Niet de oorlog in Oekraïne, maar de krimpende bevolking vormt de grootste uitdaging voor Rusland

Niet de oorlog in Oekraïne, maar de krimpende bevolking vormt de grootste uitdaging voor Rusland
Nijni Novgorod – (Photo by NATALIA KOLESNIKOVA/AFP via Getty Images)

Rusland is een enorm land, maar dunbevolkt voor zijn omvang. En dat kan alleen maar erger worden: oorlog voegt zich toe aan de lange lijst van problemen die de Russische demografie teisteren.

Waarom is dit belangrijk?

Als we het over een krimpende bevolking hebben, denken we meestal aan Japan, Europa en nu ook China, waar het geboortecijfer dramatisch is gedaald en de bevolking snel vergrijst. Maar de situatie is veel erger in Rusland, waar er niet alleen weinig geboorten zijn, maar ook de levensverwachting is gedaald.

Een dunbevolkt land

Een fundamenteel probleem: Demografisch gezien bevindt de Russische Federatie zich in de meest delicate situatie sinds haar oprichting bij het uiteenvallen van de USSR. Door de oorlog in Oekraïne dunt de Russische bevolking verder uit.

  • Rusland heeft volgens de World Population Review een van de laagste vruchtbaarheidscijfers ter wereld, met 1,58 geboorten per vrouw, wat ver onder het vervangingsratio ligt (2,1 kinderen per vrouw). Voorts heeft Rusland één van de oudste bevolkingen. De gemiddelde leeftijd bedraagt 40,3 jaar. Bovendien trekt het land zeer weinig immigratie aan.
  • De Russische situatie toont op het eerste gezicht gelijkenissen met enkele Aziatische landen, waaronder Japan. Alleen bereiken de inwoners van de Japanse archipel vaak een hoge leeftijd; die van de Russische Federatie niet zozeer. Volgens Global Data was de gemiddelde levensverwachting van de Russen in 2021 slechts 72 jaar. Voor de oorlog werd die geschat op 78 jaar voor vrouwen in 2022, maar slechts op 67 jaar voor mannen. De gemiddelde levensverwachting van Japan is 84 jaar. Die van België is 82 jaar.
  • Tussen 1993 en 2008 daalde de Russische bevolking aanzienlijk, met een verlies van een miljoen inwoners per jaar. Sindsdien is de daling van het geboortecijfer enigszins vertraagd, maar ondanks de inspanningen van de Russische autocraat Vladimir Poetin om een geboortebeleid in te voeren, blijft de situatie precair. Algemeen wordt verwacht dat Rusland tegen 2050 van de 9de naar de 17de plaats in de rangschikking van de dichtstbevolkte landen zal zakken.

Een oorlog die de bevolking leeg laat bloeden

En dat was vóór februari 2022: Poetin besliste toen om Oekraïne binnen te vallen onder het mom van een “speciale operatie.” Een militaire actie met nefaste gevolgen voor de Russische demografie.

  • Het is niet duidelijk hoeveel Russische soldaten tot nu toe tijdens dat militaire conflict het leven hebben gelaten. De Amerikaanse generaal Christopher Cavoli zei dat Rusland meer dan 200.000 soldaten had verloren: dood, gewond of vermist. Verschillende bronnen schatten het aantal doden op 60.000 tot 150.000, waarbij het eerste cijfer geloofwaardiger is, maar men mag niet vergeten dat de verwondingen – fysiek of psychisch – ook gevolgen zullen hebben voor de levensverwachting en de geboortecijfers op lange termijn.
  • Daarbij komt nog de exodus van Russen die weigeren deel te nemen aan de oorlog, waarvan sommigen aan het begin van de oorlog zijn vertrokken. Dat aantal is fors opgelopen sinds Poetin een (eerste) mobilisatiegolf heeft afgekondigd. Over het algemeen gaat het over vermogenden en hoogopgeleide Russen, en dus degenen die de economie draaiende houden.
  • We mogen niet vergeten dat Rusland voor de oorlog, net zoals tal van andere landen, onder de coronacrisis gebukt ging. Daarbij zouden 360.000 Russen om het leven zijn gekomen. Volgens de Financial Times zou het zelfs om een miljoen doden gaan.

Het resultaat? The Economist schat dat de Russische bevolking tussen 2020 en 2023 zal krimpen met 1,9 à 2,8 miljoen mensen. Voorts wordt er gevreesd voor de impact van de oorlog op de soldaten als ze huiswaarts keren. Denk aan brutaliteit, drugs, alcoholisme en psychische stoornissen. Dergelijke zaken hebben ook funeste gevolgen voor de demografie.

(ns/mah)

Meer premium artikelen
Meer

Ontvang de Business AM nieuwsbrieven

De wereld verandert snel en voor je het weet, hol je achter de feiten aan. Wees mee met verandering, wees mee met Business AM. Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en houd de vinger aan de pols.