“In alle rijke landen verdwijnen middenklassejobs en worden ze geabsorbeerd door hoogbetaald en laagbetaald werk. Dat is de oorzaak van de angst die nu de middenklasse domineert.”

De Franse ‘gele hesjes’-beweging verliest aan kracht. Cijfers worden gemanipuleerd naarmate het sommigen beter uitkomt, maar de aantallen die vorig weekeinde nog opdaagden, verbleken in vergelijking met acht weken geleden, toen de eerste protesten werden georganiseerd. Sommigen denken ook dat Macron er met zijn ‘Grand Débat’ in geslaagd is de ‘gilets jaunes’ de wind uit de zeilen te nemen. Door hen 32 vragen te stellen moeten ze zich nu wel degelijk gaan organiseren en kleur bekennen. De Franse president heeft vier domeinen afgebakend (fiscaliteit, de organisatie van de Staat, de ecologische transitie en burgerschap) en vraagt de Fransen mee te denken over de toekomst.

Zijn de meeste Fransen het nog altijd niet eens over de oorzaak en de essentie van het nu al weken aanhoudene straatprotest, dan ontbreekt een belangrijk deel van de puzzel, schrijft Jean-Marc Vittori in de Franse zakenkrant Les Echos:

De grote angst om steeds minder en minder te hebben

“De grote angst om steeds minder en minder te hebben. Het is een angst die in alle rijke landen kan worden opgemerkt en die in grote mate de opkomst verklaart van wat men ‘populisme’ noemt.”

Dat die angst groter is in Frankrijk dan bij ons moet blijken uit onderstaande grafiek van Eurostat. Daarop is te zien dat onze zuiderburen bijna dubbel zo veel ‘werkende armen’ tellen als ons land. Misschien een van de redenen waarom de ‘gele hesjes’ in België nooit echt van de grond kwamen. [De term ‘werkende arme’ bestond in de 20ste eeuw niet eens.]

De beschermden en de onbeschermden

Al in februari 2016, een volle negen maanden voor de verkiezing van Donald Trump, had de Amerikaanse columniste Peggy Noonan, de (toen nog) stille revolutie van wat ze ‘de door de politiek aan hun lot overgelaten onbeschermden’ noemde als volgt omschreven in een column (‘Trump and the Rise of the Unprotected’) in de Wall Street Journal:

“We beleven een amusant moment. Degenen die politiek bedrijven voor de kost – sommigen onder hen echt briljante mensen – hebben moeite om te verstaan wat er in [de Republikeinse voorverkiezingen in] Amerika gebeurt. […] Enkel de gewone man lijkt in staat te zien wat evident is.”

“Wat de EU en de VS vandaag beleven is de revolte van de onbeschermden. De opkomst van mensen die niet veel hebben in vergelijking met degenen die meer hebben en die denken meer te hebben – niet omdat ze geluk hebben gehad, maar omdat ze beter zijn.”

Noonan zou later de Pulitzerprijs toegekend krijgen voor haar stuk.

20ste eeuw was de eeuw van ‘altijd meer’

Vittori’s analyse is iets breder:

“Men moet terug in de tijd gaan om te begrijpen wat er aan de hand is. De 20ste eeuw was de eeuw van ‘altijd meer’. De levensstandaard steeg in die eeuw sneller dan ooit tevoren in de geschiedenis. Amerika en Europa produceerden de grootste middenklasse in de wereldgeschiedenis, een bevolkingsgroep die al snel dominant werd en die werd bevolkt door mensen die dachten dat morgen beter zou zijn dan vandaag en dat hun kinderen het nog beter zouden hebben dan zijzelf.”

“Twee grote veranderingen zorgden voor een ommekeer in die situatie. Ten eerste raakten de productiviteitsverbeteringen die lange tijd hogere inkomens garandeerden uitgeput. Ten tweede draaide de technologische revolutie uit op winst voor hoogopgeleiden (zij de weten hoe de kansen die de digitale technologie biedt te benutten) en laagopgeleiden (denk aan de ‘uberisering’ van zowat alles). Al wie daar tussenin zit kwam in de problemen. Er is sprake van een zandloper-effect, die werd versterkt door de globalisering en internationale concurrentie. In alle rijke landen verdwijnen middenklassejobs en worden ze geabsorbeerd door hoogbetaald en laagbetaald werk.”

Bang voor zichzelf en voor hun kinderen

“Dat is de oorzaak van de angst die nu de middenklasse domineert. Voornamelijk de goed opgeleide mannen en vrouwen die er in waren geslaagd een zeker niveau van comfort te bekomen. Ze zijn bang voor zichzelf, hun toekomst en die van hun kinderen. Hun dromen, hun horizon, hun toekomst… het stort allemaal in elkaar.”