Pensioenen verteren Vivaldi: keiharde confrontatie in de kern zet grote druk op de PS en bevoegd minister Lalieux, maar die kan onmogelijk de bocht nemen zonder groot gezichtsverlies

Kan minister van Pensioenen Karine Lalieux (PS) haar pensioenplannen omgooien en de coalitiepartners tegemoet komen? De Brusselse lijkt hopeloos vastgereden, waarbij groot gezichtsverlies dreigt, indien de PS alsnog “Zweedse hervormingen” moet slikken. Maar steeds meer staan Lalieux en vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS) geïsoleerd: zelfs Frank Vandenbroucke (Vooruit) haalde uit naar hen, maar hij was echt niet de enige. De laatste meeting van de kern sloeg zo diepe wonden binnen Vivaldi. Daarbij lijkt 21 juli als deadline steeds moeilijker. Want insiders zien de PS echt niet toegeven, op een voor hen cruciaal dossier. “Ik denk dat Lalieux nog liever haar ontslag aanbiedt, dan te moeten slikken.” En toch tikt de tijd: in september verwacht de Europese Commissie de hervormingsplannen, of ze schrapt relancegeld.

In het nieuws: Een vergadering van het kernkabinet dinsdagnacht zindert nog steeds na in de Wetstraat.

De details: Voorlopig is het afkoelen, maar pessimisme overheerst.

Rien ne va plus, voor Vivaldi. Iets voor middernacht, tussen dinsdag en woensdag, gaan de kopstukken van de federale ploeg uiteen. De schade is groot. Want een van de grote dossiers van de federale regering, de pensioenhervorming, is volledig geblokkeerd. En erger, na zeven vergaderingen, met de topministers over het thema, is men eigenlijk alleen maar achteruit gegaan.
“Het is niet prettig om mee te maken, hoe de sfeer helemaal onder nul zakt, en men eigenlijk moet vaststellen dat er gewoon geen enkele vooruitgang inzit”, zo stelt een betrokkene achteraf. Details van de meeting, die vandaag zowel in Le Soir als La Libre lekten, worden bevestigd.
Het grootste moment van suspense en drama? Misschien wel de clash, voor de ogen van alle andere Vivaldi-vicepremiers, tussen de PS en Vooruit, toch samen één grote socialistische familie, die gezamenlijk kantoor houdt aan de Keizerlaan in Brussel.
Maar Frank Vandenbroucke, de vicepremier van Vooruit, is een absolute specialist op vlak van de pensioenen. Tijdens de regering-Di Rupo, toen Vandenbroucke de Wetstraat verlaten had en voor een academische loopbaan had gekozen, was hij voorzitter van de Commissie Pensioenhervorming, op vraag nota bene van toenmalig minister van Pensioenen Alexander De Croo (Open Vld). Al maanden houdt Vandenbroucke zich in de pers op de vlakte, maar achter de schermen heeft hij wel degelijk ideeën over de hervormingen waar Lalieux mee komt aandraven: “Veel te weinig en veel te weinig ambitieus“, is de samenvatting.
“Uw socialisme is niet het mijne“, zo stelde Vandenbroucke op een bepaald moment. Maar een vicepremier aan Franstalige kant die de zaak lekte (iedereen wijst in de richting van ‘nieuwkomer’ David Clarinval (MR), die tijdelijk Sophie Wilmès (MR) vervangt), verstond blijkbaar niet genoeg de woorden van Vandenbroucke. En dus staat in de Franstalige pers vandaag dat die zou gezegd hebben dat “het socialisme van de PS dateert van de jaren zeventig”.
Quod non: “Vandenbroucke stelde dat hij zelf een ‘socialist is van de jaren zeventig’, en dat hij dus net voorstander is om de pensioenen van arbeiders omhoog te laten gaan. Maar blijkbaar is die nuance in de vertaling van die lekkende vicepremier verloren gegaan“, zo duidt een bron. Hoe dan ook: de anderen verschieten bij dergelijke harde houding van Vandenbroucke, maar niet bij de inhoudelijke analyse. Het is en blijft een feit dat de vakminister zelf de zaak blokkeert, eerder dan vooruit helpt.

Hoe het eraan toeging op de kern: De premier zette de PS tegen de muur. Met een vernedering als gevolg.

Dat het dinsdag, na zes voorgaande meetings van de kern over de pensioenen, tot een apotheose zou komen, stond vooraf in de sterren geschreven. In de aanloop naar de avondlijke meeting waren immers twee nota’s gelekt: de nota van premier De Croo én de alternatieve nota van Lalieux. En daarbij ook de ‘spin’ van de PS: dat die tekst van de premier “veel te rechts is”, en zomaar “uit de koker van de Zweedse regering kan komen”, en dat er “nog een jaar lang elke dag twee kernen kunnen georganiseerd worden”, “maar wij gaan niet van positie veranderen, dan nog beter geen akkoord“.
De premier verwijt de PS meteen bij de start van de kern dat ze “op industriële schaal heeft gelekt”, en dat dit “onwerkbaar is”. Waarop Lalieux en vicepremier Dermange de verantwoordelijkheid voor die lekken proberen af te schuiven: “Dat komt van de partij.” Het leidt tot irritatie bij de anderen, eens te meer hangt zo de schaduw van Paul Magnette, de PS-voorzitter, fors over de federale ploeg. “Terwijl vicepremiers toch net moeten loskomen van hun partij, om akkoorden te maken, soms tegen de partijvoorzitters in.”
Vervolgens zet De Croo Lalieux inhoudelijk voor schut: hij geeft haar ‘de kans’ om haar nota, en niet die van hemzelf, voor te leggen aan de groep van vicepremiers. Waarop Lalieux haar werk chirurgisch wordt doorprikt, door een reeks interventies van de andere vicepremiers, waarvan wel meerderen ooit minister van pensioenen waren, of de zaak ten gronde zeer goed kennen. Daarbij wordt een dag later gretig verteld dat Lalieux “haar eigen dossiers niet genoeg beheerst”.
Ten gronde blijft het stroppen op de essentiële vraag wat dan telt als “effectief gewerkte periode”: telt men daar enkel de gewerkte dagen, of ook nog allerlei andere zaken als werkloosheid, ziekte en loopbaanonderbreking? De PS wil dat laatste, maar zo haalt men heel de essentie van een pensioensysteem onderuit, zo lijkt eigenlijk iedereen behalve Ecolo te vinden.
Maar hoe dan ook: Lalieux rijdt zich hopeloos vast bij de opsomming van haar nota, waarop uiteindelijk cd&v-vicepremier Vincent Van Peteghem tussenkomt, “nu is het genoeg”, om de grote taboe op tafel te leggen: ook de gunstregimes voor militairen en voor het NMBS-personeel moeten besproken kunnen worden.
Daarop steekt Georges Gilkinet (Ecolo) een heel pleidooi af over hoe zwaar de job wel is van het spoorwegpersoneel, en waarom ze vroeger op pensioen mogen dan andere: de Ecolo-vicepremier is ook de voogdijminister van de NMBS. Dat die niet meteen zwaar weegt in Vivaldi, wordt weer eens bevestigd: niemand neemt zijn redenering echt serieus.
De Croo probeert nadien nog om terug te keren naar zijn eigen voorstel, maar dat ketst Lalieux opnieuw af. Ook andere consensusvoorstellen van de MR, die dan maar een minimale hervorming voorstelden, met interim-vicepremier David Clarinval (MR), zijn onaanvaardbaar voor de rest. Zonder akkoord, en met een bittere nasmaak, gaat de ploeg uiteen, iets voor twaalf ’s nachts.

En nu? Insiders zien Lalieux niet plooien. Integendeel.

“Wie denkt dat Lalieux nu zomaar gaat inbinden, leest de PS-politica helemaal verkeerd. Ze heeft twee jaar op dat dossier gewerkt. Ze gaat niet, met de spotlights zo op haar gericht, plots een bocht nemen“, zegt een intimus van de minister van Pensioenen. “Als ze dat doet, is ze politiek gewoon dood. Dat is alvast niet haar carrièreplanning.”
De Brusselse is eind de vijftig, maar ze is pas voor het eerst minister: eerder was ze jarenlang schepen in Brussel en een invloedrijk en erg actief Kamerlid bij de PS. Voor haar is die ministerpost een bekroning: ze heeft zich dan ook helemaal vastgebeten in het dossier. Dan een aantal ideologische lijnen overschrijden, en de eigen achterban, de socialistische vakbonden ook, plots dwingen om mee te gaan in een verhaal van verplicht langer werken, dat ligt zeer, zeer moeilijk.
Tel daarbij een kabinet van erg beslagen technici van de PS, dat toch eerder donkerrood denkt, en de puzzel is compleet. “Ik denk dat ze nog liever op een bepaald moment ontslag zal nemen, dan mee te gaan in hervormingen waar ze compleet niet achter staat“, zo is in de wandelgangen te horen.
Maar er speelt nog een factor, misschien wel de belangrijkste: een PS-voorzitter die heel rationeel het dossier afweegt. En niet inziet waarom zijn partij nog veel ruimte zou laten, in een dossier waar al lang de hoofdvogel is afgeschoten. Want Magnette haalde al in september 2020 zijn trofee binnen: het nettopensioen op 1.500 euro. Al de rest mag, maar moet niet, is de lijn aan de Keizerlaan. Lalieux heeft met andere woorden complete rugdekking van Magnette, en dat gaat niet gauw veranderen.
De bal dus in het kamp van Lalieux leggen, “zij moet nu maar met oplossingen komen”, lijkt daarom een doodlopend straatje. Voor de PS hoeft het echt niet. Zelfs de ultieme stok achter de deur, de voorwaarden van de Europese Commissie om haar relancegeld uit te delen, schrikte de Franstalige socialisten niet af.
Met die dreiging zwaaien de liberalen al langer: België kreeg haar 4,5 miljard euro relancesteun enkel met de belofte dat er ‘fundamentele hervormingen’ zouden komen voor onder meer de pensioenen. In september is daarvoor een deadline. Maar niemand weet hoe ‘hard’ die is en hoe stevig de Commissie dat zal doordrukken: nog nooit eerder lanceerde men immers op zo’n grote schaal zo’n relancepakket.
De kans is veel groter dat De Croo zelf met een nieuw initiatief zal komen: hij heeft, veel meer dan de PS, toch nog een akkoord nodig voor 21 juli. Nu de pensioendiscussie begraven tot het najaar, levert namelijk vooral imagoschade voor de hele Vivaldi-ploeg, met één man die het team incarneert: de premier.
Dat Conner Rousseau ondertussen hard uithaalde naar de regeringspartners en de inertie binnen Vivaldi, “de anderen moeten straks maar aan de kiezers uitleggen waarom ze het verkloot hebben”, is wel aangekomen binnen Vivaldi. Want het leest heel herkenbaar. “Waarom heeft onze voorzitter dat niet eens gezegd?“, zo was gisteren op te tekenen in de Wetstraat.

Genoteerd: De Vlaamse regering dringt erop aan om meerdere kerncentrales open te houden.

Voor de laatste Vlaamse ministerraad staat het thema ‘energie’ op de agenda. Daarbij moeten een paar stevige knopen worden doorgehakt. Zo staat de ‘oversubsidie’ van grote zonnepanelenparken ter discussie. Dat juridisch concept, blijkbaar alle subsidies die groter zijn dan 200.000 euro, voor parken van grote eigenaars, moet op de schop. Onder meer Fernand Huts in de Antwerpse haven is er zo eentje, ondanks stevig lobbywerk.
Vlaams minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) wil al langer die subsidies aanpakken, om zo de energiefactuur van gezinnen te doen dalen. Op Radio 1 onderstreepte ze “dat dit gaat over heel veel geld, tientallen miljoenen”. ”Maar het moet juridisch juist zijn, de Raad van State moet nu zeggen wat het ervan vindt. Er komen vermoedelijk wel claims aan”, zo stelde ze. “We hebben al eens een soortgelijke ingreep gedaan, wat ook al voor het Grondwettelijk Hof is gekomen. En toen heeft het een fiat gegeven.”
Over een ander heet hangijzer, de Ventilus-hoogspanningslijn in West-Vlaanderen, bleef Demir opvallend op de vlakte. Het is niet duidelijk of de Vlaamse regering die knoop, bovengronds of ondergrondse leidingen, al voor de zomer doorhakt. Open Vld en cd&v staan lijnrecht tegenover elkaar in het dossier.
Tegelijk was Demir wel scherp over een andere grote vraag: Hoe zit het met de kerncentrales? De Vlaamse minister hield vanmorgen een pleidooi om niet alleen Doel 4 en Tihange 3 te bekijken, de jongste kerncentrales die de federale regering wil openhouden, maar ook oudere centrales. “Ik zou alle opties bekijken, we gaan de winter in, we weten waar we voor staan. We moeten alles op alles zetten om voldoende energie hebben. Als er bedrijven moeten afgeschakeld worden, gaan we op technische werkloosheid en leidt de economie schade. Een energiefactuur die ontploft, dat willen we niet.”
Demir riep op om “het niet dogmatisch te bekijken, nood breekt wet”, een duidelijke verwijzing naar de groene partijen federaal. Die hebben absoluut hun voet gezet, om niet meer dan twee kerncentrales open te houden. In Nederland doet men dat wel, met de centrale van Borsele, die even oud is als Doel 1. Federaal wil de MR ook al langer meer dan twee centrales openhouden.
“Ga onderhandelen en bekijk alle opties”, zo richtte Demir zich tot haar federale collega Tinne Van der Straeten (Groen). “De wet op de kernuitstap is gestemd, maar de wereld is veranderd. We kunnen ons dit niet permitteren.”

Voorlopige conclusie: De Vlaamse onderzoekscommissie rond de kinderopvang is klaar. De kop van topvrouw Katrien Verhegge rolt niet.

In het Vlaams Parlement levert de onderzoekscommissie rond de kinderdagverblijven haar eindrapport af. Die commissie werd opgericht na een reeks drama’s, met onder meer het overlijden van een baby in een Gentse crèche.
Vandaag bespreekt het Parlement de conclusies van het rapport. In totaal zijn er zo’n 75 aanbevelingen, waarbij de werkdruk van de begeleiders opvalt: die is te hoog, volgens de Parlementsleden, er moet dus meer personeel komen. Klachten moeten ook serieuzer behandeld worden. En de achtergrond van begeleiders moet beter worden uitgezocht.
De aanbevelingen werden eigenlijk door alle partijen gestemd, wat gebruikelijk is bij zo’n onderzoekscommissie: de bedoeling is om brede consensus te krijgen. Maar Groen wilde zich daar niet bij neerleggen: Vlaams Parlementslid Celia Groothedde (Groen) stelde zich niet bepaald constructief op naar de andere partijen toe: haar partij onthield zich als enige bij de slotconclusies van de onderzoekscommissie, over de werkdruk kwam het tot een botsing.
Meest opvallende politieke gevolg: een crisisvergadering van twee uur, tussen minister van Welzijn Hilde Crevits (cd&v) en de top van het departement Opgroeien, een fusie tussen het vroegere ‘Kind en Gezin’ en ‘Jongerenwelzijn’. Want, de kritiek vanuit het Parlement op het functioneren van die Vlaamse administratie was snoeihard: “De top heeft onvoldoende adequaat en niet met de gepaste urgentie gereageerd”, zo staat te lezen. Het woord ‘puinhoop’ valt zelfs.
Meteen wankelde de stoel van Katrien Verhegge, de topvrouw van het departement. Maar uiteindelijk hield Crevits haar aan boord, en krijgt ze nu ‘crisismanagers’ naast zich. Die moeten “het vertrouwen herstellen”, en een nieuwe organisatie uittekenen.
Zo is Wouter Beke (cd&v), de voormalige minister van Welzijn, eigenlijk het enige politieke slachtoffer in heel de affaire. Hij stapte uiteindelijk onder druk van zijn partij op. Hij had ook Verhegge recent nog een goede evaluatie gegeven, waardoor die erg moeilijk kon ontslagen worden.

Opvallend: Molenbeek valt weer op. Het gemeentebestuur gaat zelfscankassa’s zwaar belasten voor supermarkten.

Catherine Moureaux (PS) komt weer eens in het nieuws. Haar gemeente gaat een speciale belasting invoeren op kassa’s van supermarkten die niet meer bemand worden door personeel.
De gemeenteraad in de Brusselse gemeente besliste daar gisteren over: per kassa komt er een extra belasting van 5.600 euro. In praktijk is er enkel één Delhaize in de Brusselse gemeente, die dat systeem gebruikt. Zij gaan zo’n 70.000 euro mogen ophoesten. Pikant detail: Delhaize had jarenlang Molenbeek als zijn hoofdzetel, de supermarktketen ontstond daar.
Als reden voor de belasting draait Molenbeek niet rond de pot: het zou volgens Moureaux jobs vernietigen. En ook: “De sociale samenhang in wijken waar veel ouderen wonen verdwijnt.” Delhaize zelf ontkent dat zelfscankassa’s jobverlies betekenen: er moet personeel zijn dat de zaak in het oog houdt, en de rest wordt elders ingezet.
Maar Moureaux wuift dat weg, en zal de kassa’s belasten. Haar schepen van Financiën Georges Van Leeckwyck, een Franstalige liberaal van de MR, de partij van Georges-Louis Bouchez geeft tegelijk aan Belga aan dat het ook gaat “om nieuwe inkomsten”, in een moeilijke begrotingscontext is dat volgens hem een “diversificatie”. Een mooie PS-MR samenwerking dus.

Genoteerd: Koen Geens (cd&v) draait niet rond de pot.

Bij cd&v hebben ze met oud-minister van Justitie en Financiën Koen Geens een verbale puncher in de rangen, die ook de ervaring van de jaren heeft. Dat Geens zich daarbij de vrijheid permitteert om zijn gedacht te zeggen, eerder dan zich achter een partijlijn of een woordvoerder te verbergen, is ook al langer duidelijk.
Op een colloquium van Pro Flandria, over ‘wat na 2024?’, waar onder meer van Vooruit, Groen, N-VA en Vlaams Belang iemand was, liet Geens een paar stevige uitspraken noteren.
- “Het is zeker en vast zo dat in de PS een fameuze kern voor verdere regionalisering is. Maar we moeten een kat een kat durven noemen. Zolang je niet, zoals in Brussel, een regering vormt die aan beide kanten, Franstalig en Nederlandstalig een meerderheid heeft, hebben de Franstaligen inspraak op wie aan Vlaamse kant komt.”
- “Dus stel u nu voor dat wij zouden zeggen, ‘wij omarmen Vlaams Belang’, zeer hypothetisch, of zelfs, ‘wij omarmen de N-VA’. Dat gaat dus niet met de Franstaligen. Dat ging niet, laat ons eerlijk zijn. En om dat te veranderen, moet je het constitutioneel systeem veranderen.”
- “Hebt u het cordon sanitaire gezien aan Franstalige kant. Wat daar gebeurd is toen Georges-Louis Bouchez (MR) ging spreken met Tom Van Grieken (Vlaams Belang) op de televisie? Franstalig België is een enclave in Europa, hé. Een socialistische, linkse enclave in Europa, waar men absoluut niet mee is met de moderne tijd.”
Wie daaruit grote conclusies zou trekken, onder meer over Geens zijn intenties om de deur open te zetten voor samenwerking met Vlaams Belang, dwaalt. Het was Geens die in 2019 hoogstpersoonlijk voor zo’n mogelijke samenwerking met het Belang op Vlaams niveau ging liggen, terwijl anderen in de partijtop wel bereid waren om minstens na te denken over dergelijke formules.