Vanaf september wacht de politiek in België een waanzinnige marathon: in het najaar trappen alle partijen hun kiescampagnes op gang, en verwacht niemand dat er nog echt geregeerd wordt, zowel op federaal als Vlaams niveau. Beide regeringen gaan overigens fors gekneusd de vakantie in, na mislukkingen rond de fiscale hervorming voor Vivaldi en het stikstof voor de Vlaamse regering. Vanaf september wordt het niet meer rustig: nog een laatste begrotingsopmaak, een laatste State of the Union en een Septemberverklaring kondigen zich nu al aan als grof armworstelen. Daarna volgt een kiescampagne die pas eindigt op 9 juni. En dan begint het pas: regeringsonderhandelingen, die zich als uiterst complex aandienen. Te meer omdat op 13 oktober er nog gemeenteraadsverkiezingen zijn. Hoe trekt iedereen in de stilte voor de storm? Twee partijen zitten met een diepe crisis, en grote vraagtekens: cd&v en Open Vld. Twee partijen tellen nu al hun winst: PVDA en Vlaams Belang. Daartussen zweven de twijfelgevallen van N-VA, Groen en Vooruit, elk om andere redenen.

In het nieuws: De Wetstraat sluit haar tenten, voor de zomer.

De details: Morgen gaat Vivaldi nog samen, als team rond de premier, frietjes eten aan het Warandepark, voor 21 juli, de nationale feestdag. Maar de laatste grote opdracht, de fiscale hervorming, is mislukt. Dat laat een bittere nasmaak. Die is in de Vlaamse regering minstens even groot, nadat het stikstofdossier alweer tot een clash en blokkering leidt.

Dé vraag: Hoe overleeft Open Vld nog eens een passage in de Zestien, twintig jaar na Guy Verhofstadt?

• Wie eerste minister Alexander De Croo (Open Vld) het afgelopen jaar bezig zag, kan onmogelijk de parallel niet zien, met Guy Verhofstadt (Open Vld). Die was twintig jaar eerder premier van België, ook in een paars-groene coalitie. En ook hij duwde in die periode zijn partij fors van centrumrechts verder naar dat centrum.
• Maar vooral lijkt De Croo dezelfde fouten te maken als zijn illustere voorganger: zijn regering ten koste van zijn partij, en zijn partijvoorzitter daarvoor kaltgestellt, als dat moet. Het overkwam ooit Karel De Gucht (Open Vld), in 2003, het overkwam Egbert Lachaert (Open Vld) in 2023.
• Alles komt terug, bij de Vlaamse liberalen. Zo ook oud-voorzitter Gwendolyn Rutten, die de ochtend van de coup van De Croo in de Melsensstraat triomfantelijk in het verlaten kantoor van Lachaert ging plaatsnemen, met de premier en de kartonnen interim-voorzitter Tom Ongena. Het ongeloof bij een groot deel van de partij, die destijds Rutten had uitgespuwd, was groot.
• Dat die laatste straks de tv-debatten gaat doen met de andere voorzitters lijkt ondenkbaar. Niemand binnen en buiten de partij maakt er een geheim van dat Ongena vooral op de meubelen moet passen. Maar die leegte op de partij legt een groot gevaar bloot: in 2024 staat Open Vld dan letterlijk met maar één electorale troef, de premier zelf. Voor de rest is er niets meer.
• Alleen, kan die nog loskomen van Vivaldi, en plots weer zijn eigen, blauwe ideologische koers gaan varen, op een paar maanden van de verkiezingen? Maanden waarin hij overigens zal moeten doen wat hij liefst doet: namelijk met Europa bezig zijn. Want in het voorjaar is België voorzitter van de EU, een diplomatiek en politiek hoogtepunt voor dit land. Men hoeft geen glazen bol te hebben om te weten waar De Croo zijn hart zal liggen, en het zal niet in de Vlaamse modder van een kiescampagne zijn.
• Open Vld zelf is daardoor op een punt gekomen waar straks de kritische electorale massa misschien wel ontbreekt om nog als partij verder te gaan. Het zoemt van interne peilingen, waarbij in verschillende provincies het een flirt met de kiesdrempel wordt. Tegelijk is er de tweespalt:
  • Rond de premier zet zich een groepje getrouwen en believers, veelal de oud-kopstukken en kabinetten, die tegen beter weten in, zich straks in de campagne van ’24 storten.
  • Het kamp-Lachaert, wel de ruime meerderheid van de leden in 2020 nog, likt de wonden en droomt van een nieuw vehikel, misschien zelfs met de N-VA, “als die een soort Zwitsers model zouden aanvaarden, in plaats van hun onafhankelijkheidsdromen”.
• Niemand verwacht dat Open Vld die existentiële tweespalt voor de verkiezingen uitklaart. Daarna, en zeker als De Croo zou uitgespeeld zijn, barst het haast onvermijdelijk.

Opvallend: Het lijkt nu al ‘over’ voor Sammy Mahdi (cd&v). Dat zijn twee mislukte voorzitters op rij dan: een rampscenario voor cd&v.

• Het is een courante vraag in de wandelgangen van de Wetstraat: wie is er nu slechtst aan toe, Open Vld of cd&v? De Vlaamse christendemocraten worstelden maandenlang met de vraag of ze wél of niet in Vivaldi moesten stappen, waarna Joachim Coens (cd&v), notoir gesteund door Sammy Mahdi, het toch waagde in oktober 2020.
• Het bilan oogt vandaag rampzalig: op de twee thema’s waar cd&v op inzette voor Vivaldi, met name staatshervorming en ethische thema’s (abortus), is op dat eerste nauwelijks iets verwezenlijkt, en oogt wat komt minstens even wankel, voor abortus.
• Wankele peilingen en wankel management deden de partijtop, met Hilde Crevits (cd&v) en Vincent Van Peteghem (cd&v) in de cockpit, in het voorjaar van 2022 beslissen om Coens te dumpen. Mahdi, die zich al maanden in de coulissen warmliep, kreeg de scepter. Hij zou meer lijn, meer coherentie, en vooral meer aanvalslust brengen.
• Dat laatste bracht Mahdi in overvloed, zonder enige tempering of backup-plan, toen hij al een paar maand na z’n aanstelling eigenhandig over de kinderbijslag uit de Vlaamse regering wilde marcheren. Maar de voorzitter liep voor z’n leger uit: Crevits en de Vlaamse kabinetten floten hem uiterst pijnlijk terug.
• Tegelijk dook stadsmens Mahdi op in overall, bij varkensboeren: cd&v herontdekte het platteland en de landbouw, en ging ook daar ongenadig hard in door. Stikstof werd het thema waarop de Vlaamse regering zich compleet kapotreed, en waarop ook definitief de relaties tussen voorzitter Mahdi en de N-VA strandden. Een strategisch cruciale band in de Wetstraat tussen christendemocraten en Vlaams-nationalisten, die 20 jaar de Vlaamse politiek beheerste, bestaat niet meer.
• Nog erger werd het voor Mahdi, toen bleek dat de ‘forse communicator’ zichzelf maar vooral zijn partij verloor, op het dossier van ‘Reuzegom’. De reactie op zijn uitspraken, waarbij hij de volle laag kreeg wegens “populisme” duidde er vooral op dat zijn wittebroodsweken helemaal voorbij waren, en dat er weinig restte, na het initieel enthousiasme.
• Zeker nu, net voor de zomer, het eindrapport over de fiscale hervorming in de bus valt. Daar had Mahdi fors op ingezet, en de coalitiepartners ook afgedreigd: het moest er komen. Quod non dus, net zoals stikstof, waar N-VA dan maar eenzijdig de maatregelen nam die cd&v niet wilde of kon nemen in een ontwerpdecreet. Twee keer staat cd&v machteloos, maar twee keer trekt men niet meer uit de regering(en). De voorzitter leidt daarbij de meeste schade, de geëiste ‘Fosbury-flop’ werd kortweg een flop.
• En zo doemt ook bij cd&v de existentiële vraag op: kan de partij twee mislukte leiders op rij overleven? De ooit zo machtige christendemocratie, herleidt tot een partij die eerder lonkt naar oppositie en stoere praat, dan staatsmanschap? Is dat wel leefbaar, zeker voor het brede kader van lokale machtsmensen, burgemeesters en schepenen, die nationaal hun verlengstuk in uitvoerende macht willen zien? Na 2024 moet ook dat uitgeklaard.

De evidentie: Vlaams Belang fietst naar winst. Maar wat koopt het ermee?

• Voor Tom Van Grieken (Vlaams Belang) en co was het afgelopen parlementaire jaar alweer een boerenjaar: de partij moest weinig anders doen dan achteruit leunen bij de krasselende regeringen en de gebraden kippen in de mond laten vliegen.
• Want het core thema van het Belang, migratie, staat andermaal hoog op de politieke agenda: Europa krijgt maar geen gemeenschappelijk en vooral sluitend antwoord op de kwestie. Het is geen toeval dat in Nederland het kabinet Rutte viel over de kwestie, ook in België is er niet veel nodig om de zaak te laten ontvlammen: maandenlang was de opvangcrisis groot nieuws, al hield Vivaldi opvallend genoeg voldoende eensgezindheid om het niet te laten ontsporen.
• Maar Vlaams Belang doet meer dan enkel migratie: het capteert breed het ongenoegen in de samenleving, van Reuzegom tot het pensioenenschandaal in de Kamer en maakt daarbij meesterlijk gebruik van sociale media. Zeker de jongere generatie kiezers wordt letterlijk ondergedompeld in de wereld van het Belang, via advertenties op Facebook en YouTube.
• Inhoudelijk heeft de partij haar actieradius fors uitgebreid: zowel in de Kamer als het Vlaams Parlement maskeren fractieleiders Barbara Pas (Vlaams Belang) en Chris Janssens (Vlaams Belang) perfect het gebrek aan diepte van hun fracties. Met een handvol getrouwen wegen ze wél op dossiers, van begroting tot landbouw: net diegenen die nodig zijn om de regeringen pijn te doen.
• Dat alles kadert in een bredere oefening die Van Grieken al langer voert intern: hij wil zijn partij absoluut ‘klaarmaken’ voor machtsdeelname. In 2019, bij gesprekken met Bart De Wever (N-VA) voor de Vlaamse regering was die inhoudelijke zwakte nog voelbaar, dat wil Van Grieken in 2024 vermijden.
• Daarbij blijft dé grote vraag of het Belang ver genoeg kan en wil oversteken, om ooit uit haar cordon sanitair te komen. Het onduidelijke en bizarre afscheid van Dries Van Langenhove mag daarbij als symptomatisch gelden: Van Grieken wilde hem publiekelijk op geen enkel moment afvallen of bij het huisvuil zetten, ook al geldt het ex-Kamerlid als compleet verbrand, omwille van talloze uitspraken en handelingen. In plaats van de cesuur, blijft Van Grieken zijn electoraal winnende koers aanhouden. Maar zo barreert hij elke opening rond het cordon ook zelf. En dat kan andermaal lastig zijn, in de campagne: hoe daar precies mee omgaan?
• Zo lijkt de grote vraag voor ’24 al beantwoord, nog voor ze zich aandient: het Belang komt ook volgend jaar niet los uit haar cordon. Want winst, en “een meerderheid samen” met N-VA op Vlaams niveau bijvoorbeeld, geeft De Wever dan vooral een enorme hefboom naar de andere partijen, eerder dan een opening richting de macht, voor het Vlaams Belang.

De uitdager op links: PVDA-PTB weegt straks onvermijdelijk ook. Maar ook daar dreigt de vloek van dood gewicht.

• De switch tussen eeuwige leider Peter Mertens (PVDA) en Raoul Hedebouw (PVDA) heeft de partij wel degelijk een tikje doen veranderen: die laatste is duidelijk minder de ‘academicus’ en meer de ‘man van de actie’, en dat straalt af op het geheel. In de Kamer gedraagt de fractie van PVDA zich dan ook vaker alsof ze aan een stakingspiket staan, inclusief roepen en joelen, terwijl Hedebouw zijn ontvlambare speeches geeft, die meer bedoeld zijn voor de sociale mediakanalen dan voor het parlementaire debat.
• Op Vlaams niveau hadden ze al hun eigen versie van een stormram: Jos D’Haese (PVDA), stamboompoliticus zoals vele anderen, heeft er zich ontpopt tot ware volkstribuun, voor wie TikTok het echte podium is. Dat het daarbij onvervalst tappen uit het populistische vaatje is, (ook hier was Reuzegom plots hét thema), het lijkt niet te deren.
• Want terwijl het Belang in Vlaanderen al jaren worstelt met de pers, en in Franstalig België zelfs helemaal in de ban is gedaan, krijgt PVDA nog steeds een boulevard in de media: een handig strategisch voordeel in de strijd om de populistische stem.
• De vraag is hoe lang dat houdbaar blijft. Want politiek verstart de houding wél. De facto heeft de PS in Franstalig België de PTB in een soort cordon sanitaire gezet: elke weg naar zelfs gemeentelijke coalities in 2024 lijkt versperd via de Keizerlaan, en al zeker aan de Guldenvlieslaan. PS en MR denken niet aan coalities, en lijken ook niet meer van plan nog een soort theater op te gaan voeren zoals in 2019 wel het geval was voor de Waalse regering. De MR wil zelfs meer, en dringt al langer aan op een cordon, zoals bij het Belang.
• En erger voor PVDA, dat misschien niet nationaal maar wél lokaal ambities heeft: aan Vlaamse kant sluit de deur ook. Vooruit lijkt allerminst van plan om in Zelzate of Borgerhout, de enige twee plekken waar PVDA in de gemeentebesturen zit, die coalities te verlengen: nationaal grijpt men in.
• Het dreigt PVDA af te zonderen, en hen het argument te ontnemen dat ze wél kunnen besturen. Vervelend, omdat zij aan hun ‘arbeidersklasse’ wel telkens willen bewijzen dat ze echt zaken kunnen veranderen.

De schaduw van de leider: Kan Bart De Wever (N-VA) nog één keer zijn partij naar hoger niveau tillen?

• De Vlaams nationalisten kwamen bekaaid en gebroken uit de marathon van federale onderhandelingen, die in 2020 eindigde met Vivaldi. Geen staatshervorming, geen regeringsdeelname, en een verdeelde Vlaamse regering, waar twee coalitiepartners “verraad” hadden gepleegd.
• Dat De Wever daarbij, het hart op de tong, ook luidop zei dat hij hoopte dat “cd&v en Open Vld kapot zouden gaan”, gaf die laatste twee partijen fors munitie om terug te schieten, en intern de animositeit met N-VA alweer aan te wakkeren.
• Dat conflictmodel werkt op federaal niveau wél weer in het politieke seizoen 2021-2022, zonder enige twijfel. Het afgelopen jaar rechtte de N-VA-Kamerfractie de rug, met een glansrol voor Sander Loones (N-VA), de pitbull op begroting. Die bracht uiteindelijk niet één maar twee regeringsleden van Vivaldi ten val, maar dat was niet zijn grootste verdienste. Het was zijn inhoudelijk sloopwerk over de begroting, dat definitief het beeld rond de federale regering deed kantelen: de cijfers doen ertoe, en ze zijn een ramp.
• Die begrotingskritiek, die nu wél blijft kleven, is een essentieel onderdeel van de strategie van N-VA om een beeld van krekel en mier op te hangen. De krekel zit federaal, de mier, dat is de Vlaamse regering die wél werkt en wél spaart: een klassieker bij De Wever om een sociaal-economische campagne te bouwen, eerder dan een communautaire, om zo centrumrechts Vlaanderen in te palmen.
• Alleen: de regering Jambon I kan de tweede kant van dat beeld, de hardwerkende mier, onmogelijk invullen. Jan Jambon (N-VA) blijkt niet in staat zijn ploeg te doen draaien zoals men verwacht, met stikstof als ultiem rampdossier, maar ook daarvoor al veel te vaak krasselende ministers en wankele communicatie.
• In peilingen in verschillende provincies, die partijen intern voeren, blijkt hoe dat electoraal doorweegt: in Antwerpen piekt de partij nog altijd, in de schaduw van De Wever. Ook in Vlaams-Brabant is dat het geval. Maar elders, in West-Vlaanderen en Limburg, oogt ze kwetsbaar en duikt ze onder de 20 procent in peilingen.
• Daarbij moet De Wever voor 2024 ook zelf goed nadenken over hoe hij zich positioneert: hij kan niet nog eens aankondigen voor minister-president te gaan, laat staan premier, en tegelijk in oktober ’24 de sjerp in zijn geliefde Antwerpen dan weer eens pakken. Hoe hij zijn (vermoedelijke) laatste grote electorale uitdaging aanpakt, daarvan zal veel afhangen om de race te bepalen.
• De vraag die heel de Wetstraat zich daarbij zal stellen straks: kan De Wever nog één keer z’n kunstje, om heel z’n partij de electorale doping te geven, en de grootste te blijven? Want zowel praktisch als politiek levert dat een wereld van verschil op: indien Van Grieken Vlaams initiatiefrecht krijgt, zijn we vertrokken voor een lange zomer aan het Martelarenplein, waarbij weinig zal bewegen, en het uiterst pijnlijke bezoeken worden voor alle Vlaamse partijen, bij de Vlaamse formateur.

De stilte voor de storm: Het duo Jeremie Vaneeckhout (Groen) en Nadia Naji (Groen) staat voor een immense opdracht.

• Groen moest afgelopen politiek jaar slikken op haar kernthema’s als geen enkele andere partij. De eigen minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) rondde finaal een succesvolle verlenging van de kerncentrales af, maar niemand van de achterban kan daarover juichen. En niemand van haar tegenstanders zal enige felicitaties geven: een lose-lose dus.
• Alleen, is kernenergie de historische heilige graal bij Groen, dan is klimaat de huidige graal, al een tijdje. Daarop incasseerde de partij een mokerslag, van de eigen premier nog wel, De Croo, die plots voor een “pauze” ging pleiten over de Europese natuurherstelwet. Dat Groen en Ecolo daarop niet stante pede uit Vivaldi marcheerden, zegt iets over hoe weinig het vertrouwen is in hun eigen electoraal vermogen. En het zegt iets over hoe feilloos premier De Croo dat nog altijd kan en durft, te taxeren en te pokeren bij z’n eigen coalitiepartners.
• En die geschiedenis herhaalde zich nogmaals in heel de affaire rond Hadja Lahbib (MR), de minister van Buitenlandse Zaken die echt bokkensprongen maakte in het uitreiken van visa aan Iran. Wie de gevoeligheid kent over mensenrechten bij de groenen, had kunnen verwachten dat ook daar Ecolo en Groen het tot het eind zouden spelen. Maar niemand keek in hun richting, het spanningsveld zat bij de PS: men weet ondertussen dat de groenen blijven zitten tot het eind.
• Dat gebrek aan ruggengraat is een onbekende, een vraagteken, wanneer Groen straks vol aan de bak moet in de kiescampagne. Het voorbeeld van 2019, maar misschien nog meer dat van 2003, herinnert eraan dat de groenen allerminst een stevige reputatie hebben op vlak van campagnes voeren. Hoewel ‘klimaat’ voor en na het thema was in 2019, kon de toenmalige groene top de bitse strijd met N-VA niet aan, waarna het schip water maakte.
• De combinatie van een duo-voorzitterschap lijkt het deze keer nog complexer te maken, plus het feit dat nu wél regeringswerk moet verdedigd worden. Van der Straeten is geen debater, zoveel is ondertussen wel al duidelijk uit haar tv-optredens. Maar blijven Vaneeckhout en/of Naji dan wel recht, tegen pakweg Conner Rousseau, Bart De Wever en Tom van Grieken?
• Bij Groen houden ze zich vast aan een ‘maatschappelijk reservoir’, een ‘ondergrens’ van groene kiezers, die volgens hen nooit meer weggaat, en hen ook nooit meer tot onder de groene kiesdrempel brengt. Maar niets is voor eeuwig in de Wetstraat, zo zou men ondertussen al moeten weten.

Hoe groot is de schade? Vooruit-voorzitter Conner Rousseau kreeg na een paar erg succesvolle jaren, voor het eerst een stevige klap, over zijn privéleven.

• Zelden is een coming out van een politicus groter nieuws geweest, en zelden is er meer geroddeld, dan over Conner Rousseau afgelopen politieke jaar. De Vooruit-voorzitter gold voor sommigen daarbij als Icarus: steeds hoger gevlogen in peilingen, steeds meer de man om wie het allemaal draaide, maar plots sneed een ‘journalistiek onderzoek’ van VTM Nieuws hem helemaal de adem af.
• Dat onderzoek loopt al sinds vorig jaar, en draait rond vermeend ongeoorloofd seksueel gedrag van de socialistische voorman. Het leidde al maanden, voor het allemaal lekte, tot een oorverdovend gezoem aan geruchten in de Wetstraat, maar bijzonder weinig harde feiten.
• Ondertussen zijn twee meldingen, waarvan eentje gedaan door de VTM-journalist zelf, door het parket geseponeerd. Een derde zaak loopt: veel zal afhangen van die afwikkeling, of de hele heisa ook een electorale rol zal gaan spelen. Rousseau zelf, die onder grote druk stond de afgelopen weken, probeert daarbij vooral z’n zen te bewaren.
• Opvallend wel: Vooruit heeft als een falanx de rangen gesloten rond de voorzitter, men spreekt er van een ‘heksenjacht’. Men wijst naar Vlaams Belang, openlijk, maar onder de waterlijn ook naar de liberalen, die Rousseau willen “kapotmaken”.
• Dat is op zich al een prestatie voor de Vooruit-voorzitter, die toch met de grove borstel door zijn partij ging, en dat vermoedelijk opnieuw zal doen in de aanloop naar de verkiezingen: ook met een hoogconjunctuur in de peilingen zijn de plaatsen, en straks de zitjes en (minister)postjes duur. Want 14 procent, dan ben je nog altijd niet de grote zuilenpartij van weleer.
• Maar slaagt Rousseau er in het najaar in om de heisa af te ronden, en zijn imago gaaf te houden, dan ligt hij klaar om na juni ’24 een sleutelrol te gaan spelen. Niet alleen zal hij samen met de PS de grootste familie worden, zonder concurrentie, op federaal niveau. Hij heeft er bovendien met Frank Vandenbroucke (Vooruit) een sterkhouder zitten, die het imago van degelijke beleidspartij enorm versterkt. En blijft de vraag hoeveel volk tegen ’24 uitgekeken is op Vandenbroucke, een vermoeiend figuur in de omgang, zeker voor coalitiepartners. Of dat intern ook geldt, waarbij de geschiedenis zich dan zou herhalen, moet nog blijken.
• Ook voor de Vlaamse regering lijkt Rousseau nu al in het midden van het bed te liggen: de relaties binnen de huidige Vlaamse ploeg zijn zodanig dat cd&v moet hopen op een mathematische noodzaak van een vierpartijencoalitie, of ze liggen er haast zeker uit.
• En voor de socialisten blijft dat hoe dan ook de focus: Rousseau heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij pragmatisch, eerder dan ideologisch is. Zelf ziet hij zich op het hoogste niveau gaan spelen. Icarus is nog niet uitgevlogen. 

Het koninklijk rapport: De koning krijgt overal een ‘doorlichting’ na 10 jaar koningschap. Politiek gezien, “weegt” de vorst alvast wél, volgens onze bronnen.

• Of de koning nu “goed overkomt” of “eerder harkerig” en of hij “volks” en zelfs “vol humor” is of niet: het is de focus van zowat elke doorlichting die de kranten vandaag maken. En opvallend daarbij, zowel aan Franstalige als Vlaamse kant in de papieren pers erg veel clementie en zelfs lof. “Hij kan het wél”, is de boodschap die moet doorsijpelen, over zijn koningschap.
• Die populariteit speelt nauwelijks een rol bij het beoordelen van zijn prestaties en handelingen in het politieke spel in de Wetstraat. Maar het rapport dat de koning daarover kan voorleggen is interessant, zo concluderen verschillende bronnen. Want, zo is haast unisono te horen in de Wetstraat: Filip speelt wél een behoorlijk grote rol, op moment van de regeringsvorming. En hij heeft die rol ook al “extensief” gebruikt, tot ergernis van sommige partijen.
• Vanmorgen op Radio 1 gaf Frans van Daele, de voormalige kabinetschef van Filip, een unieke definitie van hoe het koningshuis die rol ziet, in de periode van regeringsvorming. Daarvoor is geen grondwettelijke kader, het gaat om gewoonterecht. Hoe van Daele, als voormalige kabinetschef, dat gewoonterecht naar eigen zeggen invulde, is dus razend interessant: “Wij willen dat de koning de dingen doet, handelingen stelt, de aanstelling van namen of functies toewijzen, die van zo’n orde zijn dat de publieke opinie in grote meerderheid zegt: ‘in zijn plaats zou ik hetzelfde gedaan hebben’“. Een soort vox populi als toetssteen dus.
• Of dat strookt met de praktijk is telkens de vraag, zeker in een land met meerdere publieke opinies en gevoeligheden. Want opvallend genoeg leidde de regeringsvorming én de keuzes van de koning, van zowel 2014 als die van 2019, voor animositeit bij verschillende partijen.
• In 2014 was er consternatie over de rol van het Paleis in de vorming van een uniek Zweeds kabinet, met aan Franstalige kant een fors onevenwicht, met maar één partij, de MR. Met name de PS nam het toen het Paleis zeer kwalijk dat zij niet aan zet waren gebracht, en moesten ondergaan hoe er een regering zonder hen gevormd werd. Daarbij wees men overigens naar van Daele, een christendemocraat, die “hen niet lustte”.
• Evengoed was het ontvangen van Tom Van Grieken (Vlaams Belang) op het Paleis een schok voor Franstalig België, terwijl het voor Vlaanderen eerder een normale zaak leek: ook daarin maakte Filip finaal een keuze, al wisten hij en zijn entourage dat ze onmogelijk die hele “vox populi” konden meehebben.
• In 2019 bleek opnieuw dat het Paleis toch een duidelijke agenda had: ze wilden absoluut dat er een kans gegeven werd, een ernstige, aan een coalitie mét N-VA en PS erbij, als twee grootsten. Daarbij speelde de analyse dat zo’n pacificatie tussen de grote twee nodig was, om de toekomst van het land te vrijwaren. Ook toen leidde dat tot frictie met de PS, waar de top die analyse niet deelde. En er waren ook de groenen, die zeker met Ecolo wél de verkiezingen wonnen, en in de ellenlange formatie, met talloze aanstellingen van het Paleis, niet één keer aan zet werden gebracht door de koning.
• Een “extensieve invulling van zijn rol”, zo oordelen toppers in de Wetstraat zelf dus. Maar daarbij geldt dat er evengoed veel argumenten décharge zijn: in dergelijk complex land is het net goed dat “niet zomaar iedereen aan bod of aan zet komt”, maar dat men “rationele keuzes maakt”, zo is bij een toppoliticus te horen.
• Want ondanks de kritiek, is het algemeen aanvoelen wel dat er sprake is van een enorme verbetering, ten opzichte van vader Albert II, die op het eind van zijn koningschap geen gezag meer had over de politiek, en een entourage had die compleet gedateerd te werk ging. “Filip zijn mensen, die weten écht wel wat ze doen”, is in de Wetstraat te horen.

Een mokerslag voor de Antwerpse haven: De Raad voor Vergunningsbetwisting vernietigt de vergunning voor de ethaankraker van Ineos.

• Het was ergens te verwachten, met een groep rechters die in tot 80 procent van de zaken die voorkomen, de vergunning koudweg vernietigt: de Raad voor Vergunningsbetwisting schrapt nu de wettelijke basis voor een miljardenproject in de Antwerpse haven.
• Het gaat om ‘Project One’ een nieuwe ethaankraker voor het chemische bedrijf Ineos, die deel zou gaan uitmaken van de Antwerpse cluster in de petrochemie: van economisch levensbelang voor die haven en bij uitbreiding Vlaanderen.
• Het Britse bedrijf investeert meer dan 1 miljard euro in het project, en zit nu al aan een uitgave van meer dan 3 miljoen euro per dag. Maar de Raad haalt de juridische bodem van onder het project uit: de omgevingsvergunning.
• En zo wordt dat oordeel van de Raad bijzonder politiek. Want de raad geeft aan dat de Vlaamse Regering niet goed heeft aangegeven waarom de stikstofuitstoot, die er extra komt, niet schadelijk is voor het nabijgelegen natuurgebied.
• “De verantwoording om de extra depositie toe te staan luidt dat die lager is dan 1 procent van de kritische depositiewaarden in het gebied. Die redenering houdt volgens de Raad niet genoeg rekening met de instandhoudingsdoelstellingen van het natuurgebied”, zo laat de Raad voor Vergunningsbetwisting weten.
• Het is meteen een enorme klap voor de industrie in Vlaanderen, waar al langer het gevoel leeft “dat niets meer mogelijk is”, van grote nieuwe projecten. Deze uitspraak bevestigt dat gevoel. Plus het feit dat de juridische lijdensweg die rond grote bouwprojecten hangt, gewoon een martelgang geworden is.
• Tegelijk is de uitspraak ook olie op het politieke vuur rond stikstof. Want het was uitgerekend bij N-VA het gevoel dat een nieuw kader, een ontwerpdecreet voor stikstof, een bijkomend argument zou geweest zijn voor de Raad om toch de kraker en de omgevingsvergunning te aanvaarden. Maar cd&v gunde geen fiat voor dat decreet, waardoor er enkel een “ministeriële instructie” kwam van Demir.
• Het is makkelijk voorspelbaar dat de zwarte piet van die mislukking in de Antwerpse haven zal doorgeschoven worden naar cd&v, met hun starre houding rond stikstof, die grote economische gevolgen krijgt.

Nog wat nieuws: Het Rekenhof bedankt feestelijk voor een externe audit van de Bpost-contracten met de overheid.

• “Het Rekenhof beschikt niet over de wettelijke bevoegdheid om dergelijke audit bij Bpost uit te voeren”, zo laat men vanuit de overheidsdienst weten aan de Kamer. Meteen kan en wil bij het Rekenhof dus niet doorlichten of men bij de overheid systematisch jarenlang veel te veel betaalde voor enorme contracten voor Bpost, met name het krantencontract.
• Dat staat volop in de belangstelling, na het verschijnen van “Bpost Hold-Up”, waarin net die grove marges op de contracten, waarbij de staat veel te veel betaalde, centraal staan in het boek.
• Maar dat het Rekenhof nu past, is een zoveelste tegenslag voor diegenen die transparantie vragen in het dossier: zowel de N-VA in oppositie met Michael Freilich (N-VA), als ook in de meerderheid Open Vld, met kamerlid Marianne Verhaert (Open Vld). Die voelen daarover vanmiddag de regering aan de tand.
• Binnen Vivaldi is al sinds februari die “externe audit” aangekondigd, tot frustratie van de PS, die liever niet had dat men in de kosten van die contracten zou gaan graven. Het was de PS die eerst enkel het Rekenhof wilde, maar Open Vld drong met Vincent Van Quickenborne aan op een groot auditkantoor, naast het Rekenhof.
• Het duurde maanden, want het was PS’er Pierre-Yves Dermagne die het kantoor moest aanstellen: uiteindelijk bleek “niemand bereid”. In juni besliste Vivaldi om dan een buitenlands kantoor te gaan zoeken. Maar ook in die zoektocht lijkt geen schot te komen.
• “De klok tikt wel, want begin volgend jaar moet die nieuwe persconcessie ingaan. En wij eisen wel die doorlichting, anders kunnen we niet goedkeuren”, zo is bij Open Vld-bronnen te horen.
• Gisteren in de Kamer kreeg De Sutter ook expliciete vragen in het dossier, van zowel Barbara Pas (Vlaams Belang) als Michael Freilich (N-VA). Maar ze stelde “niet aan steekvlampolitiek te willen doen”, en “het boek te zullen lezen op haar verlof, onder een boom met een goed glas wijn”.
• Ondertussen lijkt de PS een nieuwe komst van de Bpost-top, en vooral voorzitter Audrey Hanard, naar de Kamer op lange baan te willen schuiven. Open Vld drong daarop aan: bij de liberalen vinden ze al langer dat er absoluut veel te weinig transparantie wordt geboden in het dossier, door het overheidsbedrijf. Maar de PS schuift het door tot na de zomer, en dan nog kan het maanden duren, voor men moet verschijnen. En Hanard zelf kan kiezen om voetvolk te sturen.
• Op die manier lijken de Franstalige socialisten de Bpost-top af te dekken, en zeker ‘hun’ voorzitter. Maar de roep om een onderzoekscommissie is tegelijk aan Vlaamse kant steeds luider hoorbaar.

Ook genoteerd: De machtige vakbond FGTB wil Jos Donvil als nieuwe CEO van Bpost.

• Opvallend: de bij Bpost machtige Franstalige socialistische vakbond FGTB ziet de huidige directeur België, Jos Donvil, zitten als nieuwe CEO van de groep. Een keuze voor Donvil (ex-Base en ex-Sporting Anderlecht) zou politiek gezien ook een zoenoffer zijn voor de liberalen, die hem eerst in Bposts raad van bestuur staken voor hen.
• Bpost zit al zonder permanente CEO sinds de vorige topman Dirk Tirez in oktober vorig jaar een stap opzijzette en in december uiteindelijk definitief moest opstappen, na de financiële schandalen rond het bedrijf.
• Voorlopig neemt Philippe Dartienne de honneurs waar als interim-CEO, maar die financiële man kan (onder meer omwille van de taalevenwichten) niet de definitieve chef zijn. Voorzitter Audrey Hanard lijkt van het opvolgingsproces evenwel geen grote prioriteit te maken, want de zoektocht sleept al maanden aan.
• Volgens CGSP Secteur Poste, de postvakbond binnen de FGTB (ABVV), zou Jos Donvil, de huidige directeur België, een goede kandidaat zijn: een Belg die het bedrijf kent en het sociaal overleg respecteert. De Pajotter is de voormalige topman van telecomspeler Base en was ook even CEO van voetbalclub Anderlecht. Zijn huidige functie, topman van Bpost Belgium, wordt als de op een na belangrijkste positie beschouwd bij Bpost, na de groeps-CEO.
• Wat ongetwijfeld meespeelt bij de FGTB: Donvil beloofde in een recente parlementaire hoorzitting dat elke personeelsvermindering bij Bpost zeer geleidelijk en zonder naakte ontslagen zal verlopen. Hij sloot met de bonden onlangs ook een sociaal akkoord voor de Belgische tak.
• De vakbonden zijn er vooral voor beducht dat een harde (buitenlandse) saneerder als CEO aangesteld wordt. Eerder raakte al bekend dat voorzitter Audrey Hanard en toenmalig CEO Dirk Tirez vorige zomer in een tournee bij zowat alle vicepremiers een toekomstplan heeft voorgelegd waarbij in sommige scenario’s tot 6.500 jobs worden geschrapt.
• Volgens de politieke evenwichten bij de overheidsbedrijven levert de PS de voorzitter van Bpost, terwijl de CEO dan een Vlaming of een buitenlander moet zijn. Dat maakt dat de huidige constellatie met Hanard als voorzitter en de Franstalige Philippe Dartienne als interim-CEO maar tijdelijk kan zijn.
• Donvil zetelde voor zijn intrede in het management al in de raad van bestuur bij Bpost, als vertegenwoordiger van Open Vld. Hij zou ook de vorige keer in de running geweest zijn voor het CEO-schap, maar toen haalde Dirk Tirez het uiteindelijk. Zijn Open Vld-etiket werd vroeger als een nadeel gezien in de race om het CEO-schap, maar nu de FGTB haar zegen geeft, verhogen de kansen dat ook de PS Donvil zal aanvaarden als topman.