Premier Alexander De Croo (Open Vld) nodigt morgenavond zijn kern uit, bij hem thuis in Brakel. Of hij zelf gaat koken, is niet duidelijk. Maar dat de sfeer wel een opkikkertje kan gebruiken, dat is zeker: vanmorgen zat het er alvast weer bovenarms op tussen staatssecretaris voor Begroting, Eva De Bleeker (Open Vld) en staatssecretaris voor Relance, Thomas Dermine (PS). De liberale maande in stoere interviews de PS aan “om dringend in actie te schieten”, en zwaaide met de belofte aan de Europese Commissie om de pensioenen nu eindelijk te gaan hervormen, “of Europa zou het relancegeld niet betalen”. Maar de PS-staatssecretaris liet dat niet passeren. “De pensioenhervorming en het dossier opleiding verdienen beter dan uithalen in de pers. Politiek is een teamsport”, zo laat hij weten. Dat belooft meteen voor de context, waarin Vivaldi dringend belangrijke deals moet maken. Want de ECB kondigt verdere rentestijgingen aan, terwijl de inflatie piekt, naar nu al 9,65 procent. Daarbij versnelt de kerninflatie (zonder volatiele energieproducten) naar 5,07 procent.

In het nieuws: Een etentje in Brakel morgen.

De details: Daar moet Vivaldi, voor de zoveelste keer, de plooien gladstrijken.

• Een dreigement van staatssecretaris Eva De Bleeker vandaag in Le Soir en De Standaard: zij wijst erop dat Europa eist dat de pensioenen in België hervormd worden, of we dreigen de miljarden Europese relancesteun niet te krijgen. Dat was immers een van de voorwaarden van de Europese Commissie.
• “Het blijven uitstellen van grondige hervormingen heeft ernstige gevolgen voor de toekomst van ons land. Als Europa onze herstelmiddelen niet kan uitbetalen, doordat zij hun werk niet doen, zal dat heel wat belangrijke investeringen in gevaar brengen. Het is hoog tijd om in actie te schieten, in plaats van te pokeren met de toekomst en de geloofwaardigheid van dit land”, zo stelt De Bleeker, die zichzelf eerder al “de Iron Lady van Vivaldi” liet dopen, lang voor Sammy Mahdi (cd&v) op zijn beurt een “warme Thatcher” introduceerde op Asiel en Migratie.
• Die titel van De Bleeker hielp alvast niet veel voor haar geloofwaardigheid: bij de grote begrotingsbespreking in het najaar van 2021 werd amper rekening gehouden met haar opmerkingen.
• Maar de druk van de EU verklaart meteen waarom iedereen nog voor de zomer wel een deal rond de pensioenen wil, ook de PS. Alleen, het blijft dan de vraag welke deal dat zal zijn. In wat nu op tafel ligt, zit eigenlijk maar één echte hefboom om mensen langer aan de slag te houden: de toegang tot het minimumpensioen. Daarover bikkelt men nog (de PS wil 10 deeltijds gewerkte jaren, de Open Vld 20 effectieve jaren), maar zelfs dat is eerder gerommel in de marge, bij gebrek aan echte ingrepen.
• En de PS was vanmorgen absoluut niet gediend met de aanval van De Bleeker en Open Vld op de bevoegdheid van hun golden boy, Thomas Dermine. Bij de PS sprak men van een “deloyale houding”: “Ik roep op om de methode die de premier naar voor heeft geschoven te respecteren”, zo sneerde Dermine.
• “Ik ben ervan overtuigd dat België bij de Europese Commissie zal kunnen verantwoorden dat het zijn verplichtingen is nagekomen. Dit is mijn verantwoordelijkheid. De opmerkingen van de staatssecretaris voor Begroting gaan voorbij aan de realiteit: onze relaties met de Europese Commissie zijn uitstekend. De staatssecretaris schept onnodig verwarring in het debat over vraagstukken die voor onze burgers essentieel zijn”, zo onderstreepte hij verder, elke druk van de EU en dus ook van De Bleeker van zich af schuddend.

De context: Het ziet er ondertussen wel echt niet goed uit voor de rente op de hoge Belgische staatsschuld.

• Het blijken profetische voorspellingen, van econoom Stefaan Van Parys, de specialist van de Belgische overheidsschuld bij de Nationale Bank. Hij kwam vorige week langs in de Kamer voor een hoorzitting, en schetste daar een somber beeld van de komende jaren:
  • “De periode van een lage rente is voorbij“, stelde hij daar toen.
  • En volgens zijn ramingen gaat België daardoor miljarden moeten ophoesten aan bijkomende rente op de staatsschuld: de rentelast zou toenemen van 1,5 naar 3 procent van het bbp.
  • Die extra druk, in combinatie met een ontsporende begroting, zou de Belgische staatsschuld laten oplopen van 105 procent van het bbp nu naar 130 procent in 2030.
• Op de jaarlijkse conferentie van de Europese Centrale Bank bevestigden drie centrale topbankiers die voorspelling: zowel Christine Lagarde (ECB) als Jay Powell van de Amerikaanse Federal Reserve (Fed) als Andrew Bailey van de Bank of England, riepen op tot “snelle actie”, om te zorgen dat de inflatie niet overal doordringt, en dan nog meer drastische actie zou nodig maken.
• Dat is een bocht, zeker voor Lagarde, die tot eind 2021 en zelfs na het begin van de oorlog in Oekraïne maar bleef milderen, en ontkende dat er echt een probleem was. De ECB weigerde maandenlang de rente op te trekken. Ook vandaag blijft ze eerder voorzichtig met de eurozone, terwijl de Amerikaanse centrale bank, de Fed, al wel forse renteverhogingen aankondigde.
• Maar in Portugal hield Lagarde geen blad voor de mond: “We gaan niet meer terug naar een tijdperk van lage inflatie. Er zijn krachten aan het werk, die het resultaat zijn van een pandemie en een geopolitieke schok, die het beeld en het landschap waarin we opereren fundamenteel veranderen.” Powell voegde daar aan toe “dat de lage inflatie voorbij lijkt te zijn“.
• Daarbij paste ook wel wat bescheidenheid van de bankiers, die de Amerikaan eerder leek te willen brengen dan de Française, die in Europa al flink wat kritiek kreeg voor haar aarzelende houding. “We verstaan steeds beter hoe weinig we verstaan over inflatie“, zo stelde Powell.
• In Europa spelen politieke elementen veel meer: de eurozone moet koste wat kost bij elkaar gehouden worden. Maar hogere rentes betekenen onvermijdelijk dat de verschillen tussen de eurolanden kunnen oplopen: de Zuid-Europese landen worden als veel minder kredietwaardig beschouwd, en betalen dus meer rente. Maar als die ‘spread’ te hoog oploopt, het verschil tussen wat Duitsland betaalt, en pakweg Italië of België, dan ondermijnt dat de euro zelf.
• Dat is exact wat gebeurde na de bankencrisis van 2008: het is aan Lagarde om dat scenario absoluut te vermijden. Zij wees er gisteren bovendien op dat de impact op Europa door de oorlog in Oekraïne veel groter is: “We zitten niet in dezelfde situatie als de VS.”
• Hoe dan ook wordt die hoge rente een serieuze factor om rekening mee te gaan houden voor de publieke financiën: iedereen die veel schulden heeft, de federale, maar ook Waalse regering, net als de Franse gemeenschap, dreigt straks een rentesneeuwbal te moeten vermijden.

Ondertussen: Evengoed zijn de cijfers van de inflatie in België meer dan zorgwekkend.

• De cijfers van de Belgische inflatie zorgden voor een nieuw golfje van paniek: ze tikt nog verder aan van 8,97 procent vorige maand naar 9,65 procent in juni. Dat gaat in tegen de algemene voorspelling dat de inflatie “aan haar top” zou zitten. Economen blijven zeggen (en hopen) dat die in het najaar afneemt.
• In de Wetstraat circuleerde meteen de grap “dat de inflatie nu op de hoogte staat van een aantal Vivaldi-regeringspartijen in de peilingen”: een bittere verwijzing naar de droeve resultaten die Open Vld en cd&v tegenwoordig scoren bij polls.
• Maar tegelijk is het rood alarm op vele fronten: de drempel van 10 procent inflatie is nu echt wel in zicht. Het is van oktober 1982 geleden, toen men met 9,84 inflatie kampte, dat het probleem zo ernstig was in België.
• Dat de energieproducten de grote motor zijn, weten we al maanden: Rusland en het Midden-Oosten worden slapend rijk door het conflict dat Vladimir Poetin in Oekraïne forceerde. Maar die olie en gas dragen ondertussen ‘maar’ voor 4,81 procent bij. Het andere deel zit overal in de economie ondertussen.
• De voedselprijzen zijn een grote motor geworden. En het is vooral de kerninflatie (de inflatie zonder de meest volatiele producten als energie en basisvoedingsmiddelen) die zorgen baart: daar zit men nu op 5,07 procent. Die wijst erop dat de inflatie nu in grote delen van de economie is doorgedrongen.
• Binnen Europa is het één en al kommer en kwel, in Spanje piekt inflatie zelfs boven de 10 procent. Het enige lichtpuntje is Duitsland, waar ze wel (al) zakte van 8,7 naar 8,2 procent. Frankrijk heeft dan weer een substantieel lagere inflatie, maar dat komt omdat het haar eigen elektriciteitsproductie in handen houdt, en prijzenplafonds oplegt.

De politieke gevolgen: De werkgevers slaan alarm. De analogie met de jaren ’80 is helemaal terug.

• De grote vraag is nu of de inflatie een trend naar beneden gaat inzetten, zoals de experts maar blijven prediken. Want in Oekraïne lijkt het een uitputtingsslag te worden, en ondertussen is er steeds meer onzekerheid over de energiebevoorrading van Europa in de winter: het einde van de buitensporige gasprijzen lijkt niet in zicht, integendeel.
• Wat ondertussen begint te spelen: de lonen stijgen door de inflatie mee, dankzij de automatische indexering. Maar bijgevolg verhogen bedrijven hun prijzen, om hun winstmarges te beschermen: dat is de fameuze loon-prijsspiraal, waarbij de loonindex in feite de inflatie nog aanwakkert. Dat is een erg bedreigende situatie, die de Belgische economie stevige schade zou doen oplopen, en de groei zou doen vertragen.
• Het VBO was er gisteren als de kippen bij om de meest recente cijfers aan te grijpen om alarm te slaan. “Met een kerninflatie van meer dan 5 procent is die loon-prijsspiraal volop aan het lopen. En het meest zorgwekkende: het zijn enkel de bedrijven die de economische schok nu opvangen. Hoelang blijven het we het probleem ontkennen en de kop in het zand steken”, stelt Pieter Timmermans, voorzitter van het VBO.
• Hij werd bijgetreden door Marcia De Wachter, oud-directeur van de Nationale Bank, maar ook adviseur destijds van de regeringen van Wilfried Martens (cd&v). Die moest in de jaren ’80 voor het laatst het hoofd bieden aan een dergelijke inflatiecrisis voor België. Eind 1981 gooide de rooms-blauwe regering-Martens V, na zware druk van het IMF, het roer om. Dat gebeurde uiteindelijk met een devaluatie van de Belgische frank, een optie die uiteraard door de euro niet meer bestaat.
• “10 procent inflatie in combinatie met loonindexering, dat is onhoudbaar voor onze ondernemers. De regering moet zich dringend, dringend buigen over maatregelen om ondernemingen gezond, winstgevend en competitief te houden. Remember 1981”, zo stelt De Wachter.

De essentie: De lasten op arbeid verlagen, zou een oplossing kunnen zijn. Maar de fiscale hervorming stokt.

• Om de loon-prijsspiraal te breken, leggen de werkgevers al wekenlang de meest eenvoudige oplossing op tafel: een indexsprong. Dat houdt in dat men een stijging van de index voor één of meerdere keren overslaat, en zo eigenlijk wat koopkracht inlevert, ten opzichte van de inflatie. Dat is de facto wat in de buurlanden gebeurt: daar is geen automatische indexering en uit een analyse van de loononderhandelingen daar, blijkt dat bedrijven wel forse verhogingen geven, niet van het niveau van de huidige inflatie, maar een paar procenten daaronder.
• Bovendien is het opgeven van die index, of zelfs een indexsprong absoluut vloeken in de kerk voor de vakbonden, die al helemaal opgenaaid zijn omdat ze door de loonnormwet (ofwel de wet van ’96) geen marge meer krijgen om te onderhandelen. De hoorzittingen gisteren in de Kamer toonden vooral aan hoe combatief de bonden blijven over dat strijdpunt. Het ACV en de ACLVB verwachten in september “een signaal” van de regering. “Als er niets beweegt, dan zullen wij dezelfde conclusies trekken als het ABVV”, zo liet Marc Leemans (ACV) weten. Dan wordt er dus gestaakt.
• Politiek gezien is er zelfs geen enkele partij, ook de Open Vld of MR niet, die openlijk de index durft in twijfel trekken of het over een indexsprong te hebben. Bij cd&v, die sociaal-economisch op sommige dossiers wat naar rechts durt hellen binnen Vivaldi, sprak men zelfs dezelfde oorlogstaal als de vakbonden: “Handen af van de index”, is de mantra van Vincent Van Peteghem (cd&v), de vicepremier van ACW-signatuur.
• Maar er zijn andere oplossingen voor de ontsporende loonkost in België. En daarbij lijken alle wegen wel naar Rome te leiden, ofwel in de Belgische politiek de ‘fiscale hervorming’ genoemd. Het probleem is evident: België belast de arbeid bijzonder zwaar. Bij een loonindexering van 2 procent, is ongeveer 26 procent nettoloon, en de rest verdwijnt naar sociale bijdragen en taksen.
• Alleen lijkt het politiek kapitaal van Vivaldi voorlopig veel te beperkt om het roer echt om te kunnen gooien. De fiscale hervorming werd, na protest binnen de coalitie, wel toegevoegd aan de ‘werven’ van Vivaldi voor de zomer, maar niemand gelooft dat die er echt zal komen. Wel komt Van Peteghem met zijn plannen, voor 21 juli.
• Ook de pensioenhervorming, die vanavond dus wel op de agenda staat van het kernkabinet (al verwacht iedereen pas dit weekend een doorbraak), blijkt een mager beestje, helemaal geen structurele ingreep die de leeftijd waarop mensen nog aan de slag blijven stevig zou optrekken. In alle landen waar men een werkzaamheidsgraad van 80 procent bereikt (Duitsland, Nederland, de Scandinavische landen), zijn werknemers tot ruim boven hun 60 jaar nog een deel van de arbeidsmarkt. Dat kan morgen alvast ook een onderwerp zijn, wanneer Vivaldi gezellig tafelt.

Genoteerd: De Vlaamse regering gaat de nostalgische toer op: een Flanders Technology in een nieuw jasje.

• Is het door de invloed van ‘Stanger Things’ op Netflix, dat Kate Bush en de jaren ’80 plots terug hip zijn? Feit is dat ‘Flanders Technology International’, met haar iconische posters, een beetje de sfeer van die jaren oproept, en net dat is waar de regering-Jambon blijkbaar terug naartoe wil.
• Het stond wel in de plannen van het regeerakkoord (een catalogus van meer dan 300 pagina’s overigens): daar heette het “het vergroten van het draagvlak voor technologie, innovatie en wetenschap bij de Vlaming”, en had men het over een “tweejaarlijks internationaal toptechnologie-festival”.
• Maar nu wordt het dus concreet: Jan Jambon (N-VA) trommelde gisteren de pers op om dat verhaal weer leven in te blazen. Hij trekt 13 miljoen uit, maar dat is maar een begin, zo klinkt. Na corona wil die coalitie terug ‘leven in de maatschappij’ blazen. En daar horen dus campagnes bij met een knipoog naar de jaren ’80.
• Destijds kaderde het in de visie van toenmalig Vlaams minister-president Gaston Geens (cd&v), die een “Derde Industriële Revolutie Vlaanderen” predikte en in Flanders expo de congressen organiseerde, maar ook onder meer het Leuvense imec oprichtte.
• Jambon greep ook de gelegenheid aan om zijn eigen palmares, dat van de Vlaamse regering, wat bij te vijzelen: die is naar eigen zeggen wél goed bezig. De vraag is of dat de methode is: iedereen voelt dat Jambon na deze éne legislatuur zal stoppen. Het maakt hem een beetje een lame duck: er is nu al, twee jaar voor het einde, speculatie over wie, en in welke coalitie, hem dan zal opvolgen.  

De eerste schermutseling: Het was welgeteld twee dagen wachten, voor Theo Francken (N-VA) en Nicole de Moor (cd&v) clashten.

• Francken was zelf staatssecretaris voor Asiel en Migratie in de Zweedse regering, en werd electoraal groot met die portefeuille. Maar in de Vivaldi-periode was hij meteen ook de nagel aan de doodskist van Sammy Mahdi (cd&v). Dat hij slechte rapporten kreeg in de pers bij zijn afzwaaien, had wel te maken met de crisette waarin de opvang van migranten zit, en de druk van de groenen in het dossier, maar ook met Francken, die stevig met zijn kritiek leurde, om Mahdi z’n ‘aftocht’ niet al te glorieus te laten verlopen.
• Maar Francken draaide snel de knop om: met Nicole de Moor kwam een oude bekende op de post van staatssecretaris. De Moor was immers jarenlang de kabinetsmedewerker die voor cd&v de ‘waakhond’ speelde bij de vicepremier, voor het beleid dat Francken in de Zweedse regering wilde ontwikkelen. En aan die rol van de Moor had Francken nu niet bepaald goede herinneringen.
• In interviews werd de Moor bij haar aantreden geconfronteerd met de vorige regering, die besparingen doorvoerde op het departement Asiel en Migratie, wat tot de grote achterstand van vandaag zou geleid hebben. “Het is natuurlijk absoluut niet het geval dat ik in mijn toenmalige rol besparingen heb geëist”, zo kaatste de Moor de bal terug. Ze wees daarbij expliciet naar Francken, die volgens haar “de besparingen zelf voorstelde, en de gevolgen op een incorrecte manier heeft ingeschat”.
• Francken sloeg daarop terug, vanmorgen. Hij kwam met notulen uit de IKW’s, de interkabinetwerkgroepen van destijds, van de Zweedse regering. Het is ambtelijke taal, maar er is wel duidelijk sprake van 22 miljoen euro, die zowel cd&v als Open Vld willen afnemen van Francken. “Pas staatssecretaris en al liegen. Ik heb de IKW-verslagen die bewijzen dat ze 22 miljoen besparing eiste. En ze bleef er maar op terugkomen. Regeringsleden die liegen, moeten die geen ontslag nemen?”, zo sneerde Francken. Hij stelde dat hij “een heel dossier heeft, om dat te bewijzen”. “De Moor liegt dat ze zwart ziet. Dat belooft voor dé migratie-expert van de Wetstraat. Geloofwaardigheid 0,0.”
• Maar kijk, ook de Moor reageerde: “Factcheck: Die 22 miljoen ging over besparingen bij Fedasil, die je zelf voorstelde en niet uitvoerde. Niet over personeel voor het Commissariaat Generaal voor de Vluchtelingen, dat de asielprocedure zou versnellen. Gelieve correcte informatie met de burger te delen.”
• Dat betwiste Francken dan weer fel: “De verlenging van extra medewerkers van het Commissariaat Generaal voor de Vluchtelingen was ook no pasaran voor jullie. ‘De asielcrisis was toch opgelost.’ Uw bewering is onjuist.” Afwachten wat er nu uit “heel dat dossier” dan komt.

Ook genoteerd: Groen stuurt de Moor meteen ook een brief.

• Ze zitten samen in één coalitie, dus dan is het wel wat vreemd om een ‘open brief’ te krijgen: maar kijk, Jeremie Vaneeckhout en Nadia Naji, de voorzitters van Groen, kruipen samen in hun pen om de nieuwe staatssecretaris de Moor meteen aan te schrijven.
• “Onthutst lazen we dat een vierde van alle asielzoekers in België ooit al slachtoffer was van verkrachting. Vaak gebeurt dat tijdens het verblijf in ons land en vaak gebeurt dat wanneer ze weer eens in open lucht moeten overnachten omdat er niet genoeg opvangplaatsen zijn. Eens te meer toont dit dat de opvangcrisis haar kookpunt heeft bereikt.”
• Daarbij komt het duo met een aantal oplossingen voor de Moor:
  • “Gebruik de onbenutte plaatsen voor Oekraïense vluchtelingen voor die andere vluchtelingen.”
  • “Werk een beter kader uit voor de lokale besturen met volwaardige financiering.”
  • “Vluchtelingen met een hoge beschermingsgraad moeten we toewijzen aan de OCMW’s.”
  • “En wanneer al deze structurele oplossingen nog niet blijken te volstaan, kijk dan zonder taboes naar álle mogelijke oplossingen”, dus ook opvang in hotels.
• De Moor gaf al van bij haar start aan dat ze dat laatste zeker niet van plan is. Maar het nieuwe voorzittersduo geeft met zijn open brief wel aan dat het hen menens is om veel meer druk te gaan zetten op het dossier, nu Mahdi weg is.

Ten slotte: Net vandaag is Melikan Kucam ook in beroep veroordeeld.

• Het blijft voor Francken en de N-VA nog altijd wat lastig om voluit te gaan op het Asiel en Migratiedossier, omdat een van hun voormalige partijleden, de Mechelaar Kucam een handeltje opzette in humanitaire visa. Die schandvlek moet men torsen, ondanks het feit dat de man meteen uit de partij werd gegooid.
• Kucam is nu in beroep opnieuw veroordeeld, tot vijf jaar cel en een boete van bijna 50.000 euro. Hij kon zijn handeltje opzetten omdat hij in 2017 van toenmalig staatssecretaris Francken zijn kabinet mee de bevoegdheid kreeg om lijsten samen te stellen van Syrische christenen die een humanitair visum kregen. Anderen op het kabinet of de staatssecretaris waren niet betrokken, volgens het onderzoek.
• Kucam was raadslid in Mechelen voor de N-VA. Bijna 500.000 euro aan bezittingen is verbeurdverklaard door de rechtbank, die ook zijn zoon en vrouw opnieuw veroordeelde.