Het Amerikaanse Hooggerechtshof maakt zich op om terug te komen op het recht op abortus (Roe v. Wade-arrest, 1973), waardoor individuele staten vrij zullen zijn om over dit onderwerp te beslissen. Het nieuws werd eerder deze week gelekt naar de website Politico, wat op zich al zeer uitzonderlijk is. Rechtsgeleerden hebben geen weet van gelekte documenten vanuit de Supreme Court sinds 1990. Kenners denken dat het document gelekt werd om de beslissing van het Hof alsnog te beïnvloeden. 

Indien de Supreme Court met een meerderheid van ten minste 5 tegen 4 rechters zulk arrest zou goedkeuren, dan zou dit neerkomen op het omverwerpen van de jurisprudentie die sinds 1973 is gevestigd door de zaak Roe v. Wade.

Wat is Roe v. Wade?

Op 22 januari 1973 deed het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten een baanbrekende uitspraak. Toen oordeelde het met 7 stemmen tegen 2 dat het 14e Amendement van de Grondwet het recht op privacy van een vrouw beschermt. Derhalve heeft ze het recht om te kiezen of zij een ongewenste zwangerschap voortzet of niet.

De zaak was aangespannen in 1969 aangespannen door ene Norma McCorvey, bekend als Jane Roe om haar anonimiteit te bewaren. Zij wilde haar derde kind aborteren, hoewel de wetten van Texas, de staat waar ze woonde, abortus verboden. Behalve in gevallen van gevaar voor de moeder. Zij spande een rechtszaak aan tegen de procureur van de staat, Henry Wade. Ze wilde zo de ongrondwettelijkheid van de Texaanse abortuswet aan te tonen. Vandaar de verwijzing naar Roe v. Wade.

Roe v. Wade verschafte zelfs een wettelijk kader voor abortus tijdens de eerste twaalf weken van de zwangerschap. In de drie maanden daarop werd het recht op abortus beperkt, terwijl het in de laatste drie maanden van de zwangerschap werd verboden. Dat laatste op een aantal zeldzame uitzonderingen na.

De drie opperrechters van Trump

Een verstrenging van de abortuswet was jarenlang de droom van voormalig president Donald Trump. Die kon er door een speling van het lot op vier jaar tijd 3 opperrechters doorduwen. Alle drie stonden op het verlanglijstje van de conservatieve Federalist Society. Dat is een organisatie van conservatieve Amerikaanse juristen die een letterlijke interpretatie van de Amerikaanse grondwet voorstaat. (Al rept die grondwet met geen woord over abortus.) Opmerkelijk genoeg zouden de door Trump aangewezen en later ook benoemde kandidaat-opperrechters Neil Gorsuch, Brett Kavanaugh en Amy Coney Barrett tijdens de hoorzittingen hebben gezegd dat ze aan Roe v. Wade niet zouden raken. Maar rechtsgeleerden betwisten die stelling.

Roe v. Wade is nochtans het geesteskind van een conservatief Hooggerechtshof

Opmerkelijk genoeg werd Roe v. Wade uitgesproken in een tijd dat het politieke evenwicht van het Hof uitgesproken conservatief was. Met rechters benoemd door de presidenten Eisenhower en Nixon. In die tijd waren deze rechters voorstander van een conservatief-libertarische ideologie. Daarin is de staat minder aanwezig, niet alleen op economisch en sociaal gebied, maar ook in het privéleven van de burgers.

Vandaag de dag willen 21 federale staten met een Republikeinse meerderheid het arrest Roe v. Wade ongedaan maken. In naam van het gelijke recht op leven van foetussen, die juridisch gezien als personen worden beschouwd. Een standpunt dat veelal vanuit religieuze hoek wordt gepusht.

Florida: Geen abortus, ook niet bij verkrachting of incest

Als het gelekte document bewaarheid wordt, betekent dit dat het Hof de staat Mississippi gelijk geeft in zijn streven om abortussen na 15 weken (nu nog 23 weken) zwangerschap te verbieden (slechts een tiental landen staan abortussen na deze termijn toe). Het grote verschil is dat vele landen veel meer uitzonderingen toestaan.

21 staten hebben al aangekondigd abortussen volledig te zullen verbieden, zoals is te zien op onderstaande grafiek van The Economist. Daaronder de staat Florida, waar gouverneur DeSantis incest en verkrachting bij wet niet langer als uitzonderingen erkent. Een gelijkaardige wet bestaat in Oklahoma, waar vrouwen die toch een abortus ondergaan tot 10 jaar gevangenisstraf en 100.000 dollar boete riskeren. In Texas kunnen mensen die een bij wet verboden abortus verklikken een premie van tot 10.000 dollar krijgen.

Enkele interessante cijfers in dit verband:

• In geen enkele staat geniet een totaalverbod op abortus meer dan 30% goedkeuring.
• in de VS is het aantal tienerzwangerschappen 3x hoger dan in Europa.
• Het aantal zwangerschapsgerelateerde sterfgevallen is 2,8x hoger dan het gemiddelde in Frankrijk/Duitsland/VK.
• Volgens een studie van de Universiteit van Colorado zou het stopzetten van abortus in de VS deze sterfte bij Amerikaanse vrouwen met 21% doen toenemen (en 33% bij zwarte vrouwen). 
• Een studie van het Guttmacher Institute (2019) schat dat het terugdraaien van Roe zal leiden tot een daling van 12,8 procent in het totale aantal abortussen en dat meer dan 87 procent van de abortussen zou nog steeds plaatsvinden.

Als de gelekte tekst straks wet wordt, plaatsen de VS zich in het rijtje van Polen, Hongarije en Brazilië, waar abortuswetten recent verstrengd werden, terwijl ze in het gros van de wereld worden versoepeld.

(jvdh)