, ziet dat alles wel degelijk daarbinnen valt. 

Waarom dit van belang is: Een meerderheid tussen Vlaams Belang en N-VA maakt een wereld van verschil voor De Wever in onderhandelingen.

• “Om horendol van te worden”, is de nuchtere commentaar bij de N-VA-top, op de nieuwste cijfers. “Op zich is dit statistisch inderdaad min of meer hetzelfde resultaat, maar in de perceptie is het een wereld van verschil”, zo geeft men achter de schermen graag toe. 
• Maar nog meer dan het pure resultaat van N-VA, ruim onder de 20 procent, was bij de UAntwerpen-peiling van vorige week de pijnlijke vaststelling dat de N-VA en Vlaams Belang samen geen meerderheid zouden halen in het Vlaams Parlement, die de stemming heel fors deed versomberen in de Koningsstraat, het hoofdkwartier. 
• Want los van de speculaties over of De Wever en co al dan niet in zee willen gaan met Tom Van Grieken (Vlaams Belang) en co, speelt het mathematische straks een enorme rol bij regeringsonderhandelingen: ofwel heeft men de hefboom van dat scenario voor de Vlaamse regering, ook aan de federale tafel, ofwel niet. 
• En dat kan, veel meer dan ‘de grootste zijn’, de avond van de verkiezingen, het verschil tussen de hemel of de hel worden voor N-VA. Want nu al geven kopstukken van Vivaldi in de wandelgangen toe dat een federale coalitie met acht, Vivaldi aangevuld met Les Engagés, veruit de meest logische opstelling wordt. Als die combinatie zo’n 80 zetels haalt samen, lijkt ze snel vertrokken. 
• Daarbij zijn zowel Open Vld als cd&v nu al vernietigend over de dreiging van De Wever om niet zomaar een Vlaamse regering te maken, als hij federaal buitenspel gezet wordt. “Als je zo gehecht bent aan Vlaanderen, dan moet je van dag één proberen om een Vlaamse regering te vormen. Je moet daarvoor niet wachten op federaal”, zo haalde cd&v-kopstuk Hilde Crevits daar dit weekend in De Zondag nog over uit. 
• “Je voelt aan alles dat hij weer Calimero gaat spelen. Dat is typisch De Wever. Wij komen doorgaans goed overeen, maar dat vind ik écht spijtig. Je kan dat toch niet blijven doen? Zijn partij heeft de verdomde plicht om een regering te vormen, ook federaal trouwens. Je kan niet blijven weglopen”, zo duwde Crevits door.
• Bij N-VA weet men hoe laat het dan is: Crevits geldt vandaag als hun ‘beste bondgenoot’ bij cd&v. Veel chips om mee te pokeren zal De Wever dus niet hebben, als men federaal snel wil gaan. 
• Tenzij op het Vlaams niveau tegelijkertijd Van Grieken als grootste aan zet komt, en hij de mogelijkheid heeft om in zetels met N-VA een meerderheid te vormen in het Vlaams Parlement. “Dan wordt het wel plots heel anders onderhandelen voor ons. En het zal dan aan Vlaams Belang zijn om hun troepen onder controle te houden, ook de extreme figuren zoals Filip Dewinter (Vlaams Belang) en Sam Van Rooy (Vlaams Belang) na de verkiezingen. Aan Van Grieken om dat te bewijzen dan”, zo zegt een lijsttrekker van N-VA.
• Dat tegelijk de wind niet meezit in de media, is voor de N-VA-top wel een uitgemaakte zaak: “Dit is dus een peiling waar de N-VA en Vlaams Belang een klare meerderheid in zetels zouden hebben… en de linkse honden blaffen niet. Die zeiken dus alleen als ze op de N-VA kunnen zeiken”, zo maakt een kopstuk de analyse.

De vraag: Waarom een ziekenfonds als opdrachtgever van een politieke peiling?

• Zowel Jasper Pillen (Open Vld) als Maurits Vande Reyde (Open Vld), twee jonge honden bij de Vlaamse liberalen, vroegen zich ondertussen op X af waarom een mutualiteit als het VNZ dan wel een peiling organiseerde. Joachim Coens (cd&v) trad hen bij. 
• “Het geld dat de rijkelijk gesubsidieerde ziekenfondsen blijkbaar over hebben om politieke peilingen uit te voeren zou veel beter besteed kunnen worden aan de zorg voor mensen die het echt nodig hebben”, zo stelde Vande Reyde.
• Overigens is dat niet echt hoe het gelopen is: het VNZ doet wel meer marktbevragingen met iVox, en had een sociologische studie besteld over ‘hoe verzuild de ziekenfondsen nog zijn?’: een niet-onlogische vraag in een landschap dat gedomineerd wordt door de christelijke en socialistische mutualiteit, met dat VNZ als uitdager. Bij die grote bevraging gaf iVox er de gratis onderzoeksvraag bij “op welke partij zou u nu stemmen, moesten het verkiezingen zijn?”. 
• Dat die resultaten nu lekken, is wel geen toeval: bij de peilers merkte men net de grote verschillen met de peiling van UAntwerpen, en de heel andere interpretaties die daarop volgden. 

De essentie: Over de zin en onzin van peilingen is al veel gezegd en geschreven. Maar de Vlaamse context van ‘een kleine markt’ maakt het wat een atypisch debat. 

• “Ik gruw van al die peilingen. Er zijn er toch veel te veel? Het lijkt wel alsof Vlaams Belang nu al gewonnen heeft. Maar goed: ik ga zwijgen, of ik ga me toch weer druk maken”, zo liet Hilde Crevits zich dit weekend nog ontvallen.
• Crevits is zeker niet de enige in de Wetstraat die het zo aanvoelt. In De Morgen verwoordde Kamerlid Goedele Liekens (Open Vld) het nog scherper: “Ik snap ook niet dat ze nu nog peilingen doen. Dan krijg je immers zo’n selffulfilling prophecy: iedereen wil bij de succespartij van het moment horen. Na zo’n peiling denken mensen dat voor Open Vld stemmen geen zin meer heeft en alles de schuld is van de particratie.”
• Dat zijn, zeker voor iemand die uit de TV-wereld komt, wel wat bizarre redeneringen: daar ‘peilt’ men immers elke avond via de kastjes bij zo’n 1.000 Vlamingen thuis de kijkcijfers van elk programma. Een dagelijkse steekproef, die vervolgens ‘succes’ of ‘mislukking’, en dus de realiteit van elke tv-maker creëert. 
• Dat er tegelijk toch in de Wetstraat irritatie is over de peilingen, en dat die de politieke realiteit bepalen, tot en met bijvoorbeeld het ontslag van Joachim Coens (cd&v), toen die met zijn partij onder de 10 procent dook, is wel degelijk een feit.
• Eén en ander heeft misschien net te maken met het feit dat er niet “te veel”, maar eerder “te weinig” peilingen zijn. Het (bijna) dagelijks gaan bevragen van de politieke markt, op basis van een steekproef, is zowat de normaalste zaak van de wereld in grotere democratieën: in de VS of Frankrijk, maar ook in buurland Nederland met peiler Maurice de Hond, heeft men zo frequent resultaten.
• Dat maakt meteen dat de peilingscijfers veel minder ‘nieuws’ zijn in de VS of Nederland: kranten of tv-zenders pompen het niet op, omdat het net dagelijks of wekelijks is. In Vlaanderen, met een markt die veel kleiner is en waar de kost van zo’n peiling toch op ruim 5.000 euro ligt, is net het gebrek aan die hoge frequentie de vermoedelijke reden dat een resultaat proportioneel veel meer aandacht krijgt: de anomalie maakt het nieuwswaardig.
• Uiteraard neemt dat niet weg dat er een ‘bandwagen-effect’ op peilingen zit: mensen willen graag mee met de winnaar, niet met de verliezer. En uiteraard zet het ook in de VS of Nederland de sfeer en toon binnen een partij, of het nu dagelijks, wekelijks of maandelijks is. 
• De vraag is of politieke peilingen alvast wettelijk proberen tegen te gaan überhaupt veel zin heeft, als men het al zou willen doen: in Frankrijk mogen bij wet geen peilingsresultaten meer verschijnen vanaf 44 uur voor verkiezingen. Het gevolg is vooral een goudmijn aan online trafiek voor sites zoals die van de krant Le Soir, die dan wél nog snel uitpakken met resultaten en exit-polls. Fransen surfen die dag dan massaal naar België, om toch maar iets van ‘nieuws’ te halen.

Genoteerd: Een ondernemingsraad vanmorgen toont een keihard saneringsplan voor Van Hool. Maar dat op zich volstaat niet, om de busbouwer te doen overleven.

• De verwachte hakbijl is vanmorgen gevallen op een ondernemingsraad bij Van Hool. Daar blijken de herstructureringsplannen van de crisismanager keihard. Die verhuist de productie van stadsbussen en touringcars naar de nieuwe fabriek in Skopje, in Noord-Macedonië. In Koningshooikt zou dan wel de research-afdeling en de bouw van trailers blijven.
• Meteen zouden zo op vier jaar tijd 1.100 banen sneuvelen, bijna de helft van de 2.500 nu. Dit jaar al zouden er 830 mensen het bedrijf moeten verlaten.
• Maar al die saneringsplannen op zich volstaan niet, zonder vers geld. Dus het lot van heel Vanhool hangt aan een zijden draadje.  
• Stapt de Vlaamse regering mee in het kapitaal, als aandeelhouder van de noodlijdende busbouwer Van Hool? Nadat bij Open Vld en N-VA toch wel wat aarzeling daarover te horen was, ook ideologisch (“Moeten we dan in elk noodlijdend bedrijf plots geld gaan stoppen?”), zette Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) toch duidelijk de lijn dit weekend. 
• “Als er andere spelers bereid zijn om in dat kapitaal te gaan, zullen wij volgen”, is nu te horen aan het Martelarenplein. Voor Jambon, zelf van de provincie Antwerpen en met Van Hool dus in zijn achtertuin, is dit een belangrijk symbolisch en electoraal gevoelig dossier.
• Maar zonder private partner kan de Vlaamse regering niet investeren: dat zou een brug te ver zijn, zowel voor Open Vld als het rechterdeel van N-VA, dat huiverachtig staat tegenover “de bodemloze put vullen”. En ook de Europese Commissie zou dan moeilijk zo’n steun kunnen goedkeuren.
• Daarom is het kijken naar de banken: ING, KBC, Belfius en BNP Paribas hebben elk leningen lopen, in totaal voor zo’n 80 miljoen euro. De kans is onbestaande dat die terugbetaald kunnen worden, vandaar dat de crisismanager Marc Zwaaneveld heeft gevraagd om die schulden in kapitaal om te zetten. Een mogelijkheid is dat men de leningen converteerbaar maakt: dat zou op de balans van het bedrijf dan al een pak schelen. De Vlaamse regering zou dan kunnen volgen. 
• Maar dat scenario wordt als ‘weinig waarschijnlijk’ gecatalogeerd aan het Martelarenplein: “Verwacht van ons geen groot nieuws, tenzij die banken bereid zouden blijken om te participeren”, zo stelt een Vlaamse minister vanmorgen. Het is bijzonder ongebruikelijk dat banken plots mee aandeelhouder worden.
• Ondertussen is politiek wel volop het debat bezig wie de schuldige is van de malaise bij Van Hool. Bij N-VA wijzen ze nadrukkelijk richting PVDA én Vivaldi. “Die laatsten creëerden een barslecht ondernemersklimaat”, zo zegt Theo Francken (N-VA). Maar volgens hem was er ook sprake van vergaande infiltratie van de vakbonden bij Van Hool door PVDA. En die veroorzaakten de ene politieke staking na de andere, telkens op maandagen en vrijdagen. 
• “Misschien moeten we de PvdA en vakbonden vandaag op dezelfde manier feliciteren. Hun strijd om een euro meer te verdienen heeft er mee voor gezorgd dat het bedrijf de hele productie nu naar het buitenland verhuist. Als je je graag in eigen voet schiet: een voltreffer”, zo stelt Francken nog.

Om te volgen: Straks opnieuw boerenprotest. Maar de havens van Antwerpen en Gent gaan zich juridisch verzetten. 

• Deze week opnieuw een harde confrontatie in het vooruitzicht, tussen boeren en de havens. Daarbij gaat het niet om de twee grote organisaties van de boeren, de Boerenbond en het ABS, maar wel om kleinere, hardere organisaties zoals de Verenigde Jonge Landbouwers en het Farmers Defence Force, die duidelijk hun leden veel minder in de hand hebben. Die eerste twee sloten een akkoord met de Vlaamse en federale regering, de twee laatste organisaties niet.
• Op donderdag willen ze met een “grote actie” de Vlaamse havens weer platleggen. Met filterblokkades gaan ze zowel Antwerpen als Gent en Zeebrugge viseren. Vorige acties daar leidden tot tientallen miljoenen euro’s schade. 
• De bestuurders van de havens laten het deze keer daarom niet zomaar gebeuren. “Hiermee is niemand geholpen, integendeel, de haven platleggen zorgt enkel voor nog meer miserie. Ik wil de boerenorganisaties dan ook oproepen om dergelijke acties niet te doen”, zo stelde Gentse havenschepen Sofie Bracke (Open Vld) aan Het Laatste Nieuws. 
• Het havenbedrijf van Gent, Terneuzen en Vlissingen, North Sea Port, dreigt ook met juridische acties, als men weer alles scheepvaart onmogelijk maakt, of de toegangswegen afsluit.
• In de Antwerpse haven zegt ook schepen Annick De Ridder (N-VA) dat ze juridische stappen overweegt. “Wie wegen en bedrijven afsluit en doorgang van goederen en werknemers verhindert, overtreedt de wet, en zal geïdentificeerd worden. We zullen naar de rechtbank stappen indien nodig, om de schade maximaal te verhalen op al wie onze haven en andere cruciale infrastructuur afsluit.”

On the campaign trail (1): Open Vld speelt leentjebuur bij Bill Clinton, voor een campagne-song.

• “Don’t stop thinking about tomorrow”: het galmde door de luidsprekers afgelopen weekend als lied terwijl alle kopstukken selfies stonden te nemen op het podium bij Open Vld en hun ‘Groeicongres’: het verkiezingscongres van de hoop voor de Vlaamse liberalen.
• Dat lied van Fleetwood Mac was de succesvolle campagnesong van niemand minder dan Bill Clinton, in de jaren ‘90: het verpersoonlijkte het optimisme en de dynamiek die de jonge gouverneur van Arkansas bracht, tegenover de oude George H.W. Bush.
• Vandaag is het aan kopman Alexander De Croo (Open Vld) om diezelfde dynamiek te proberen te creëren rond zijn partij en persoon.
  • Alles straalt daarbij een optimisme en geloof in de toekomst uit.
  • De Croo stelde dit weekend dan ook zijn ‘Groeiplan’ voor: “Voor meer welvaart, een sterker en veiliger land en meer vrijheid”. 
  • En de bijhorende slogan zit ook helemaal in die lijn: “Morgen doen werken”.
• Dat wil de premier gaan realiseren door enerzijds zo’n 25 miljard te gaan besparen, met een strikte groeinorm in de gezondheidszorg, door grote overheidsparticipaties te verkopen, en anderzijds de werkzaamheidsgraad op te krikken. Dat laatste moet onder meer gebeuren door het verschil tussen werkenden en niet-werkenden in netto loon groter te maken, tot 500 euro.
• De vraag blijft hoe Open Vld en De Croo omgaan met de achilleshiel van hun hele campagne: de geloofwaardigheid van die beloftes en plannen. Na meer dan 20 jaar onafgebroken beleidsdeelname, en zeker met de premier zelf die ze mochten leveren, ligt die vraag meer dan ooit op tafel. Met name bijvoorbeeld in de gezondheidszorg was er helemaal geen tempering, maar net een explosieve groei in de uitgaven. (ddw)