In een bevriende krant doorbreekt Paul Magnette (PS) de discretie, en maakt brandhout van de poging van Koen Geens (CD&V) om N-VA en PS bijeen te brengen.

In het nieuws: Vanmorgen verschijnt in Le Soir en De Standaard een sleutelinterview. Magnette gooit er het doek over de opdracht van Koen Geens (CD&V). De PS-voorzitter wil en kan duidelijk zijn partij niet in een coalitie met de N-VA brengen. En eerder dan zich te ver te laten meesleuren in het uitgekiende proces van Geens, gooit hij nu de facto al z’n frustraties op tafel en slaat hij de onderhandelingen stuk.

Het opvallendste detail: Het leest haast als therapie, het gesprek met Le Soir. Na de uitspraken van Georges-Louis Bouchez (MR) dat ‘zelfs Jesus het niet had kunnen oplossen‘, spreekt Magnette nu tegen de bevriende journalisten over ‘een kruisweg’ en een ‘martelgang’: het evangelie is blijkbaar nooit ver weg. ‘Zodat diegenen die het moeten verstaan, het zeker verstaan’, zo is bij de PS te horen. Een boodschap aan ‘missionaris Geens’ dus.

Wat zegt Magnette allemaal?

• De PS-voorzitter herhaalt z’n standpunt van bij het begin van de onderhandelingen, en vat zes maanden praten als volgt samen: ‘Wij hebben van in het begin duidelijk gezegd dat we geen regering met N-VA willen, maar dat we de democratie en de constitutionele regels respecteren en dat we beleefde mensen zijn. We hebben bijna 50 vergaderingen gehad, waarvan 25 met Bart De Wever (N-VA) en ikzelf, die drie à vier uur duren, soms zelfs meer …’
• Hijzelf ‘lijdt‘ eronder: ‘Persoonlijk, onderhandelen met nationalisten waar wij niets mee te maken hebben, dat wordt dan een echte marteling. Hoe lang blijft men ons vragen om met hen te onderhandelen?’
• Hij wijst paars-geel af, en duwt opnieuw richting Vivaldi: ‘Die logica, dat wij de grootste Franstalige partij zijn en ons dus moeten vinden met de grootste Vlaamse partij, dat is absurd. Zo maak je geen meerderheden. Die maak je door politieke families te vinden die convergenties hebben. Van deze oefening ziet men dat ze tot niets leidt. Ik heb het zo open tegen Koen Geens gezegd. En als er echt geen alternatieven zouden zijn, zou men nog die verbetenheid begrijpen. Maar die zijn er wel.’
• Vervolgens telt Magnette zetels in de Kamer:
  • ‘Als je de verloren zitjes van Vlaams Belang en PTB aftrekt, dat zijn er 30, zijn er nog 120 zetels.’
  • ‘Trek de 24 zetels van de N-VA eraf, en er zijn er nog 96.’
  • ‘En eerlijk, je kan ook de 19 zetels van de PS eraf trekken, dan zijn er nog 101 zetels. Daar zijn ook mogelijkheden.’
  • ‘Het idee in het hoofd van sommige voorzitters van Vlaamse partijen dat de PS altijd mee wil en moet regeren, kan stoppen. Die kruisgang, die verbetenheid moet ophouden.’

Wat zegt hij inhoudelijk? Opvallend, hij blijft behoorlijk vaag, zegt wel dat de N-VA nooit een compromis wilde, maar gooit ook niet de tekst van Geens op straat, noch de communautaire voorstellen van de N-VA.

• Magnette ontkent wel alles wat zou besproken zijn op vlak van staatshervorming. Institutionele gesprekken zijn ‘de laatste legende van de stad’. ‘De PS is geen vragende partij voor institutionele hervormingen, helemaal niet. Op een dag moeten we de staat hervormen, want die functioneert niet meer.’ Maar niet nu dus, voor Magnette.
• Feit is dat hij z’n achterban niet voorbereidde op een staatshervorming. De retoriek aan Franstalige kant is ‘nu niet’. Maar in besloten kring is ondertussen wel heel duidelijk dat Magnette weinig tot niet vasthoudt aan België, en weinig op heeft met de structuur zoals ze nu bestaat.
• Hij ontkent overigens niet dat justitie en politie als onderwerpen besproken zijn, om te regionaliseren. ‘Maar daar is een tweederdemeerderheid nodig, dus dat is een compleet theoretisch en steriel debat. Ik zeg het voor de honderd en eerste keer: wij weigeren op elke mogelijke manier dat de interpersoonlijke solidariteit wordt doorgeknipt, dat de sociale zekerheid wordt geregionaliseerd. Wij gaan België niet ontmantelen.’

Over de huidige opdracht van Geens: Magnette maakt de facto een einde aan de inspanningen van de CD&V’er, en in extenso ook aan de vraag van het Paleis.

• Magnette spreekt electorale taal: ‘Alles wat mij persoonlijk drijft, hoe mijn persoonlijke politieke identiteit is gevormd, het gaat in tegen nationalisme. Wij zijn links, zij zijn rechts. Wij zien in de opwarming van de aarde een absolute prioriteit, voor hen is het een detail. Wij zijn overtuigde Europeanen, zij zijn eurosceptisch, wij zijn gehecht aan het federale België, zij willen het ontmantelen.’
• Opvallend genoeg stellen de bevriende journalisten geen enkele kritische vraag over hoe de man die zich ‘gehecht verklaart aan het federale België’, maar dan zonder pardon dreigt een crisis zonder weerga uit te lokken. Want Magnette kondigt aan dat, wanneer Koen Geens hem straks opnieuw uitnodigt voor een vergadering met de N-VA, hij hem zal zeggen: ‘Om wat te doen?’
• ‘Ik wil het werk van Geens niet in vraag stellen. Hij doet dat om goed te doen. Maar hij had een open opdracht, om alle mogelijkheden te verkennen. Helaas vraagt z’n eigen partij om een piste te verkennen waarover ik van mijn kant zeg, ik ben klaar …’, zo maakt hij komaf met de koninklijke opdrachthouder. CD&V moet met andere woorden straks weer eens dezelfde vraag beantwoorden: Vivaldi of niets.
• Over mogelijke vorderingen, die nochtans de afgelopen dagen ook vanuit de PS niet ontkend werden, zegt Magnette nu het volgende: ‘Ik wou dat er een camera aan tafel was … Persoonlijk ben ik klaar om een publiek debat met Bart De Wever op televisie te gaan voeren, om te zien hoever die bereid was een compromis te maken.’
• Opvallend dan: hij verwijst alweer naar de kruisweg, als het over z’n partijbureau van maandag gaat. Daar moet hij naar eigen zeggen kiezen tussen ‘beleefdheid en respect voor de constitutionele regels’ of ‘politieke duidelijkheid’. ‘We komen bij de twaalfde en dertiende statie’, zo zegt hij. Voor de niet-kenners: er zijn veertien statiën, Jezus-Magnette zit dus helemaal op het eind van z’n lijdensweg, naar eigen zeggen dus.

De olifant in de kamer: Verkiezingen dan maar? Magnette speelt een rondje blufpoker:

• De PS-voorzitter wuift de dreiging van verkiezingen van de hand. ‘Het is toch vreemd dat men over een ‘risico’ praat?’ Hij wil niet horen dat verkiezingen dreigen het land op te blazen. ‘Die dramatisering, zo van ‘als er verkiezingen komen is dat het einde van het land, en dus moet u in een regering stappen’ … Wij gaan niet in de regering om in de regering te gaan. Dat moet men uit z’n hoofd zetten.’
• ‘Tussen gelijk wat aanvaarden en verkiezingen, verkiezen we dat het volk zich dan maar uitspreekt. Ook over de vraag of men dan het einde van België wil organiseren of niet.’
• En nog verder: ‘Verkiezingen, dat is de hoogste daad van democratie. Er is niets mooier dan het volk te vragen te beslissen.’

The big picture? Het hele spel van de PS leest als een jokari-tennis. Magnette klopt nu zo hard mogelijk de bal weer weg, in de hoop dat de N-VA zo van tafel is. Maar straks komt die bal weer terug, zoals in tennis met een bal die aan een elastiek hangt. Want zijn redenering dat er zonder de PS nog 101 zetels overblijven, is natuurlijk onzin: in elke combinatie is de PS hoe dan ook nodig, en dat weet Magnette zelf ook goed. In die zin lijkt het eerder alsof de PS-voorzitter wanhopig probeert, nog één keer, om die elastiek met N-VA te breken, in de hoop dat het balletje deze keer wel stuitert bij CD&V en Open Vld.

Waarom dit gebeurt: Alles wijst erop dat Magnette bijzonder worstelde met het proces waarin hij en de PS terechtgekomen zijn.

• Ondanks alle grote ronkende verklaringen over ‘camera’s aan tafel’, is er wel degelijk serieus gewerkt. Dat is niet iets wat enkel bij de N-VA of CD&V te horen was.
• Daarbij is er binnen de PS natuurlijk niet één lijn: in de entourage van Magnette is er bijvoorbeeld Thomas Derminne, die als niet-politicus een beetje als wilde stier in de weide kwam en telkens fel tekeerging. Naast z’n onstuimige rechterhand was de PS-voorzitter zelf veel redelijker. Maar tussen redelijkheid en echt zin en politieke ruimte om een akkoord te maken, zat nog veel ruis.
• Gesprekken van vier uur en langer als ‘martelgang’ omschrijven, is behoorlijk flauw voor een toppoliticus: zo werkt het misschien één vergadering, maar niet de hele tijd. Bovendien zat Georges-Louis Bouchez (MR) niet meer aan tafel. De waarheid is dat Geens aan een uitgekiend proces bezig was, dat systematisch meer en meer zowel De Wever als Magnette in een fuik trok. Zonder al te veel moeilijke keuzes te maken, werden wel de problemen benoemd en maatregelen op tafel gelegd. Enkel wie van slechte wil is, zou kunnen opstappen. Maar tegelijk dreigden de twee zo plots onherroepelijk in een volgende fase te komen, richting regeringsvorming.
• Bovendien heeft Geens nu eenmaal een zeer breed netwerk. De druk die Magnette voelde, systematisch, vanuit bepaalde hoek, om toch maar mee te gaan in deze dans, werd groter en groter.
• Alles wijst erop dat Magnette probeert z’n gesprekken met Geens en De Wever af te dekken, om zo toch maar de rangen bij de PS gesloten te houden en op te bouwen naar een partijbureau maandag. De nieuwe PS-voorzitter had op geen enkele manier appetijt om z’n eigen achterban de waarheid te gaan zeggen: dat hij mogelijks toch een coalitie moest overwegen met N-VA, omdat er geen alternatief is.
• De Franstalige pers helpt in dat proces allerminst. Journalisten van onder meer Le Soir schreven met bepaalde gretigheid dagenlang ‘dat de komedie mag stoppen’, ‘dat het nooit zal kunnen met N-VA’, waarbij ze niet konden of blijkbaar wilden zien wat achter de schermen aan het gebeuren was. Die vaststelling komt overigens niet van ondergetekende, maar die maakt men bij de PS zelf.
• Wat evenmin helpt: de MR wilde absoluut geen ‘Rode Duivel’-coalitie. Ze hielden eerst de deur strak dicht in verband met institutionele hervormingen, maar openden die door het over ‘efficiëntie’ te willen hebben. Van harte was het nooit, maar de MR hoefde zich uiteindelijk maar te verschuilen achter de brede rug van de PS.
• Vandaag kan Georges-Louis Bouchez zonder problemen zeggen dat hij niet de man was die de zaak blokkeerde: hij hoeft maar te verwijzen naar de brandbom-interviews van Magnette.
• Met een tweet zette Bouchez dan ook meteen Magnette in de wind: ‘Waarom terug met je hoofd op een affiche gaan staan als je niet in staat bent om verantwoordelijkheid te nemen en akkoorden te sluiten?’ Het zal de sfeer aan Franstalige kant er alvast niet beter op maken.
• Ook sp.a-voorzitter Conner Rousseau, de andere key speler in deze fase, tweette al: ‘Hoofd koel houden en hard werken aan oplossingen. Voor lonen, pensioen, zorg, klimaat en veiligheid. Daarom doe je aan politiek. Mensen hebben al gekozen en zijn dit beu. Ik ook. Wie nu geen oplossingen durft vinden, zal dat na nieuwe verkiezingen nog minder doen.’
• N-VA reageerde bij monde van voorzitter Bart De Wever: “We nemen akte van het dictaat van de PS. De derde partij van het land meent iedereen de wet te kunnen spellen en de onderhandelingen in de media te kunnen voeren. De PS wil zelfs verkiezingen uitlokken, enkel en alleen in de hoop om de N-VA te verzwakken en zichzelf te versterken.”

Hoe moet het nu verder? De vraag van één miljoen.

• Vaststelling: Magnette heeft nu dus zelfs de Jesus-pose van Bouchez overgenomen. Didier Reynders (MR), die er overigens gisteren nog voor pleitte om ’tot een oplossing tussen de grote partijen te komen’, ook al had z’n voorzitter verklaard ‘dat zelfs Jesus het niet zou gekund hebben’, antwoordde onderkoeld in de hem gekende stijl ‘dat hij Jesus niet zo goed gekend had als Bouchez’.
• Magnette zelf deed de afgelopen weken en maanden ook geen enkele poging om zijn achterban voor te bereiden. Een bepaalde vorm van lafheid kan de PS-voorzitter ondertussen wel verweten worden: hij durft z’n achterban en zelfs z’n middenkader niet meenemen in een open discussie over de stand van zaken. Eerder dan dat, is er de retoriek van z’n middenkader, genre Ahmed Laaouej (PS), z’n fractieleider in de Kamer, die nu wint. In Het Laatste Nieuws mag Laaouej overigens ook vandaag uitleggen ‘dat het echt niet kan met de N-VA’.
• Dat staat in schril contrast met de N-VA, waar wel degelijk een bocht werd voorbereid, en waar zelfs de burgemeesters (mogelijk van bovenaf gestuurd) duidelijk het licht op groen hadden gezet voor een deal met de PS. Daarmee was de N-VA al veel verder gevorderd om ooit een mogelijke deal te moeten verkopen.
• De PS stoomt nu regelrecht op een partijbureau af maandag, waarop Magnette niet anders kan dan z’n show verderzetten en het gordijn zo dicht mogelijk houden over z’n gesprekken met De Wever en Geens. Daar moet dan maar weer, voor de zoveelste keer, geconcludeerd worden dat ‘het niet gaat met N-VA’. Een voorzitter die niet durft oversteken, komt z’n achterban dan tegen.

In de wandelgangen: Iedereen ging er langzaam van uit dat Geens nog wel even aan zet zou blijven. Maar dat scenario verdampt nu.

• Inhoudelijk was er kritiek op Geens, van zowel de N-VA als de PS. Maar die was eenstemmig: het mag allemaal wat meer zijn. Geen ‘grijze massa in het midden’, maar een groter compromis, waarbij elk van beide wat meer zou toegeven om wat meer te krijgen: dat was zowel bij N-VA als PS deze week meermaals te horen.
• De twee andere noodzakelijke partijen voor een paars-gele constructie, MR en sp.a, werden ook maar nauwelijks tot niet betrokken in deze fase. Het ware logisch geweest die minstens ook aan tafel te brengen.
• Maar dat moment wilde Magnette dus duidelijk niet afwachten. Gezien de gretigheid waarmee Bouchez nu al de aanval inzet, is dat ook enigszins te begrijpen: zelfs als de Himalaya met de N-VA zou kunnen beklommen worden, was er nog die nekbreker geweest.
• Zo lijkt de opdracht van Geens dus te verdwijnen in de Bermudadriehoek: N-VA met PS én MR, dat is blijkbaar onverzoenbaar.
• Geens reageert niet, zoals steeds. In z’n reeks ‘muziek voor de onderhandelingen’ postte hij wel een nieuwe plaat: ‘La Chanson des vieux amants‘ van Jacques Brel. ‘We zoeken allemaal een beetje liefde op valentijn. Ik wens u allen een dag gevuld met liefde.’ Tja.

En nu? Magnette bouwt op naar een partijbureau maandag.

• De deur voor paars-geel gaat dicht. Dat is na vandaag wel duidelijk. Daarmee is ook de facto de opdracht van Geens, zoals ze voorligt, eigenlijk afgelopen.
• De bal komt dan, alweer, bij CD&V: kunnen zij toch een Vivaldi gaan exploreren? Heel de reeks interviews, en de druk die nu vanuit de PS wordt opgebouwd, gaat in één richting: CD&V moet toegeven en mee de oplossing vormen van het probleem, een paars-groene regering.
• En past CD&V, kan er dan een soort Vivaldi-light op de been gebracht worden: zonder CD&V maar met bijvoorbeeld cdH of DéFI?
• Die fase, waarbij voor een zoveelste keer diep in de ogen van CD&V zal worden gekeken, breekt vermoedelijk straks weer aan.
• Een paar ‘randproblemen‘ daarbij worden door de PS toch wel genegeerd:
  • Hoe zal Open Vld, die in november al niet klaar waren voor de sprong, dat nu wel doen? De Kamerfractie, onder het leiderschap van kandidaat-voorzitter Egbert Lachaert (Open Vld), komt dan weer onder hoogspanning.
  • De sp.a voelt zich allerminst geroepen om in een Vivaldi te gaan, waarbij ze weinig tot niets te winnen heeft. Ook de vorige keer stokte het deels daarop.
• De route om dan toch tot bij Vivaldi te raken? Een ‘noodbegroting‘ dient zich aan. De restregering is dan de noodzakelijke kern van waaruit zo’n begroting wordt gemaakt: mét Open Vld én CD&V erin, een handigheidje om vandaar te starten, dat premier Wilmès goed gezien heeft. Als groot voorstander van Vivaldi kan ze mogelijk zo proberen de zaak te forceren. ‘De restregering? Ils restent et il restent …’, zo omschrijft een waarnemer plastisch.

Hier komt het op neer: Een heel pak partijen zit met grote schrik voor verkiezingen. De PS zelf mag ook stevig vrezen. Maar Magnette wil en kan niet met zijn partij in een coalitie met N-VA. Zijn vlucht vooruit vandaag is een gok, met mogelijk grote gevolgen.

Slotbedenking bij de mislukking van vandaag: Het momentum voor paars-geel was, achteraf bekeken, misschien wel al veel langer verdampt. Achter het rookgordijn van Rudy Demotte (PS) en Geert Bourgeois (N-VA) gingen ook al diepgaande gesprekken door, met een heel stevig luik institutionele voorstellen. Dat zat verder, en toen al waarschuwde men dat de komst van Georges-Louis Bouchez (MR) de zaken er zeker niet makkelijker op zou maken. Magnette aarzelde, en het was uiteindelijk Sophie Wilmès (MR), of nog eerder in de schaduw Charles Michel (MR), die de torpedo toen stuurde over de mogelijke PS-N-VA deal. De kans om toen een akkoord te maken was voorbij, en Geens raakte de afgelopen dagen nooit meer in de buurt van wat er toen op tafel lag.