Open VLD-voorzitter Gwendolyn Rutten heeft geen enkele zin om samen met Bart De Wever (N-VA) de ‘Zweedse erfenis’ in één front met CD&V, N-VA en Open VLD te verdedigen.

Wat gebeurt er precies? Er liggen twee scenario’s klaar in de Wetstraat, ter hoogte van de informateurs, met een heel duidelijke hiërarchie tussen beiden:

• Plan A: Een Vivaldi-coalitie. De PS krijgt dan wat ze al lang wilde, een regering zonder N-VA. Maar ook de MR spinde gretig in aanloop naar het lossen van de nota dat ze daar klaar voor waren. Tenzij, zo laat Georges-Louis Bouchez (MR) verstaan intern, ‘hij niet anders kan’.
• Plan B: Een paars-gele coalitie. Die kan er alleen komen, zo geeft Bouchez ook aan, als de Vlaamse partijen hem, maar ook de PS, ‘dwingen’ om toch met de N-VA zaken te doen.

Om rekening mee te houden? Wel, de twee informateurs, Joachim Coens (CD&V) en Georges-Louis Bouchez (MR), hebben niet bepaald een nota geschreven die op de maat zit van ‘plan A’. Het is veel meer een paars-gele nota dan een paars-groen werkstuk. ‘Zeg maar gerust, een N-VA-nota’, zo is bij onderhandelaars aan de linkerkant te horen. Dat kan een deel tactisch zijn: als het dan toch ‘Vivaldi’ wordt, kunnen CD&V en MR maar beter lekker ‘rechts’ in zetten om een beetje ‘centrum’ te eindigen. Alleen: het zet hen allemaal toch voor een perceptieprobleem. Want hoe duw je dan de N-VA nu op een nog enigszins aanvaardbare manier naar de uitgang?

In de wandelgangen: Daar is het allerminst windstil. De N-VA ruikt haar kans om toch maar in het spel te komen, door de felle nota. Achter de schermen reageert N-VA-voorzitter Bart De Wever op het werkstuk van CD&V en MR door contacten te zoeken. Bij N-VA zien ze het document als een perfecte kans om de erfenis van de vorige regering met hand en tand te verdedigen. Immers: een ‘Zweeds front’, dat bestaat uit de voormalige regeringscoalitie van CD&V en MR (die de nota penden), aangevuld met N-VA, maar ook Open VLD, is volgens hen (net zoals dat geldt voor de informateurs) het enige scenario waarin druk te zetten valt op de PS, om uiteindelijk paars-geel te maken. Alleen als deze vier partijen, of eigenlijk alleen al de drie Vlaamse partijen daarin, hun been stijf houden, dan kan een paars-gele regering, die verder gaat op ‘Zweedse recepten’. Maar zover zijn we dus niet.

De grote vraag? Wat bezielt Open VLD om zo lauw te reageren op de tekst van Coens en Bouchez? Die vraag klonk gisteren overal, ook manifest intern bij Open VLD.

• Want bijzonder opvallend: in de Vlaamse kranten had de partijleiding er alles aan gedaan om de nota weg te duwen. ‘Mossel noch vis’, was het droge commentaar. Van enige enthousiasme was geen sprake.
• Dat blijft op zich bijzonder vreemd, zeker in vergelijking met de nota-Magnette, waarop Gwendolyn Rutten wel enthousiast reageerde en als reactie aan diezelfde kranten weken eerder liet lekken dat ze klaar was voor het formateurschap.
• Een nota opgesteld door liberalen en christendemocraten is minder om warm van te worden dan die van een PS’er? Ook bij de informateurs reageert men met stevige verbazing op die houding van Open VLD. Een vergelijkende tabel tussen de nota-Magnette en de nota-Coens-Bouchez liegt nochtans niet: het verschil is echt stevig naar rechts.
• ‘Open VLD heeft een mystieke relatie opgebouwd met de PS, totaal contra-intuïtief, gelet op het verleden in de regering Di Rupo. Het heeft lang geduurd voor observatoren om te begrijpen dat dit geen sciencefiction is: Open VLD heeft zich heel speciaal gepositioneerd in deze formatie’, zo merkt het kamp van de informateurs op.
• De communicatie was zo opvallend dat ze ook intern bij Open VLD ter sprake kwam: waarom had de partijvoorzitter dit zo in de markt laten zetten? Dat leverde een opmerkelijk antwoord op: de communicatie werd staalhard ontkend. Wie zette dan namens Open VLD de lauwe afwijzing in de krant? Ook dat blijft dus mystiek.
• En kijk: daar was plots Vincent Van Quickenborne (Open VLD) die op Villa Politica de nota wél kwam verdedigen als ‘een goed werkstuk‘. Intern is de strijd allerminst over. Her en der duidt men op de ‘rancune van de voorzitter’ over de gemiste kans om de Zestien te kunnen binnenhalen voor zichzelf. ‘Gaat dit circus nog drie maand duren’, klinkt over haar voorzitterschap.
• Opmerkelijk ook: net gisteren kwam Bart Tommelein (Open VLD), frontrunner als kandidaat-voorzitter, met een interessant interview dat behoorlijk scherp was voor de N-VA. Dat leek minstens ongelukkig qua timing: de partituur van Vivaldi zit immers nog niet helemaal goed. Maar Tommelein was zo diplomatisch om zich op de vlakte te houden over welke coalitie het nu uiteindelijk moet zijn: hij wil zich vooral als kandidaat van de verzoening profileren.

Waarom dit van tel is: De sleutel zit dus een stuk bij Open VLD: zij vermijden angstvallig elke Zweedse frontvorming.

• Want De Wever vroeg eerst een voorzittersoverleg aan Vlaamse kant aan, via de informateurs. Coens deed een poging. Dat werd door de Open VLD-voorzitter geweigerd: ‘Niets zonder Bouchez’.
• Bouchez liet daarop weten ‘niet in Vlaamse discussies te willen worden gesleurd’, en bedankte feestelijk om mee gesleurd te worden in dat bad.
• Vervolgens vroeg De Wever dan een ‘voorzittersoverleg’ vanuit de Vlaamse regering aan: ‘We zitten toch nog samen in één coalitie?’.
• Daarop liet Rutten weten ‘dat het aan Jan Jambon (N-VA) en zijn vicepremiers is om te overleggen’.
• Uiteindelijk vroeg De Wever dan gewoon rechtstreeks aan Rutten om elkaar te kunnen zien, een gesprek onder vier ogen. Daarop kwam geen antwoord tot gisterenavond.
• Bij de Open VLD-voorzitter reageren ze overigens niet op vragen over onderlinge contacten: ‘Het is aan de informateurs nu’, klinkt het.

The big picture? Zo komt, na de periode van Coens en Bouchez, alles weer terug. Wordt de N-VA achtergelaten of niet?

• De PS zit in een zetel: er is geen enkele druk om iets te moeten doen in richting van de N-VA, als Open VLD aan hun kant staat. De PS was allerminst amused over de nota, maar blijft gedisciplineerd. Openlijk Bouchez afschieten doen ze niet, ondanks de manifeste aversie voor z’n houding.
• De MR wil graag een triomf: als Bouchez, ondanks het broddelwerk rond de nota (een slordig werkstuk vol fouten, onafgewerkte stukken, onduidelijke passages), een coalitie op de been krijgt, en richting (pre)formatie kan gaan, is hij gelukt in z’n missie.
• De groenen hebben het mes op de keel: als er wel een ‘Zweeds front’ ontstaat, vallen zij uit de boot. Ze houden zich dus bijzonder kalm, tenzij om af te strijden dat Ecolo mogelijk uit de coalitie zou kunnen vallen. Maar inhoudelijk zit het heel ver van wat ‘groen’ genoemd kan worden.
• Als Open VLD geen vinger beweegt op de vraag van N-VA, dan komt alle druk dus weer uit bij één partij: CD&V. Kunnen zij, als enige dan, een coalitie zonder N-VA blijven tegenhouden? De kans is bijzonder klein dat de christendemocraten in deze fase, na deze nota, en na het werk van Coens, nu plots wel N-VA zouden lossen. Alleen, ze krijgen de rest niet mee in een paars-geel verhaal, als de druk op de PS ontbreekt.

En nu? De kans is groot dat de patstelling, waar men nu in zit, niet meteen opgelost raakt.

• Een opdracht voor Bart De Wever (N-VA) zit er niet in: te veel tegenstand, zo lijkt het.
• Zeker aan Franstalige kant: gaat Bouchez zichzelf laten ‘mislukken’ en vervolgens de ‘baarlijke duivel N-VA’ aan zet laten komen komen. We think not.
• Dus is het evident dat een verlenging voor Coens en Bouchez misschien nog het meest logisch is. Maar ondertussen tikt wel de klok. De twee informateurs plannen in elk geval nog verder overleg, ze geven de moed niet op.
• Tijd speelt in het nadeel van CD&V. Die zijn eigenlijk pas in het spel gekomen na een lange zomer van stilstand tussen PS en N-VA. Pas van het moment dat Paul Magnette (PS) informateur werd, zit de zaak in beweging. Maar in de perceptie is er al een half jaar niets gebeurd: langzaam maar zeker komt er toch druk op de Vlaamse christendemocraten om iets te gaan doen.
• Tijd speelt evengoed in het nadeel van Gwendolyn Rutten. Die is binnen drie maanden haar voorzittershamer kwijt, en zal persoonlijk met niets eindigen, als ze niet daarvoor een deal kan doen. De N-VA is en blijft dus erg nuttig voor tegenstanders van de Open VLD-voorzitter, die graag al zouden willen dat het morgen maart is, en er een nieuwe voorzitter in de Melsensstraat huist.