Niet Septemberverklaring maar nieuw stikstofdecreet wordt échte test-case voor Jambon: als er wisselmeerderheid komt, kan en vooral wil Jo Brouns (cd&v) dan blijven zitten als minister?

N-VA en cd&v hebben beslist het samen ‘proper’ te houden, en dé olifant in de kamer even te negeren. Maar het stikstofdossier zweeft boven de begrotingsgesprekken in de Vlaamse regering. Want iedereen lijkt wel te beseffen dat het onvermijdelijk op een gigantische clash uitdraait, als men het binnen de meerderheid straks niet eens geraakt over de te volgen koers. Daarbij valt op hoezeer de N-VA van Bart De Wever (N-VA) en ook Open Vld met Bart Somers (Open Vld) rotsvast overtuigd zijn dat er bijzonder snel een wettelijk kader, lees een decreet, moet zijn: “Het is de enige manier om Ineos en hun nieuwe ethaankraker zekerheid te geven”. En tegelijk hoezeer men bij cd&v moeite heeft met die druk: minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v) ziet in een nieuw en snel stikstofdecreet niet dé zaligmakende of juiste oplossing voor Ineos. En meer nog: als er effectief wél een decreet moet komen, via een wisselmeerderheid, gaat de Limburger niet verder als minister, zo laat hij aan intimi verstaan. “Hij ambieert het martelarendom, en heeft niets te verliezen”, klinkt hoog binnen de Vlaamse regering. Dat plaatst dan wel heel cd&v voor een huizenhoog probleem: blijven zij dan in de regering of niet?

In het nieuws: Het gaat aan het Martelarenplein nu over de begroting. Maar onder de waterlijn zit het monster van Loch Ness: stikstof.

De details: Daarbij is nu al heel duidelijk te horen dat één minister, Jo Brouns op Landbouw, “zijn geloofwaardigheid gaaf wil houden”.

“Iedereen heeft het gevoel van als we er nog iets van willen maken, we nu wel moeten proberen het proper te houden. Wat niet wil zeggen dat we niet kunnen gaan spreken over een aantal zaken in het stikstofdossier. Maar het gaan koppelen aan deze bespreking en helemaal inhoudelijk uitdiscussiëren, nee, dat kan niet. Die vergunningen zijn belangrijk. Maar kinderopvang is ook belangrijk hè”, zo is te horen bij een lid van de Vlaamse regering.
Ook elders in de Vlaamse regering klinkt het ernstig: “Elke verklaring die we nu afleggen gaat de zaak niet vooruit helpen. Wij mikken op een akkoord op vrijdag“, zo laat een andere minister in Jambon I optekenen. Relatieve rust dus, na een reeks verlanglijstjes en zowaar een ultimatum van cd&v, met onder meer Hilde Crevits (cd&v) en Sammy Mahdi (cd&v) en ook een stevig verlanglijstje van Open Vld, met Bart Somers, die maandagmorgen interviews gaf.
Maar tegelijk geeft men het toe, zowel bij N-VA als binnen cd&v: het is een gewapende vrede, voorlopig, zelfs als men uit de discussie van de Septemberverklaring zou raken. Want het dossier van stikstof zweeft als het zwaard van Damocles boven die regering van Jan Jambon (N-VA). En niemand weet of het nog uitgeklaard raakt tussen de voormalige kartelpartners.
“Dat is eigenlijk het huidige probleem van de Wetstraat hè? Er wordt onvoldoende gebabbeld. Er is veel te weinig vertrouwen. Echt vertrouwen, ver weg van alle camera’s. Dat is het grote probleem, tussen Sammy en Bart en ook met Tom Ongena, die nu nieuw is bij Open Vld”, zo zegt een topper bij cd&v.

De vaststelling: Stikstof lijkt quasi niet oplosbaar, tussen de kartelpartners. En dus rijdt men richting ravijn.

Dat er “te weinig gebabbeld wordt”, is een gevoel dat niet iedereen deelt bij N-VA. Want daar is men vooral bijzonder boos over de manier waarom het dossier tot twee keer toe werd uitonderhandeld, waarbij twee keer een akkoord is gesloten, dat vervolgens “niet gehonoreerd is”. “Niet genoeg babbelen is niet de issue. Misschien wel dat er al te veel is gebabbeld”, zo klinkt het hard bij een topper van N-VA.
- Een eerste keer was er een felbevochten deal in het ‘Krokusakkoord’ van Jan Jambon in februari 2022, het was toen Hilde Crevits die haar woord gaf.
- “Maar Crevits verdween van het toneel als minister van Landbouw en sindsdien zitten we met iemand voor wie die sector blijkbaar zijn leven is, die lief en leed met boeren deelt, en naar niets anders meer kijkt”, zo klinkt het scherp bij N-VA over Jo Brouns.
- Met Brouns onderhandelde Jambon in maart 2023 dan een tweede deal, die tot een stikstofdecreet moest leiden. In ruil kreeg cd&v wat extra toegevingen voor de landbouwers.
- Maar op de cruciale ministerraad van 14 juli, vlak voor de zomer, ging Brouns terug op de rem staan. Ondanks bijzonder hard aandringen van Jambon weigerde zijn streekgenoot Brouns om het decreet goed te keuren, dat het akkoord van maart moest uitvoeren.
- De reden voor Brouns was simpel: de extra toegevingen voor cd&v moesten via een ‘Milieueffectenrapport (MER) bestudeerd worden. En dat rapport was nog steeds niet opgestart, geen enkel studiebureau tekende in op de offerte van minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA), die van Brouns het verwijt kreeg “te traag” te werken, en zo de deal te saboteren.
Nog geen week later, op 20 juli barstte dan de bom: de vergunning van een enorm grote investering van chemiereus Ineos, een nieuwe ethaankraker in de Antwerpse haven, werd vernietigd omwille van stikstof. Exact het scenario waar De Wever altijd voor vreesde, en waarom hij ook zo hard had geduwd op een dossier waar hij ideologisch helemaal niet van wakker ligt: het stikstof moest wettelijk geregeld, of er kwam hommeles van.

En nu? Is een wisselmeerderheid nog te vermijden, straks?

Voor N-VA en ook Open Vld blijft dat tot op vandaag nog altijd de lezing: er komt geen duurzame oplossing voor Ineos en ook andere grote bouwprojecten, als er niet stante pede een wettelijk kader in de vorm van een nieuw decreet komt. Om de zaken sneller te laten gaan besliste De Wever samen met zijn nieuwe Open Vld-collega Tom Ongena, dan maar zélf, als Parlementsleden het decreet in te dienen in het Vlaams Parlement.
Door het deze zomer zelf in te dienen, scheppen N-VA en Open Vld wel sneller ook juridisch klaarheid: de Raad van State moet nu oordelen over het decreet en advies geven. “Ontzettend veel zal daarvan afhangen. Maar vermoedelijk zal ook die Raad van State niet zwart of wit oordelen, maar ergens in het midden. En zo zal het nog een politieke afweging blijven, en zijn we terug bij start”, zo duidt een Vlaams minister.
Duidelijk is dat Open Vld en Ongena daar wel wat reserve inbouwen. Bij N-VA is de partij als één falanx in het gelid, na marsorders van De Wever: een decreet moet en zal er zo snel mogelijk komen, om de Ineos-kraker niet in gevaar te brengen. Maar bij de liberalen is de fractie lastiger: oud-voorzitter Gwendolyn Rutten heeft reserves, en ook Parlementsleden als boomkweker Bart Van Hulle (Open Vld) en Limburger Steven Coenegrachts zullen niet zomaar meegaan in een nieuw decreet.
Tegelijk lijkt de trein wel al ver gevorderd, om ‘m nog zomaar tegen te houden: Vooruit is duidelijk klaar om een wisselmeerderheid voor het decreet te leveren, en ook Groen kan moeilijk weigeren mee te helpen, in hun ‘core business‘ van milieuwetgeving, desnoods via wat onthoudingen in het Vlaams Parlement.
Bij cd&v wijst men erop “dat Demir enkel maar die MER deftig had moeten opstarten”, om “al deze ellende te vermijden”. Ondertussen is ingenieursbureau Tractebel aangeduid door Demir, een “bureau dat nu niet bepaald veel expertise heeft in deze zaken”, zo is bij cd&v te horen. Bij N-VA is dan weer de uitleg “dat niemand met veel expertise zich wil verbranden, want iedereen weet dat de cd&v-eisen niet haalbaar zijn“.
Tegelijk heeft de schrapping van de Ineos-vergunning de zaak in een stroomversnelling gebracht. Is een onderhandelde oplossing tussen N-VA en cd&v nog mogelijk, als die volgens de eerste enkel maar meer vertraging zal oplopen, en toch niet tot een snelle oplossing voor Ineos leidt. Met andere woorden: gebeurt het wel in good faith, die gesprekken?
Bij cd&v wijst men er ondertussen al veel langer op dat een nieuw decreet niet de juridisch juiste oplossing is voor Ineos. “Die vergunning is niet geschrapt omdat er geen wettelijk kader was, maar omdat ze niet goed was opgesteld. We moeten die aanvraag remediëren, eerder dan snel een decreet te forceren”, is de denkpiste daar. Die twee visies lijken meer dan ooit diametraal op elkaar te staan.

De essentie: Het gaat straks over de geloofwaardigheid van Brouns, zo gelooft die. Politieke springstof binnen regeringen.

Op 14 juli, die bewuste laatste ministerraad voor de zomer, ging het hard tegen hard. Jambon eiste en smeekte Brouns om toch maar het decreet dat voorlag goed te keuren, en pas later de MER te bekijken, als die dan klaar zou zijn. En daarbij de opmerking “dat de kans groot was dat dat pas na de verkiezingen zou zijn“.
Brouns liet, onder die grote druk, doorschemeren dat hij dan ontslag zou nemen, indien hij geforceerd zou worden, waarop zijn partijgenoten-ministers Crevits en Benjamin Dalle (cd&v) prompt de vergadering schorsten en apart op Brouns gingen inpraten. Die bleef vervolgens zitten als minister, cd&v keurde niets goed.
Dat was allemaal vóór het vernietigen van de Ineos-vergunning. Sindsdien is het standpunt van N-VA en Open Vld dus harder geworden: zij willen sneller dan ooit een volwaardig decreet. Met steun van socialisten en groenen als het moet, met cd&v als het enigszins kan.
Toch lijkt er tegelijk weinig veranderd aan de vastberadenheid van de Limburger. Die is erg verbonden met de boeren, “zijn” achterban, waar hij voor meer dan 3.000 van hen over heel Vlaanderen het akkoord van in maart, mét de toegevingen voor cd&v, is gaan verdedigen. “Als enige”, zo klinkt in zijn entourage. Het gaat voor hem over “geloofwaardigheid” en daarbij is Brouns duidelijk “onthecht”. “Meer dan anderen in zijn partij“, zo klinkt het fijntjes bij een hoge cd&v-bron.
“Hij wil gaan voor het martelaarschap“, zo klinkt het droog, elders in de Vlaamse regering, wanneer het over Brouns gaat. “Maar dat gaat de andere cd&v’ers binnen de Vlaamse regering wel voor de problemen zetten: want gaat de partij dan voor de postjes, en blijft ze zitten, of trekken die dan uit de Vlaamse regering? Niemand die het nu kan voorspellen, maar wel dat het daar intern heel hard zal gaan”, zo zegt een bevoorrecht waarnemer.
Feit is dat Brouns zelf niet veel te verliezen heeft. Hij heeft zijn imago nu opgebouwd rond het dossier, hij is er zozeer mee begaan dat hij wakker ligt over het hoge aantal zelfmoorden bij de boerenfamilies. “Als je je altijd geprofileerd hebt op dat dossier… En er zou dan in het Vlaams Parlement een democratische meerderheid zijn die dat anders ziet, ja da’s politiek hé, dan moet je gaan als minister”, zo klinkt het bij een hoge christendemocratische bron, die al vooruit blikt.
Dé grote vraag dus straks, voor Jambon I: hoe vermijden dat het op een drama eindigt, vlak voor de verkiezingen? Het wordt tussen de coalitiepartners , maar ook binnen die partijen zelf, echt dansen op een slappe koord.

Om te volgen: Haast heel Vivaldi zit in New York.

We overdrijven lichtjes, maar toch: vandaag landen premier Alexander De Croo (Open Vld) en zowat de helft van zijn regering op JFK en spoeden ze zich naar de Verenigde Naties. Want ter plaatse zijn ondertussen:
- Zijn partijgenoot en vicepremier Vincent Van Quickenborne (Open Vld), die komt om te praten over biodiversiteit in de oceanen.
- Zijn vicepremier en minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS), die over vakbondswerking naar de VN komt.
- Zijn minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) die uiteraard België moet vertegenwoordigen op allerlei diplomatieke contacten.
- Zijn minister van ontwikkelingssamenwerking Caroline Gennez (Vooruit), die onder andere over het voorkomen van pandemieën gaat praten.
Overigens ook ter plaatse: koningin Mathilde, die advocate is voor het VN programma van de SDG of zogenaamde ‘Sustainable Development Goals‘: doelstellingen die de Verenigde Naties hadden gezet over duurzame ontwikkeling tegen 2030, waarbij elke burger op aarde een aantal minimumrechten als schone lucht, drinkwater, onderwijs en dergelijke zou moeten gegarandeerd krijgen.
België gaat er hameren op de internationale rechtsorde van de VN, en meer specifiek de mensenrechten: we zijn tijdelijk lid van de Raad voor Mensenrechten bij de VN. Daarnaast blijft de Russische invasie in Oekraïne uiterst belangrijk voor dit land. In het SDG-luik van de VN zit een heel belangrijk deel rond klimaat, en daarover wil België nu al doorpraten, in de aanloop naar de grote Klimaattop in Dubai in december. En tenslotte wil men België ook promoten als “innovatiehub”.

We blijven bezig: Specifiek heeft elke Vivaldi-excellentie zijn of haar dada in New York.

De Croo mag als regeringsleider speechen voor heel de VN, en dat gebeurt normaal woensdagavond in New York, diep in de nacht in België.
Hij zal ook speciaal focussen op klimaat en de ‘Climate Ambition Summit’ bijwonen van regeringsleiders op woensdag, daar moet al iets concreter richting Dubai en de nieuwe, aangescherpte klimaatambities gekeken worden. VN-secretaris-generaal Antonio Guterres sprak al van “een nieuw tijdperk van een ‘wereld-kookpunt'”.
In New York zelf zijn er overigens al volop activisten aanwezig om klimaat op de agenda te zetten, en hun stem te laten horen ten opzichte van de wereldleiders. Dat belooft alvast het autoverkeer in Manhattan tot een hel te herleiden.
Dermagne is als Franstalige socialist en minister van Werk geïnteresseerd in de werking van de internationale vakbonden en de ‘International Labour Organisation‘ en de ‘Global coalition for Social Justice‘.
Van Quickenborne is als West-Vlaming ook minister van Noordzee, en komt in die hoedanigheid de biodiversiteit in de oceanen uitdiepen, met het tekenen van een nieuw verdrag: het ‘BBNJ-verdrag’ of “Biodiversity Beyond National Jurisdiction”. België wil het secretariaat van dat verdrag ook naar Brussel brengen.
Lahbib gaat dan weer een reeks events bijwonen over het vredesproces in het Midden-Oosten en zal ook het woord nemen in de Veiligheidsraad over het conflict in Oekraïne. Ze zal ook focussen op de situatie van kinderen in conflictgebieden en vrouwen in Afghanistan.
Gennez tenslotte focust op het voorkomen van nieuwe pandemieën, en geeft ook aandacht aan een initiatief over geweld op vrouwen en meisjes. De minister ging al meteen op de foto met VN-ambassadeur en acteur Orlando Bloom. “Hij wou erg graag op de foto, kan je toch geen neen op zeggen?”, zo zette ze erbij in de tweet.

Uitgezoomd: Op internationaal niveau zal Volodymyr Zelensky ter plaatse aanwezig zijn en meer dan waarschijnlijk de centrale gast zijn.

We herinneren ons dat de Oekraïense president vorig jaar opmerkelijk verscheen in een videoformaat, na twee jaar diplomatieke pauze als gevolg van COVID-19.
We weten ook wie er niet zal zijn: Vladimir Poetin, natuurlijk, maar ook de Chinese president Xi Jinping. Opmerkelijk is ook dat de Franse president Emmanuel Macron en de Britse premier Rishi Sunak dit jaar hebben gekozen voor afwezigheid en worden vertegenwoordigd door verschillende ministers.

In het nieuws: Jean Muls slaat terug.

Jean Muls, de ondertussen bekende voormalige ‘directeur België’ van Bpost, is opnieuw in het nieuws, via RTBF en De Tijd. De voormalige nummer 2 is van mening dat zijn werkgever en voormalige baas hebben geprobeerd hem het zwijgen op te leggen door zijn ontslag uit te lokken in de persconcessie-affaire.
De persconcessie is een contract voor de herverdeling van kranten in brievenbussen, waarbij royale subsidies worden toegekend. Destijds ging het om een bedrag van 170 miljoen euro per jaar, nu nog steeds 125 miljoen.
Zoals blijkt uit het boek “Bpost Hold-Up” wordt Bpost beschuldigd van fraude door afspraken te maken met bepaalde persuitgevers en zijn belangrijkste concurrent om het fameuze contract binnen te halen.
“Uit de chronologie van de feiten en gebeurtenissen in deze zaak kunnen we besluiten dat Bpost het contract van de heer Muls heeft opgezegd als vergelding, omdat de heer Muls als klokkenluider de kwestie van collusie in de zaak met betrekking tot de toewijzing van de krantendistributie intern aan de orde had gesteld en hij zich bereid had verklaard om deze zaak verder te onderzoeken. Als gevolg hiervan is er sprake van misbruik van het ontslagrecht”, aldus de dagvaarding.

Waar het op neerkomt: Jean Muls vraagt geld.

Jean Muls vraagt voormalig baas Dirk Tirez om een symbolische euro, maar vooral om uitleg. Hij meent dat de voormalige nummer 1 al op de hoogte was van de fraude toen hij het dossier van het perscontract overhandigde, zonder iets tegen hem gezegd te hebben.
Bij Bpost eist Jean Muls 17 weken onbetaald salaris, een prestatiepremie en een schadevergoeding voor oneerlijk ontslag van een klokkenluider. In totaal bedraagt de claim 200.000 euro.
Het ontslagpakket van Jean Muls was echter al aanzienlijk op het moment van zijn ontslag. De voormalige nummer 2 kreeg 619.000 euro, terwijl hij nog maar een paar maanden bij het bedrijf werkte. Het voormalige hoofd België van Bpost werd in januari 2022 aangenomen en in oktober ontslagen.

Opvallend: Siegfried Bracke (N-VA) slaat terug: zowel de PVDA als het Nieuwsblad hebben een rechtszaak aan hun been.

Elk verhaal heeft een ‘bad guy’ nodig, en de voormalige Kamervoorzitter lijkt zich niet meer te bekommeren over het feit of hij die rol krijgt toegewezen of niet. Hij vecht. Via z’n eigen columns deed hij dat al, maar nu ook langs juridische weg, zo lijkt hij beslist te hebben.
Want naast de twee procedures die hij inspande tegen de Kamer, onder meer bij de Raad van State, tegen de beslissing van de Kamer om het systeem van de pensioenen eenzijdig te herroepen, komt hij nu met twee nieuwe rechtszaken, zo weet Het Laatste Nieuws.
Daarbij viseert Bracke niet van de minsten: vrijdag stuurde hij al een deurwaarder af op de PVDA van Raoul Hedebouw, met de dwingende eis om een petitie over de “graaipensioenen van Bracke en Herman De Croo (Open Vld)” offline te halen. Bracke heeft het over “een digitale schandpaal die manifest en grof de grenzen overschrijdt van wat voor een politieke partij geoorloofd is”.
Maar de PVDA wil niet plooien, “Bracke wil ons de mond snoeren”, reageert Hedebouw. De zaak komt dus voor in kortgeding, normaal morgen. Bracke spant z’n zaak aan tegen drie kopstukken van de PVDA: Hedebouw, Sofie Merckx en Jos D’Haese, de fractieleiders in Kamer en Vlaams Parlement.
Een soortgelijke zaak spant Bracke aan tegen de krant Het Nieuwsblad. Die voert een reclamecampagne met daarbij beelden van Bracke, plus de tekst “in de kassa zitten”, en daarna medewerkers van Delhaize met de tekst “of aan de kassa zitten”. Ook zij kregen een deurwaarder op bezoek en krijgen het verwijt “het imago en de reputatie van Siegfried Bracke op onaanvaardbare en bijzonder lasterlijke wijze te hebben besmeurd”. Die zaak komt eind deze maand in eerste aanleg voor in Antwerpen.
Juridisch gezien is de case wel interessant: een rechtszaak onder politici en eentje tussen media en politici over mogelijke schade. Hij beroept zich op art. 1382, het klassieke “onrechtmatige daad”: iemand maakt een ‘fout’, dat veroorzaakt schade, en er is een oorzakelijk verband. Meteen eist Bracke ook een forse schadevergoeding van Het Nieuwsblad, zo’n 120.000 euro. Hij zou onder meer fysiek belaagd zijn. De vraag is of hij kan aantonen of Het Nieuwsblad en/of PVDA dan een ‘fout’ maakten, juridisch gezien.
Bracke maakt er wel werk van, naar eigen zeggen spendeerde hij al 34.000 euro aan advocaten, zo vertelt hij aan Het Laatste Nieuws. En de zaken zijn nog maar begonnen…

Factcheck: Rajae Maouane (Ecolo) kon op 22 minuten met de fiets naar de RTL-studio’s.

“Ik ga niet liegen, ik ben met een taxi gekomen.” Het veroorzaakte toch wel een pak reacties, zondag op RTL, de bekentenis van Ecolo-voorzitter Rajae Maouane dat zij wel degelijk met de wagen was gekomen, naar de studio. Om daar nota bene wél autoloze zondag te komen promoten.
Meteen levert het voorpagina’s op, vandaag, in de Vlaamse kranten: het wringt, een groene voorzitter die zelf niet met het openbaar vervoer of de fiets komt. De groenen zelf reageerden fel, onder meer Elke Van den Brandt, het boegbeeld van Groen in de hoofdstad, feliciteerde Maouane “omdat zij de taxisector steunt”, en ook een pak andere groenen hadden het over “belachelijke verontwaardiging”: een taxi is immers deel van de groene mobiliteitsmix.
“Het kwam moeilijk uit, het is een rit van 45 minuten”, zo legde Maouane, die beloofde “niet te liegen”, het zondag ook uit. Maar dat was buiten La Dernière Heure gerekend: die zetten een journalist in, om de rit te doen, van bij Maouane thuis tot aan de studio’s van RTL. En wat bleek: 22 minuten, en helemaal geen 45 minuten. Pijnlijk toch.