Aan de vooravond van de kiescampagne wordt migratie weer een thema: de Belgische asielopvang puilt uit, ondanks capaciteitsverhoging. Staatssecretaris van Asiel en Migratie Nicole de Moor (cd&v) kondigde een opvangstop aan voor alleenstaande mannen, wat meteen juridisch dreigt vernietigd te worden door de Raad van State. Alleen, in praktijk gaat er niets veranderen: er komen niet magisch plekken bij. Voor de groenen binnen Vivaldi leidt die stop tot irritatie en frustratie: zij dringen aan op een spreidingsplan, voor elke gemeente in België. In Nederland leidde dat finaal tot de val van het kabinet, en ook voor Vivaldi lijkt het een brug te ver. “Want de PS is niet happig, ze herhalen altijd ‘dat ze al genoeg doen via Defensie’ en zitten met een pak burgemeesters die ze daar niet mee willen opzadelen”, zo duidt men vanuit het kernkabinet. Maar zo raakt de crisis niet opgelost, en blijven de spanningen sudderen. Vanuit de Vlaamse regering schoot minister van Jeugd Benjamin Dalle (cd&v) gisteren de Moor ter hulp, met wat extra plaatsen in ‘zijn’ jeugdcentra. Dat leidde tot zure oprispingen van bij N-VA in de Vlaamse regering, “geen regeringsbeslissing om federale miserie te gaan oplossen”, zo stelt Ben Weyts (N-VA) fel. Maar evengoed is de lokale cd&v-burgemeester van Beersel boos: “Het is te veel, ik had graag een betere spreiding gezien”, zo zegt Jo Vander Meylen.

In het nieuws: Vivaldi krijgt onvermijdelijk weer een asielcrisis. Ze is eigenlijk al bezig.

De details: Een magische oplossing is er duidelijk niet, maar terwijl de groenen op oorlogspad gaan met staatssecretaris de Moor, blijft de PS opvallend voorzichtig voorlopig.

• “Het is te veel, ik had graag een betere spreiding gezien. Wij vangen al meer dan 200 mensen op in Alsemberg. Mocht elke gemeente in Vlaanderen dat doen, dan zou deze optie van de jeugdcentra niet eens nodig zijn. Ik roep daarom mijn collega-burgemeesters op om ook een bijdrage te leveren, zodat niet alle asielzoekers in Beersel en de rest van de Vlaamse Rand terechtkomen.” Het waren scherpe woorden van een cd&v-burgemeester, Jo Vander Meylen van Beersel, in de rand rond Brussel, aan de VRT.
• Nochtans is het zijn partij, cd&v, die federaal het asiel- en migratiebeleid uitzet. De cd&v-burgemeester kreeg gisteren telefoon van zijn partijgenote Nicole de Moor. “Ik ben wat ingehaald door de feiten. Ik ben gisterenmiddag door staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole De Moor (CD&V) op de hoogte gebracht, en ik denk dat de mensen toen eigenlijk al zo goed als onderweg waren. Want ik vernam dat er al mensen in Destelheide hun intrek hadden genomen.”
• Die nieuwe opvang in Beersel is het gevolg van een actie die Vlaams minister Benjamin Dalle (cd&v), bevoegd voor Jeugd, samen met de Moor nam. Dalle stelde gisteren drie jeugdcentra van de Vlaamse gemeenschap plots open, om extra plekken voor asielopvang te creëren. Het gaat om ‘Destelheide’ en ‘Hanenbos’, allebei in Beersel, en ‘De Hoge Rielen’ in Kasterlee.
• In Destelheide kwamen gisteren 29 mensen toe. In ‘De Hoge Rielen’ zou plaats zijn voor nog eens 124 mensen, volgens Dalle. “Ik vond dat ik als minister van Jeugd niet zomaar kan toezien als kinderen op straat dreigen te komen”, voegde hij er de nodige emo aan toe, vanmorgen op Radio 1.

De reacties: N-VA gaat vanuit de Vlaamse regering fel in het verweer. Maar ook de onderbuik van cd&v gromt.

• Dalle kreeg meteen gisteren al felle reactie vanuit de N-VA in de Vlaamse regering. “‘Destelheide’ en ‘Hanenbos’ zijn instellingen van de Vlaamse Gemeenschap. Blijkbaar moet die nu de miserie van de federale regering oplossen. Zonder overleg binnen de Vlaamse regering en opnieuw in de Vlaamse Rand, een streek die al zwaar belast wordt. Voor mij kan dit allemaal niet zomaar”, zo haalde Vlaams vice-ministerpresident Ben Weyts, zelf van Beersel, fel uit naar zijn collega. Ook Vlaams Belang reageerde bijzonder fel, op haar core business uiteraard.
• Dat Dalle zijn beslissing zonder overleg nam, zit de N-VA hoog. “We importeren federale problemen”, klinkt het daar. Maar Dalle moet als Brusselaar uiteraard een ander kiespubliek bespelen dan Weyts in Beersel. “Ik heb de reactie gezien van Weyts, ik ben het daar niet mee eens, we zijn allemaal mee verantwoordelijk, als je voor zo’n uitdaging staat als land gezamenlijk, moet iedereen iets doen om het op te lossen”, zo beet Dalle van zich af.
• Het is het zoveelste geknetter tussen bevoegde politici op de verschillende beleidsniveaus over de plekken waar nieuwe opvang moet komen. Want begin deze week was N-VA-burgemeester Willy Segers in Dilbeek, ook in de schaduw van Brussel, al in alle staten omdat er een nieuwe opvangcentrum komt in Molenbeek, op 100 meter van de gemeentegrens. “Men vond het niet nodig ons in te lichten, ook al hebben wij een opvangcentrum met jonge Afghanen slechts 1,5 kilometer verder”, zo sneerde die.
• Dat het nieuwe centrum in Molenbeek, vlakbij Dilbeek, er komt omdat PS-burgemeester Catherine Moureaux een ander opvangcentrum in haar gemeente, een voormalig woonzorgcentrum, liet sluiten, zette extra kwaad bloed bij N-VA.
• De Moor zelf reageerde fel, onder meer op Terzake gisteren, aan het adres van N-VA-burgemeester Segers: “Hij pookt doelbewust de zaak op“, zo stelde ze. Zij benadrukt dat slechts 5 procent van alle asielopvang in België in Vlaams-Brabant gebeurt.
• “Dat klopt dus niet dat de mensen in de Vlaamse rand gedumpt worden. Mensen dumpen wij trouwens niet, dat blijven mensen. De staatssecretaris tracht bedden te zoeken om te vermijden dat kinderen op straat terecht komen”, zo klinkt bij cd&v.
• Voor cd&v komt tegelijk de kritiek van hun eigen cd&v-burgemeester uit Beersel over gebrek aan overleg en spreiding niet echt gelegen. In het verleden pakte ook de cd&v-burgemeester van Jabbeke, Frank Casteleyn, uit met felle uithalen over “geen overleg” naar partijgenote de Moor.

De harde cijfers: De migratiedruk gaat naar een hoogtepunt.

• In het piekjaar 2015, toen Europa met een migratiecrisis kampte door de oorlog in Syrië, kwamen in België 44.760 asielzoekers. Het leidde tot een crisis in de opvang, het thema ‘migratie’ kwam torenhoog op de politieke agenda.
• Sindsdien daalde het fors, zeker door de COVID-crisis. In 2016 en 2017 ging het onder de 20.000 asielzoekers, in 2020 waren het er maar 16.900. Maar de afgelopen jaren loopt het weer fors op. In 2022 waren er 36.871 asielzoekers, maar daar kwamen nog eens 68.000 Oekraïners bij, op de vlucht voor oorlog. Dat maakt dat de totale opvangdruk vorig jaar rond de 100.000 personen lag.
• Dit jaar zit men al aan 9.000 bijkomende Oekraïners, en zeker 20.000 asielzoekers tot en met augustus, wat het totaal op 29.000 mensen met beschermingsaanvraag brengt. Tegen eind dit jaar verwacht men op zeker 40.000 nodige plekken te zitten.
• Komt daarbij dat in 2015 de aanvragen relatief makkelijk te behandelen waren want vanuit één gruwelijk oorlogsgebied: Syrië. Deze keer is er een veelvoud aan landen, die bovendien complex zijn, zoals Afghanistan. De doorlooptijd voor asielaanvragen is dus langer in deze crisis.
• Het aantal plaatsen in de opvang bij Fedasil fluctueerde mee, met de crisissen. In 2015 waren er 16.135 plaatsen, in 2016 sprong dat naar 35.308 plekken, met 10.000 noodopvangplaatsen met veldbedden bij Defensie. In de jaren nadien bouwde men die plaatsen af, tot nog 21.343 plaatsen en 87 procent bezettingsgraad in 2019.
• Sindsdien stijgt dat door, maar men kan de vraag niet volgen: vorig jaar waren er 29.446 plekken, met 94 procent bezettingsgraad. Dit jaar zit men in september aan 34.255 plekken, met 95 procent bezettingsgraad, plus nog 1.500 opvangplaatsen in Brussel voor daklozen.
• Dat volstaat niet, waardoor de Moor dus een ‘opvangstop’ voor alleenstaande mannelijke asielzoekers aankondigde, om gezinnen toch plek te garanderen. Ze kreeg de uitdrukkelijke steun van premier Alexander De Croo (Open Vld) in deze, die ten alle prijzen een regeringsconflict hierover wil vermijden.
• Maar zeker bij de groenen klinkt daar gemor over: België is wettelijk verplicht om opvang te voorzien voor elke asielzoeker. De tegenstanders trokken ook naar de Raad van State en iedereen, inclusief de Moor zelf, gaat ervan uit dat die Raad van State de beslissing van de staatssecretaris onwettig verklaart. Alleen: het gaat niet magisch plots plekken bij creëren.

De essentie: Zowat elke nieuwe opvangplaats leidt onvermijdelijk tot felle reactie. Maar een ‘globale aanpak’, met bijvoorbeeld een spreidingsplan, lijkt politiek ondenkbaar.

• Zelden zal een veroordeling van de regering door de Raad van State dus zo weinig verrassend zijn. Maar het feit dat het als ‘illegaal’ wordt bestempeld straks, de beslissing van de Moor, doet zeker bij de groene achterban de onrust toenemen. Ecolo-kamerleden, en ook hun co-voorzitter Rajae Maouane haalden al fel uit naar de cd&v-staatssecretaris. De Franstalige groenen staan hoe dan ook militanter in de zaak.
• Aan Vlaamse kant zit Groen er iets pragmatischer in: vicepremier Petra De Sutter (Groen) steunde de beslissing van de Moor gisteren op Terzake niet, maar ging er ook niet met de twee voeten vooruit in. Het is Groen duidelijk geen regeringscrisis waard.
• Wel herhaalde De Sutter nog eens haar pleidooi voor een verplicht spreidingsplan. Dat lijkt voor de groenen de meest logische oplossing: elke Belgische gemeente verplichten een proportioneel aantal asielplaatsen of opvang te creëren.
• Alleen lijkt dat politiek dynamiet. In Nederland leidde soortgelijk plan ultiem tot de val van het kabinet van Mark Rutte, en nieuwe verkiezingen.
• Tegelijk wijst men er binnen de regering wel op dat de facto er al spreiding is in België, zoals de groenen vragen. “Er zijn 98 centra over heel Vlaanderen, Wallonië en Brussel. Van de 581 gemeenten in heel ons land, zijn er maar 80 die geen opvanginitiatieven hebben”, zo is te horen op het kabinet de Moor.
• Opvallend genoeg geeft men achter de schermen toe dat de linkervleugel binnen Vivaldi ook niet aan een zeel trekt daarvoor. Een analyse vanuit het kernkabinet klinkt nuchter: “Op rechts ligt zo’n voorstel gevoelig: de liberalen zijn er niet voor, en de Moor staat niet te springen om als cd&v’er vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen dat door te drukken. Maar ook PS is niet happig, ze herhalen altijd ‘dat ze al genoeg doen via Defensie’. Vergeet niet: zij zitten met een pak burgemeesters in Wallonië die ze daar niet mee willen opzadelen.”
• Aan de andere kant blijft het ook een stuk een ideologische strijd. “Meer opvang creëren alleen zal het probleem nooit oplossen. We moeten ervoor zorgen dat er minder mensen toekomen in ons land, en daarvoor is een nieuw Europees beleid nodig”, blijft de mantra die de Moor én de premier de afgelopen weken hanteerden. Dat gaat de komende maanden niet veranderen, al hintte de EU-commissievoorzitter wel naar nieuwe initiatieven, in haar State of the Union (zie hieronder).

Nog altijd in het nieuws: Buitenlandse hulp bij het zoeken naar slachtoffers lijkt te laat te komen, in Marokko. Het land houdt de boot af.

• Frustratie in Belgische regeringskringen over de houding van de Marokkaanse overheid, al wil niemand dat luidop gezegd hebben. Want de klok tikt genadeloos voor de slachtoffers van de ramp, waar de dodentol na de aardbeving op vrijdag nu al op 2.800 mensen ligt, en 31.000 verwoeste gebouwen. Maar Marokko houdt halsstarrig buitenlandse reddingsteams tegen, ook al stonden velen vertrekkensklaar.
• Daarbij ook het Belgische B-FAST-reddingsteam, wat onder de bevoegdheid van Annelies Verlinden (cd&v) als minister van Binnenlandse Zaken valt. Maar die konden dus niet vertrekken. “Natuurlijk speelt Marokko daarbij een cynisch geopolitiek spel. Met hun burgers als slachtoffers”, zo stelt een regeringsbron. Een andere regeringsbron bevestigt: “Het is helemaal geen democratisch regime zoals hier, mensen vergeten dat soms.”
• Overigens is België helemaal niet het enige land waar het uitblijven van groen licht voor reddingswerkers tot oprispingen leidt. In Frankrijk ontstond daarover een groot debat, omdat ook Parijs geen ‘go’ kreeg uit Rabat. Maar net zo goed stonden Israëlische reddingswerkers teams klaar, die een ijzersterke reputatie hebben op dat vlak, maar ging de vlieger niet op.
• Daarbij is het niet zo moeilijk te zien welke politiek Marokko dan voert: het land speelt al jaren een keihard diplomatiek spel rond de Westelijke Sahara, een stuk land dat ze eenzijdig geannexeerd hebben, maar waar de Marokkaanse overheid historisch kampt met de lokale bevolking, die zich organiseerde in verzetsbeweging Polisario. Die laatste worden gesteund door buurland Algerije.
• Spanje, dat de oud-kolonisator was van een deel van Marokko, zit al meer dan een jaar in een diep diplomatiek conflict met Algerije, net over die Westelijke Sahara. En kijk: Spaanse reddingswerkers zijn wél uitgenodigd. Frankrijk zit meer op de Algerijnse lijn in het conflict en is niet welkom met haar teams.
• Vreemd genoeg weigerde cd&v-Kamerlid Nawal Farih, die aandrong op het inzetten van B-FAST in Marokko via een persbericht, in De Afspraak het regime in Marokko te bekritiseren omwille van hun houding. “Ik denk dat al die politieke analyses iets zijn dat we na de feiten moeten maken”, zo stelde ze. En ook na aandringen van host Bart Schols herhaalde ze: “Ik ga geen politieke analyses maken over de koning daar, hij geeft duidelijke signalen, dat hij wil samenwerken met verschillende landen. Ik heb begrepen dat hij ook verschillende partnerships heeft. Ik heb ook begrepen dat de internationale hulp morgen en komende dagen zeker zal opgeroepen worden.”

Gevolgd: Een ‘Belgisch’ nieuwtje in de State of the Union van Ursula von der Leyen.

• Vanmorgen hield de voorzitter van de Europese Commissie, de Duitse von der Leyen, haar jaarlijkse openingsspeech van het politieke jaar, in het Europees Parlement. Die ‘State of the Union’ is hét moment van de EU om nog eens de rug te rechten, zichzelf te feliciteren, maar ook om het beleid voor het komende jaar en de langere termijn uit te zetten.
• Von der Leyen, opvallend in roze vestje, hield een lange speech van meer dan een uur, waarin ze in het Engels, maar opvallend ook passages in het Frans én Duits, haar daadkracht wilde tonen.
• Daarbij kondigde ze meteen ook een belangrijk moment aan voor België, dat vanaf 1 januari 2024 voor zes maanden voorzitter van de Europese Unie wordt. Want ze wil “samen met het Belgische voorzitterschap” een “grote top van sociale partners” organiseren. Daarbij moeten vakbonden en werkgevers vanuit heel Europa samenkomen, om het sociaal overleg in de verf te zetten en het ‘Rijnlandmodel’ meer Europees te maken.
• Bij premier Alexander De Croo (Open Vld) vallen ze niet uit de lucht: het is een idee waarbij ook de Belgische eerste minister een rol speelde en zal gaan spelen. Hij nodigt immers uit op Hertoginnedal, dat het decor zal zijn voor die ‘sociale top’.
• “Het is exact 40 jaar na het lanceren van de ‘Europese sociale dialoog’ tussen de sociale partners. Dat gebeurde ook op Hertoginnedal in 1984”, zo wijst men erop bij de Zestien.
• Zowel België als Duitsland hebben een traditie in systematisch overleg tussen vakbonden en werkgevers, die veel minder sterk is in de rest van Europa. Al kraakt dat systeem ook in België langs alle kanten: de ‘Groen van Tien’ is de laatste jaren veel minder de plek geworden waar nog grote sociale akkoorden gesloten kunnen worden.
• Afwachten of dat dan wél kan op Europees niveau, in Hertoginnedal in het voorjaar. Maar voor De Croo alvast een moment om, in de kiescampagne, zich te tonen op het internationale/Europese niveau.

Ook genoteerd: Von der Leyen wil meer migratie-deals met buurlanden van de EU, zoals met Tunesië.

• In sommige media in België leek het wel een pakt met de duivel, de migratie-deal die de Europese Unie recent afsloot met Tunesië. Maar in haar speech kondigde von der Leyen aan dat de Europese Commissie op zoek gaat naar soortgelijke deals met andere buurlanden van de EU, de komende maanden. Dat is meteen een antwoord op de asielcrisis die niet alleen in België, maar heel de EU woedt.
• “Wij willen praktische oplossingen, en dus ja, dat houdt ook een pact met Tunesië in”, zo stelde von der Leyen. “Wij zoeken nu naar gelijkaardige akkoorden met andere landen”.
• Opvallend was overigens ook dat von der Leyen aankondigde dat Bulgarije en Roemenië moeten toetreden tot het visumvrije Schengengebied van de EU. Ze gaf de twee landen lof voor hun “beste praktijken op het gebied van asiel en terugkeer” en drong er bij de EU-landen op aan om hen “zonder verder uitstel” toe te laten. Daarmee zou de buitengrens voor ultiem toegang tot de Schengenzone, heel gegeerd door asielzoekers, ook meteen fors opschuiven. Oostenrijk ligt vooralsnog dwars, net om dat het vreest dat illegale migranten door de twee landen toegang zouden krijgen.
• Tegelijk kondigde von der Leyen ook aan dat ze een “Europese Unie met 30 landen” wil, waarbij het vandaag nog 28 lidstaten is. Dat maakt dat Moldavië en Oekraïne, die nu in de wachtkamer zitten, door von der Leyen wel heel expliciet werden aangehaald.

Het zijn verkiezingen: Opvallend, een toch voorzichtige voorzitter, met wat momenten in het Duits, voor haar achterban.

• Niet echt gebruikelijk, maar von der Leyen besteedde erg veel aandacht aan het Duitse deel van haar speech, waarin ze het had over het lot van de landbouwers. Daarbij haalde ze heel de stikstof-problematiek ook expliciet aan. “Het moet mogelijk zijn om dit alles te organiseren met respect en aandacht voor de landbouw”, zo stelde ze.
• Een duidelijke boodschap aan haar thuisadres, waar haar partij CSU een stevige campagne lanceerde om onder meer de Europese natuurherstelwet te kelderen. Dat mislukte, maar von der Leyen moet straks wel het boegbeeld worden van die CSU, in de Duitse kiescampagne voor de Europese verkiezingen.
• Meest persoonlijk werd von der Leyen overigens toen ze het had over haar eigen kleinkinderen, waar ze over mijmerde. “Zullen zij een lente, een zomer, een herfst en een winter hebben zoals wij die hadden toen we kinderen waren?”, vroeg ze zich, in het licht van klimaatverandering en de Europese ‘Green Deal’.
• Von der Leyen, die zelf zeven kinderen heeft, is drie keer oma geworden sinds ze in 2019 begon als voorzitter van de Commissie. “In 2030 zijn ze schoolgaand. In 2050 willen ze misschien een gezin en kinderen”, zei ze.

We geven het nog mee: cd&v-voorzitter Sammy Mahdi wint alweer.

• “Hij heeft eindelijk eens een verkiezing gewonnen”, is het grapje dat in de Wetstraat de ronde doet over cd&v-voorzitter Sammy Mahdi, die eind vorige week een wel heel opvallende verschijning maakte, in het tv-programma ‘Make Up Your Mind’. Daarin was hij, gekleed in een oranje lederen pakje, met nylonkousen, stiletto-hakken en een blauwe tong, als drag queen Cindy Envy te zien. Mahdi won zowaar de verkiezing tussen vijf BV’s.
• En kijk, de cd&v-voorzitter heeft de smaak te pakken. Want op de fractiedagen van cd&v, in Genk georganiseerd door Kamerlid Nawal Farih, stond een wedstrijdje karting op het programma, met daarna nog een bezoek aan het nieuwe ‘Bevrijdingsmuseum’ in het Leopoldsburg van Wouter Beke (cd&v) én als beloning een restaurantbezoek aan ‘De Kristalijn’.
• Noblesse oblige, voorzitter Mahdi won de race op het karting circuit (wie wil nu winnen tegen de man die straks de lijsten maakt?), voor al z’n Parlementsleden. Nummer twee was Jef Van den Bergh (cd&v), niet toevallig de mobiliteitsspecialist van de partij. Op drie Nawal Farih, die naar eigen zeggen zeer trots was net Wouter Beke te hebben geklopt, op plaats vier.
• Beiden vechten de komende weken onder mekaar uit wie de Kamerlijst in Limburg trekt: Beke die uit peilingen nog altijd veruit de populairste blijkt, of Farih die geldt als nieuw gezicht van de partijtop.