De machine van koninklijk opdrachthouder Koen Geens (CD&V) is aangeslagen: het vergadertempo gaat de hoogte in.

Wat gebeurt er precies? Geens probeert om te doen waarin niemand in de afgelopen zes maanden regeringsonderhandelingen al gelukt is: de twee grootste partijen van het land bijeenbrengen, PS en N-VA. Daarvoor drijft hij het tempo op.

De details: De koninklijk opdrachthouder houdt het graag zo discreet mogelijk. Maar ondertussen lekken er wel wat details uit van hoe hij het aanpakt.

• De frequentie van vergaderen gaat meteen de hoogte in. ‘Hij is uit de startblokken geschoten, er zijn al heel wat meetings geweest’, zo is te horen. ‘Het is duidelijk dat Geens niet met z’n vingers gaat zitten draaien.’ Het vorige duo liet soms dagen niets van zich horen.
• Daarbij zijn voor Geens wel niet altijd alleen maar nuttige vergaderingen. De opdrachthouder zit wat geprangd tussen wat het Paleis hem voorschreef (‘een open opdracht’) en wat zijn partij hem inlepelde (‘niets behalve een ‘Rode Duivel’-coalitie’).
• Dat eerste betekent concreet dat hij verplicht is om zowat iedereen te zien: de groenen, die in feite uitgespeeld waren, passeren bij de opdrachthouder. En zelfs de kleintjes, genre cdH, moeten toch eens op de koffie: je weet nooit in welke puzzel die kunnen nuttig zijn.
• Maar naast een hele reeks combinaties blijft één formule gewoon het meest logisch: een coalitie met N-VA, de socialistische familie, CD&V aanvullend aan Vlaamse kant, en MR aanvullend aan Franstalige kant.
• Dit is de zogenaamde ‘Rode Duivel‘, ook wel berucht als de ‘Andorra’ (verwijzend naar de kleuren van de vlag). Op dat spoor werkten de voorgangers van Geens, Joachim Coens (CD&V) en Georges-Louis Bouchez (MR), op het laatst van hun opdracht, onder meer in verschillende technische werkgroepen.
• De mannen die daarbij het meest in elkaars ogen moeten kijken, los van Bart De Wever (N-VA), Paul Magnette (PS) en Geens zelf? De twee supersjerpa’s: Sven De Neef en Thomas Dermine. Beiden zijn 33 jaar, en de wonderboys van hun partij. De Neef is hoofd van de N-VA-studiedienst en was kabinetschef van Johan Vanovertveldt (N-VA), gewezen minister van Financiën. Dermine is baas van het Institut Emile Vandervelde, de PS-studiedienst. Hij studeerde aan Harvard, en werkte als consultant bij McKinsey en in de Londense City.
• ‘Geens is één van de weinigen in de Wetstraat met een goed draaiend kabinet achter zich. Dat is wel bijzonder handig om op terug te vallen, voor teksten, voor voorbereidend werk. Je voelde dat zowel Coens als Bouchez dat wel misten tijdens hun opdracht, zo’n vangnet’, zo stelt een insider.
• Bij de grote twee zijn er dus de studiediensten, die het zware technische werk en rekenwerk voor zich nemen bij de onderhandelingen. Voor de MR is er vooral het kabinet van premier Sophie Wilmès (MR), maar daar zijn wel wat mensen vertrokken, en de premier zelf zit eigenlijk ‘nieuw’ op haar job. Maar uiteraard kent zij wel de technische ins en outs van de begroting: ze is als minister van Begroting mee verantwoordelijk voor het huidige tekort van bijna 10 miljard.
• ‘Laat ons zeggen dat het handig is dat Geens een rechtstreekse lijn heeft met Hans D’Hondt, de baas van de FOD Financiën. Daardoor kan je simulaties draaien en met tabellen werken die valabel zijn’, zo zegt een onderhandelaar. D’Hondt is een voormalige CD&V-kabinetschef.
• De sp.a heeft geen kabinetten federaal, maar uiteraard wel nog steeds een breed netwerk aan contacten en bevriende ambtenaren. Alleen is dat niets in vergelijking met de PS. Die zijn natuurlijk wel vijf jaar eruit gevallen federaal, waardoor er een tikkeltje recente kennis verloren is gegaan. Maar de informatie die de PS ter beschikking heeft dankzij hun ‘achterban’ blijft indrukwekkend.

Tussen de regels: Het lijkt erop dat in de eerste fase van de onderhandelingen al meteen een poging zal ondernomen worden ‘de Himalaya‘ te beklimmen: het samenbrengen van N-VA en PS.

• De bedoeling is om tussen beide een vergelijk te vinden dat communautair ver genoeg gaat (forse stappen op het arbeidsmarktbeleid bijvoorbeeld, of de fameuze regionalisering van politie en justitie) voor de N-VA om een trofee te hebben, en tegelijk sociale uitgaven op te krikken zodat de PS kan pronken met bijvoorbeeld de spectaculaire verhoging van de pensioenen.
• Of dat kan lukken, is maar zeer de vraag. ‘De Wever zal nu toch echt moeten tonen dat hij bereid is toegevingen te doen die serieus zijn’, is in het socialistische kamp te horen. ‘Als hij dat aantoont, kunnen we zaken gaan doen.’
• ‘Zo’n tocht duurt lang, is vermoeiend. Je moet over een zeer nauwe pas, er vallen regelmatig ook doden, als je niet oplet. Ik weet oprecht niet of ze daarover gaan raken’, spreekt een onderhandelaar in metaforen.

Om rekening mee te houden: Na dat eerste gigantische obstakel, de Himalaya tussen PS en N-VA, volgt een tweede:

• ‘Zelfs als we daar door geraken, dan komt er een volgende hooggebergte aan, na die Himalaya: de MR moet dan ook nog mee’, zo zegt een insider. ‘Want wie zijn diegenen die in Wallonië de belastingen betalen van wie de PS er nog wat miljarden meer wil gaan uitgeven? Juist, de kiezers van de MR. Die dan ook nog een institutionele hervorming gaan moeten slikken.’
• Opvallend: verschillende bronnen wijzen erop dat de MR geen schrik heeft van verkiezingen. De hele periode als informateur heeft Bouchez erg veel naamsbekendheid gegeven, hij ziet zichzelf als de grote uitdager voor het marktleiderschap van de PS in Franstalig België: de socialisten dreigen weer zetels te moeten afgeven aan PTB, terwijl de MR zich sterk genoeg voelt om er een paar opnieuw te veroveren. Plus: hij heeft op dit moment een hele stoet ministers in de ontslagnemende regering. Om maar te zeggen: Bouchez is niet gehaast.
• Vraag is hoe de verhoudingen binnen de MR liggen. Het is bij de Franstalige liberalen een publiek geheim dat Didier Reynders (MR) altijd de lijnen openhield met de N-VA. Afgelopen weekend opende hij de deur in De Tijd voor een coalitie met PS en N-VA, maar de zondag die volgde was voorzitter Bouchez veel pessimistischer.
• En kijk: in La Libre zet de MR toch wel de deur weer een klein beetje open. Bouchez lijkt ondertussen goed verstaan te hebben dat de druk ook naar hem zal komen, als PS en N-VA er toch uit zouden raken. En dus staat er te lezen dat het helemaal niet klopt dat de ‘liberalen de blokkerende factor zouden zijn’.
• Opvallend ook: de MR komt naar buiten met inhoudelijke eisen. Ze roeren zich over de pensioenen, een bevoegdheid die ze met Daniel Bacquelaine (MR) vasthielden, en weinig moedigs mee deden. Dat de nieuwe regering, als die er komt, iets met de pensioenen zal doen, is wel duidelijk. De MR eist nu dat de maximumpensioenen ook stijgen, in De Tijd. Met andere woorden, de achterban van de MR mag ook wat hebben: het duidt erop dat ze in onderhandelingsmodus komen.
• Om terug te komen op de bergen-metafoor: ‘Miracles can happen, theoretisch kan je mogelijk langs een smal pad door die Himalaya. Maar daarna dus nog eens hoge bergen, als je dan niet al lang je nek gebroken hebt.’

Waarom dit gebeurt: Elke dag wordt wel duidelijker dat Vivaldi dood is.

• Bij Open Vld signaleerden we reeds dat de Vlaamse liberalen er niet in slagen om de voorzittersverkiezingen te organiseren: maandag ontaardde het in een felle discussie op het partijbureau, waarbij kandidaat-voorzitter Egbert Lachaert (Open Vld) zwaar werd aangepakt.
• De zenuwen lopen danig op bij de liberalen. Het was Karel De Gucht (Open Vld) die kwam dreigen aan het adres van Lachaert. Velen zien er een manoeuvre in om de politieke toekomst van z’n zoon Jean-Jacques De Gucht gaaf te houden. In Oost-Vlaanderen wordt het immers druk voor mannelijke boegbeelden. Z’n voorstel om de verkiezingen uit te stellen, én Gwendolyn Rutten zo aan zet te laten tot na de regeringsvorming, veroorzaakte huivering bij een pak aanwezigen: Al bij al kreeg het ook geen steun: er is geen draagvlak om de race nu nog te verdagen, dat momentum is al lang weg.
• De zenuwachtigheid gaat naar een piek, ook al omdat sommigen blijven vrezen dat Gwendolyn Rutten (Open Vld) tot het allerlaatst zal willen vastplakken aan haar stoel en hopen op een wonder dat haar politieke carrière aan de top verlengt.
• Maar met dergelijke onstabiele Vlaamse liberalen vandaag een coalitie opzetten, laat staan een Vivaldi? Met deze Open Vld-Kamerfractie? In geen honderd jaar.
• Zeker als straks de campagne helemaal losbarst, kan iemand als Egbert Lachaert niet dagelijks campagne gaan voeren bij de blauwe achterban, met een behoorlijk rechts programma overigens van ‘veiligheid’ en ‘migratie’, en tegelijk aanvaarden dat zijn Open Vld in Vivaldi stapt.
• Bij CD&V hetzelfde verhaal: daar clashte de top nadat Geens op redelijk spectaculaire wijze de nieuwe ‘koninklijke opdrachthouder’ werd. De conclusie was duidelijk: een Rode Duivel-coalitie of niets.
• Bij de sp.a: de koele afweging geldt nog steeds dat ze in een Vivaldi mathematisch overbodig zijn. Niets houdt de andere dus tegen om dergelijke coalitie zonder de Vlaamse socialisten op te starten.
• ‘Het is dood, dood, dood. Het is dus paars-geel of de gladiolen. Dat zet natuurlijk wel wat druk op een aantal partijen. Want verkiezingen is helemaal niet wat ze willen. Maar of dat genoeg is?’, zo weet een insider.
• Dat het bij Open Vld echt wel niet snor zit, bewijzen sommige lekken uit de vele ruzies en verwijten die gemaakt worden. Zo zou onder meer Bart Somers (Open Vld) al gedreigd hebben met een scheuring in de partij, als het zo verder gaat. Egbert Lachaert roept voor de linkervleugel een zodanig schrikbeeld af dat progressieven als Sihame El Kaouakibi zich dan niet meer thuis zouden voelen in Open Vld. Maar het bewijst ook hoezeer de angst erin zit dat Lachaert deze race naar zijn hand aan het zetten is, zonder al te veel steun uit de partijtop.

Interessant om lezen? Ondertussen spreekt (alweer) een voormalige opdrachthouder.

• In De Morgen is Joachim Coens (CD&V) openhartig. Hij legt een oplossing op tafel die volgens onze bronnen ook vorige week dinsdag, in de vier uur durende brainstormsessie op het Paleis tussen Coens, Bouchez en de koning uitvoerig is besproken.
• ‘Spontaan een regering vormen, is niet gelukt. De afspiegelingsregering is dan de enige logische oplossing voor een coalitie die langs de twee kanten van de taalgrens gedragen is.’ Concreet is dat dan N-VA, Open Vld en CD&V met PS, MR en Ecolo. Een onwerkbaar idee: Ecolo wil niet samen met N-VA. En neem je Ecolo weg, dan krijg je Zweeds-plus: alle Zweedse partijen met de PS. Daarover heeft de PS ook al tig keren een veto gesteld.
• Deze keer dus niet werkbaar, maar misschien is het wel een idee dit soort mechanisme op te nemen bij een staatshervorming. Dan vormt men de federale regering de facto zoals de Brusselse: elk gewoon in z’n eigen taalgroep. En zowaar: Elio Di Rupo (PS) stelde deze methode een tijdje geleden ook al voor. Maar één probleem: dit ruikt wel heel sterk naar confederalisme, een ‘monster‘ dat anderen tot der dood gingen bestrijden.
• ‘Bij een afspiegelingsregering vermijd je tenminste dat je voortdurend in conflict komt met de Vlaamse of Waalse regering. (…) Het gat in de begroting raakt nooit gedicht als de regio’s en de federale overheid niet samenwerken’, zo zegt Coens nog. Feit is dat bij de federale begroting een hartig woordje zal moeten gepraat worden over de inspanningen van de regio’s. Die zijn, in vergelijking met het federale niveau, behoorlijk ‘rijk’.

The big picture? Geens geeft gas. Vraag is of het mogelijk is. De kernspelers zijn daarover voorlopig behoorlijk sceptisch. Het tegendeel zou pas verbazen.