Fel protest tegen \'Good Move\', Groen en Ecolo in het defensief

Brussel likt de wonden, na een woelige avond in Schaarbeek, waar er bij fel protest tegen het nieuwe circulatieplan ‘Good Move’ twee agenten en een brandweerman gewond raakten. Resultaat: Schaarbeek trekt een deel van het omstreden plan terug in. Vanmorgen veroordeelde de verantwoordelijke minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen) het geweld, en haalde ze ook uit naar andere partijen: “Verkozenen van PVDA en de MR stonden daar op straat, dat maakt mij kwaad.” Beide partijen zitten in oppositie tegen de Brusselse regering en voeren fel protest tegen het nieuwe plan. Maar onderhuids is er veel meer aan de hand: ook de PS schrapte al in delen van de hoofdstad weer het plan. Na het rekeningrijden in de hoofdstad, is het alweer een dossier waarop de groenen van Ecolo en Groen lijnrecht tegen de PS komen te staan, in de coulissen van Brussel. En net nu knettert het ook in de Waalse regering, onder meer over 100 kilometer per uur op de snelweg. De groenen dreigden, voor de zoveelste keer, de rekening van beleidsdeelname te gaan betalen.

In het nieuws: Rellen in Schaarbeek, waar men verkeersborden en paaltjes gewoon sloopt, en auto’s terug laat doorrijden.

De details: De plannen worden tijdelijk ‘bevroren’.

Woensdag nog schrapten de 19 Brusselse burgemeesters de plannen van de gewestelijke minister, Elke Van den Brandt, om in 2023 twee autoloze dagen te organiseren. Geen zin in. Bijzonder veelzeggend voor de sfeer die er op dit moment heerst in de hoofdstad.
Want daar wordt gefaseerd het nieuwe mobiliteitsplan van Van den Brandt en de Brusselse coalitie ingevoerd, het ‘Good Move’-plan. En dat leidde al tot een pak zure oprispingen, boze reacties en zelfs regelrechte opstand, in de vorm van borden en paaltjes slopen en betonblokken verzetten, in verschillende gemeenten. In Schaarbeek stichtte men gisteren brand, en bekogelde men de brandweer, die het vuur wilde blussen, met eieren. Een brandweerman raakte zo gewond aan het oog.
Al twee dagen op rij ontspoort het protest in Schaarbeek compleet, waar beelden van een soort volksopstand, met flink wat vandalisme en brandstichting, de nationale media bereikten. En kijk: plots draait het gemeentebestuur daar nu wel een deel van het mobiliteitsplan terug. ‘Good Move’ in het defensief dus.
De anekdote waarbij Groen-Parlementslid Juan Benjumea zich zo ’s nachts flink bezeerde, doordat hij frontaal tegen een betonblok reed met zijn fiets, nadat lokaal protest zo’n blok van straat had gehaald, om auto’s weer door te laten, en die op het fietspad had gedropt, is bijna een metafoor voor de toestand: Ecolo en Groen dreigen zich flink pijn te doen aan het dossier. Het protest zit immers diep, zeker in de minder rijke delen van de hoofdstad, waar meer Arabisch dan Frans gesproken wordt.
Het boegbeeld van het Good Move-plan, minister Van den Brandt, trok vanmorgen naar Radio 1, om daar fel uit te halen: “Dit is een vorm van vandalisme die niet gelegitimeerd kan worden. De mensen zitten met veel zorgen, maar dat legitimeert geen enkel geweld. Groepen mensen die misbruik maken van een legitiem ongenoegen om geweld te gebruiken, dat kunnen we niet aanvaarden.”
Daarbij haalde ze uit naar collega-politici die tussen de actievoerders stonden, waarbij ze zowel de PVDA als MR met naam noemde: “Je hebt een democratische verantwoordelijkheid, het kan nooit dat politiemensen of de brandweer dan bekogeld worden.”

The Big Picture: De aanvallen komen van links, én van rechts.

Opvallend is in elk geval hoe fel de PVDA-PTB op dat protest gesprongen is. In zowat alle gemeenten voeren kopstukken van de communisten de volksopstand aan, waarbij ze forse taal hanteren: zo stelde de fractieleider van de PVDA in Jette dat “de bobo’s” die voor het plan zijn, op de gemeenteraad “de bek gesnoerd moesten worden”.
Eerder was de partij ook radicaal tegen het rekeningrijden in de hoofdstad, een ander paradepaardje van de groenen. Dat de partij tegelijk wél op de klimaatbetogingen opduikt, dit weekend met kopstuk Jos D’Haese (PVDA) heel prominent aanwezig, lokt bij de groenen oprispingen op: “Hoe hypocriet kan je eigenlijk zijn, op de ene betoging voor de auto’s vechten met hand en tand, letterlijk, en dan een paar dagen eerder staan huilen voor het klimaat?”, zo is bij de groenen te horen.
Maar het protest komt niet alleen vanop links, waar de PTB probeert om onder de moslimstemmen een heus thema te ontwikkelen, tegen de “rijke blanke bobo’s uit de dure wijken” van Brussel in. Net zo goed zijn er de middenstanders, die steen en been klagen. Het Neutraal Syndicaat voor Zelfstandigen, de kleine broer van Unizo, kwam begin deze maand met een “eigen onderzoek”, dat schermde met cijfers als zou liefst twee derde van de Brusselse middenstand overwegen weg te trekken, na een ondervraging bij 150 handelaars. Hoe betrouwbaar die cijfers zijn is maar de vraag, maar ze haalden wel de Franstalige pers, en zijn koren op de molen van tegenstanders.
Zo ook voor de MR, de grootste oppositiepartij in de hoofdstad, die de groenen fel onder vuur nemen. “Die tegenstand tegen Good Move toont aan wat voor onbegrip en woede er heerst tegen dat plan, dat niet voorbereid werd. Brusselaars hebben dit moeten ontdekken toen het er al was. We moeten alles op nul zetten en samen met de Brusselaars dit werk overdoen”, reageert kopvrouw Alexia Bertrand (MR), na de rellen van gisteren.
Naast die tang van de linkse en rechtse oppositie, is er ook een heuse burgerbeweging actief, die zeer fel verzet aanvuurt: onder meer een man uit Ukkel, met zijn vzw “Mauto Defense”, en een erg grote Facebookgroep van volgers, roept systematisch op tot ‘opstand’ tegen het plan. En hun aanhangers maken handig gebruik van de versnipperde bevoegdheden in Brussel: op elke gemeenteraad in één van de negentien gemeenten duiken ze op, en voeren het lokaal protest aan, met actievoerders die helemaal niet in die gemeente wonen. Maar de lokale besturen, waar vaak Ecolo en Groen veel minder dominant zijn dan op het gewestelijke niveau, zijn niet ongevoelig voor een joelende groep aan hun deur, of bij hun gemeenteraad.

De toekomst: Volgt er voor 2024 een afrekening tussen PS en Ecolo/Groen, op de grote trofeeën van de groenen?

Zoals gezegd, Groen en Ecolo staan behoorlijk alleen met de onophoudelijke verdediging van de mobiliteitsplannen. Daarbij hanteren ze andere grote steden met een groen bestuur, als template om ook in de hoofdstad een groot mobiliteitsplan uit te rollen: Gent met name, wordt telkens aangehaald. Want, “ook daar was er eerst fel protest”. Alleen, enige verschil: daar ging het stadsbestuur bij de implementatie nooit achteruit, ook niet na protest. Het plan werd zelfs wat hardnekkig doorgedrukt, en jaren later leidt dat net tot sterke symbolische winst voor lokale uitvoerder Filip Watteeuw (Groen).
Na gisteren reageerde Vooruit, met lokaal boegbeeld Hannelore Goeman. Die had het over “een complete schande” in Schaarbeek. “Stop met onze buurten kapot te maken. Dit soort geweld moet hard aangepakt worden.” Maar achter de schermen is er bij Vooruit op regeringsniveau veel minder enthousiasme voor Van den Brandt en de groenen. Het is een publiek geheim dat Vooruit-staatssecretaris Pascal Smet zichzelf ziet als de man die veel van de plannen die de groenen nu uitvoeren, in een vorige legislatuur zelf voorbereidde en uittekende. Hij ziet met lede ogen aan hoe weinig subtiel de groenen zijn plannen nu proberen door te drukken.
Maar er is meer. Met name de PS, de andere grote machtsfactor in de hoofdstad, moest in 2019 met lede ogen toezien hoe groot Ecolo en Groen werden: ze konden nauwelijks het leiderschap van de Brusselse regering vasthouden, met minister-president Rudi Vervoort (PS). Maar na drie jaar vinden nogal wat rode partijgenoten dat Vervoort te ‘soft’ omgaat met de groenen, en hen veel te veel vrije baan gunt.
En dus krabbelt de PS op nogal wat plekken in de hoofdstad terug, als het aankomt op het uitvoeren van wat zij zien als een “groen dictaat”. In Anderlecht stonden PS’ers mee te demonstreren en draaide men het plan deels terug. Maar vooral in Koekelberg, waar de voorzitter van de PS in Brussel, de machtige Ahmed Laaouej, de plak zwaait, kreeg men een duidelijk signaal: hier is geen draagvlak. En evengoed is er de fractieleider van de PS in het Brussels Parlement, Ridouane Chahid, die in Evere baas is, die doodleuk stelt in Le Soir “dat er in Evere geen enkel circulatieplan komt, in het licht van ‘Good Move’.
Een en ander heeft te maken met een interne machtsstrijd binnen de Brusselse PS: in Brussel is Philippe Close (PS) als burgemeester dan weer een groot voorstander van het plan. Dat heeft te maken met de noodzakelijke opvolging van Vervoort straks: wie pakt zijn rol over, en met welke coalitie? Het is voorlopig koffiedik kijken, tussen Close en Laaouej, of misschien toch een outsider zoals Caroline Désir (PS), de populaire minister van Onderwijs.
Toch doet de houding van de PS sterk terugdenken aan het dossier van het rekeningrijden. Die andere grote groene trofee lijkt ondertussen verloren. Het was nochtans een beslissing die opgenomen was in de regeringsplannen van Brussel, Vervoort verdedigde ze dus ook op papier. Maar tegelijk kwam er fel protest van de PS in Wallonië, en net zo goed uit Vlaanderen met de Vlaamse regering: Vervoort en co moesten een kruis maken over hun ambities, afstel naar de volgende legislatuur. Binnenskamers is men bij de PS niet ongelukkig: dit wilde men echt Ecolo en Groen niet ‘gunnen’.
Hetzelfde geldt ondertussen voor andere plannen van Ecolo, in de Waalse regering. Daar had de minister van Mobiliteit Philippe Henry (Ecolo) een fiscale hervorming voor wagens klaar, om ze te vergroenen, maar daar steken MR en PS nu samen een stokje voor. En ook zijn plan ‘Air Climat’, met daarin het essentieel element om de snelheid op de wegen naar 100 kilometer per uur te verlagen, lijkt er niet te komen.

De essentie: Hoe hoog ligt de ‘ondergrens’ voor Groen?

Plots vinden MR en PS elkaar dus, als het moet, om de groene prijsduiven nu samen uit de lucht te knallen. Met het verkiezingsjaar 2024 in het vooruitzicht belooft het niet veel goeds voor de overgebleven groene ambities.
Want op de achtergrond speelt een oude wetmatigheid in de Belgische politiek, waar men zeker aan Franstalige kant op hoopt: telkens de groenen deelnemen aan een regering, verliezen ze daarna de verkiezingen. Dat bleek in 2003 zo, waarna Groen bijna definitief kopje onder ging. Maar in Wallonië en Brussel herstelde Ecolo sneller, en stapte het in 2009 al opnieuw in coalities. In 2014 volgde een nieuw electoraal oplawaai. Peilingen wijzen op de geschiedenis die zich dreigt te herhalen. Zeker omdat ook federaal een ander groot groen paradepaardje, de kernuitstap, nu al verloren is gegaan.
Toch is men bij Groen zelf er geruster op. “Wij hebben een sociologische ondergrens opgebouwd, die veel hoger ligt dan in 2003, waar we niet meer onder zakken”, zo maakt een groen kopstuk de analyse. Die ondergrens schat men toch op ergens rond de 7 procent. Een hele reeks peilingen lijken die analyse te staven: Groen zakte wel onder hun score van 2019, maar ging nooit echt op de schuifaf zoals cd&v of Open Vld. Al waren de peilingen in 2003, ondertussen een eeuwigheid geleden, wel lang niet zo pessimistisch als het effectieve rampresultaat.

Om te blijven volgen: Voogdijminister Petra De Sutter (Groen) wil zo snel mogelijk duidelijkheid van Bpost, over mogelijke ‘collusie’ bij het krantencontract.

In de Kamer maakte de minister van Overheidsbedrijven De Sutter, onder wiens bevoegdheid Bpost valt, duidelijk dat de hele toestand bij dat bedrijf van meer dan 36.000 werknemers niet te lang mag aanslepen. Nadat daar uitkwam dat er een intern onderzoek loopt naar collusie of samenzwering in het dossier van het krantencontract, zette CEO Dirk Tirez een stap opzij. Indien die er geweest is, zou het kunnen gaan om illegale prijsafspraken, om zo de concessie van de overheid, 175 miljoen euro per jaar, toch zeker naar Bpost te laten gaan, tegen mogelijk gunstige voorwaarden voor de uitgevers van de kranten.
“Een tijdelijk stap opzij, om de sereniteit van het onderzoek te garanderen”, zo zeggen Bpost en de minister. Die onderstreepte nog eens in de Kamer: “Dat Tirez een stap opzijzet, houdt op geen enkele manier in dat hij hierbij betrokken is. Laten we het resultaat afwachten.”
Maar De Sutter dringt wel aan op snel duidelijkheid: “Ik schat dat het eindrapport er over twee, drie weken zal zijn. Het is dus geen kwestie van het op de lange baan te schuiven”, zo zei ze. Daarbij wil ze “erop aandringen dat Bpost de informatie zal bekendmaken als dat nodig zal zijn”. “Als daarin voldoende aanwijzingen zullen staan dat een volgende, gerechtelijke stap nodig is, dan is het nogal evident dat dat ons zal worden meegedeeld.”
Een gerechtelijke procedure loopt op dit moment dus niet. Die is er wel bij de beurswaakhond FSMA: Bpost noteert immers in Brussel. Zij kregen van Bpost zelf informatie door. En misschien nog interessanter: “Er werd een melding gemaakt aan de Belgische Mededingingsautoriteit (BMA)”, zo bevestigde De Sutter in de Kamer.
Die BMA onderzoekt of markten gemanipuleerd worden, en in deze er mogelijk sprake is van een vervalsing van een overheidsopdracht. De potentiële sancties zijn niet min: het kan gaan tot 10 procent van de wereldwijde omzet van een bedrijf. Plus persoonlijke veroordelingen van betrokkenen.

Wat weten we meer ondertussen? Audrey Hanard, de voorzitster van de raad van bestuur bij Bpost, duwde persoonlijk door op het interne dossier.

Bpost zelf gaf aan Business AM via hun woordvoerder ondertussen een heel klein beetje meer duidelijkheid over de zaak:
- “De compliance review is eind augustus gestart, met als voorlopige bevindingen dat er geen overtredingen van de toepasselijke wetgeving zijn geconstateerd.”
- Maar opvallend: “Aanvullende informatie maakte dat de voorzitter van de raad van bestuur, Audrey Hanard, besloot de reikwijdte van het onderzoek uit te breiden.”
- En op de suggestie dat de communicatie en de stap opzij er enkel kwam, nadat in de Kamer N-VA-kamerlid Michael Freilich vorige week donderdag z’n kritische vragen indiende: “Toen de Parlementaire vraag over de compliance review werd gesteld, waren we nog bezig met de analyse van de bevindingen en waren we ons aan het voorbereiden op het nemen van de nodige stappen.”
Wel opvallend: Bpost zelf geeft aan dat het niet om één persoon zou gaan, maar meerdere mensen, naar wie het onderzoek loopt. “Het gaat over een breed onderzoek en dus duidelijk over alle personen die voor Bpost werken die mogelijk betrokken zijn bij het dossier.”
Tegelijk is er aan de kant van de uitgevers, waarvan toch één ook zou moeten opduiken in het onderzoek van Bpost, anders kan moeilijk sprake zijn van collusie, sprake van ‘radio silence’.
“Wij geven geen commentaar op de interne audit bij Bpost. Binnen DPG Media loopt er geen intern compliance onderzoek. Als uitgever betalen wij marktconforme prijzen aan Bpost voor de verdeling van onze media”, zo reageert An Goovaerts van DPG Media.
“Mediahuis wenst niet te reageren op de berichtgeving rond de interne audit die loopt binnen Bpost”, zegt woordvoerster An Steylemans.
Wel opvallend, in La Libre, de krant van eigenaar IPM, is er wel een commentaar van hun CEO Denis Pierrard. “Ik zie niet in hoe of waar er onregelmatigheden van de kant van de uitgevers kunnen gebeurd zijn. Zij zijn absoluut niet betrokken bij de toewijzing van die concessie.”

Hoe dan ook: Europa gaat hier vroeg of laat vragen over stellen.

In de Kamer schermde Freilich met een oordeel van de Europese Commissie uit 2021, die zich toen uitsprak over het krantencontract, dat in 2021 voor twee jaar verlengd werd.
Daarin sprak Europa, via de machtige Commissaris voor Mededinging Margarethe Vestager, zich bijzonder scherp uit, over die concessie van de Belgische staat. Die is er officieel omdat het om een “essentiële dienstverlening” gaat volgens België: papieren kranten zijn nodig om burgers van de nodige informatie te voorzien, vandaar de massieve financiële ondersteuning.
Maar Europa was vorig jaar daar niet over te spreken: “Die beslissing is selectief voordelig voor Bpost, en zal meer dan waarschijnlijk de interne markt van de EU beïnvloeden en een verstoring van de concurrentie veroorzaken”, zo schreef Vestager. En nog: “De verlenging van deze concessie is onwettige staatssteun.”
Alleen, in haar conclusies stelde Vestager wel dat België het Europese verdrag over de vrije markt had geschonden, maar dat ze niet zover zou gaan de steun deze keer te verbieden. Het contract passeerde, deze keer.
Al eerder, in 2015, greep de Commissie fors in, door België te verplichten die steun aan Bpost en onrechtstreeks aan de mediagroepen in een aanbesteding te gieten, waar iedereen op zou kunnen meedoen. Die concessie deed aanvankelijk ook andere spelers mee springen: zowel BD als AMP boden zich aan. Maar ze trokken zich verbitterd terug, toen bleek dat de aanbesteding zodanig op maat geschreven was, dat enkel Bpost kon en mocht winnen.
Bovendien trokken de dagbladhandelaars naar de rechtbank, het Europees Hof in Luxemburg met name. Daar dreigden ze de zaak te winnen, waarna ze net voor een vonnis van dat Hof hun klacht terugtrokken en het op een akkoordje gooiden met Bpost zelf. Die zou hen ook gaan ‘ondersteunen’, een belofte waar de dagbladhandelaars ondertussen verbitterd op mogen terugkijken. Al jaren zien zij hun losse verkoop van kranten dalen: de uitgevers promoten namelijk heel hard een abonnementsformule.
Met alle commotie rond de concessie, is de kans niet klein dat vroeg of laat Vestager en co opnieuw vragen gaan stellen: België is quasi alleen in Europa met dit soort steun aan de private media-spelers. Een nieuwe procedure, met opnieuw dus een krantencontract, die moet worden uitgewerkt voor 125 miljoen euro per jaar, is haast onherroepelijk in strijd met de EU-regels rond de vrije markt.

Tenslotte: Een rondje in de Kamer leert dat groenen, socialisten én cd&v vasthouden aan het krantencontract.

Dat er ook binnen de regering werd geopperd, naar aanleiding van heel de heisa nu bij Bpost, om dan maar de hele concessie “in de vuilbak te gooien”, zette de stekels op langs links. Want terwijl N-VA en Vlaams Belang nu heel duidelijk en openlijk zeggen dat het contract weg moet, zeggen Open Vld dat net als MR ook, achter de gesloten deuren van de regering. Maar een even duidelijk blok tekent zich af op links.
“De persconcessie schrappen lijkt mij geen goede zaak”, zo bevestigde De Sutter voor Groen de lijn. “Een onafhankelijke, vrije pers en de beschikbaarheid van de geschreven pers, in het kader van de digitale kloof, zijn belangrijke elementen”, zo gaf de minister nog aan, die er meermaals op wees dat het akkoord bij de laatste begrotingsbesprekingen, moet “uitgevoerd worden”. Dat bekent dus nog eens vijf jaar een concessie, voor liefst 125 miljoen euro per jaar.
Ook Ecolo zit overigens op die lijn van ‘persvrijheid’ en ‘democratie’: “In dit dossier zijn het niet de grote groepen, met de grote machines, maar een hele stoet kleine uitgevers, kleine opiniemakers, die ook moeten kunnen werken in zekerheid”, zo stelde Nicolas Parent (Ecolo) in de Kamer. Wie dat dan precies zijn, los van bladen als Kerk & Leven, verduidelijkte hij niet meteen.
“De concessie zelf moet niet in vraag gesteld worden, enkel de procedure voor de laatste aanbesteding”, zo zei ook Jean-Marc Delizée names de PS. “Wij blijven dit verdedigen om drie redenen: de democratie heeft meer dan ooit nood aan een vrije pers, met al de intox, het fake news en de complotisten. Maar het gaat ten tweede ook om jobs bij Bpost die op het spel staan. En er is de digitale kloof, waarbij we zeker de ouderen niet mogen achterlaten, in het democratisch gegeven.”
Vooruit tenslotte was veel voorzichtiger, net als cd&v overigens. Daar stelden zowel Joris Vandenbroucke (Vooruit) als Jef Van den Bergh (cd&v) “dat het nu niet het moment was om heel het krantencontract in vraag te gaan stellen”. Beiden houden dus aan de beslissing van Vivaldi, bij de begrotingscontrole, om nog eens vijf jaar verder te gaan met 125 miljoen euro per jaar aan staatssteun.
Ze kregen overigens forse steun van PVDA, die met Maria Vindevoghel (PVDA) het contract ook als “essentieel inschat voor 3.500 tot 4.000 jobs bij Bpost”. Dat cijfer is ongeveer het dubbel van de 2.000 die in regeringskringen de ronde doet.

Tenslotte (2): Wie had dat gedacht?

Neen, er is geen doorbraak gekomen, gisteren tussen de Europese energieministers. Die kwamen opnieuw samen over het ondertussen infame prijzenplafond, een maatregel waar Europa nu al maanden over verdeeld is, die de gasprijzen moet helpen drukken.
Dat die prijzen zelf compleet zijn ingestort, met zelfs negatieve getallen op een bepaald moment, haalt de energie helemaal uit de discussie.
Dat, plus al langlopende ideologische bezwaren van een groepje landen onder leiding van Duitsland, met Nederland en Denemarken, dat niet houdt van ingrijpen op de vrije markt, maakt dat het maar niet vooruit gaat. Vorige week leek er sprake van een doorbraak, voor de zoveelste keer, op de Europese top voor regeringsleiders. Daar stemden Olaf Scholz en Mark Rutte dan toch in, zo leek het, met een prijzencorridor: een boven- en ondergrens aan de markt, waarop gecorrigeerd kon worden.
Maar een paar dagen later blijkt het niet zo evident: de beslissing om te beslissen is doorgeschoven naar 24 november, een maandje verder dus. Extra pijnlijk voor de Belgische minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen), die al eerder fors victorie kraaide op het dossier: het is de groene minister van Energie in Duitsland, Robert Habeck, die andermaal dwarslag.
Nu komt er dus een nieuw technisch voorstel, dat de Europese Commissaris Kadri Simson moet uitwerken tegen 24 november. De vraag is of dat er dan effectief komt: alvast deze winter is er, voorlopig, druk van de ketel, zo lijkt het. In het voorjaar zouden er hoe dan ook meer fundamentele hervormingen van de energiemarkt komen, los van een prijzenplafond, -corridor, of -slang.

Met bijdragen van Emmanuel Vanbrussel.