Vivaldi trekt zich opnieuw op gang, en meteen komen de gekende vetes weer open en bloot te liggen. De Franstalige flank blijft daarbij de zwakke plek van de coalitie, met openlijke vijandschap en een MR die steeds meer geïsoleerd staat. In Le Soir haalt Jean-Marc Nollet, de Ecolo-voorzitter, nog eens uit: “Ik ga niet doen alsof, het is waar dat we een probleem hebben met Georges-Louis Bouchez”. Achter de schermen spreekt men door, over het lot van Bouchez na Vivaldi, maar evengoed voor de Waalse en Brusselse deelstaatregeringen: “Als wij de MR kunnen inruilen voor Les Engagés, is er op een paar weken een regeerakkoord. Zeker voor de gewesten”, zo windt men er bij PS én Ecolo geen doekjes meer om. Bij de MR beseft men dat, en heeft men de strategie klaar: ze hopen op Brussel, waar Alexia Bertrand (MR) zich onlangs zelf naar voren schoof als uitgesproken kopvrouw. In de hoofdstad moet de MR mathematisch onmisbaar worden, om zo als breekijzer te dienen voor al de rest. Want ook aan Vlaamse kant heeft Bouchez nog weinig bondgenoten: met N-VA-voorzitter Bart De Wever is er gewoon geen contact.

In het nieuws: Ecolo-baas Nollet haalt in z’n rentree-interview andermaal hard uit naar de MR. “We hebben Vivaldi onderhandeld met een hervormingsgezinde partij. Nu hebben we te maken met een conservatieve partij.”

De details: Men ziet de MR van Bouchez steeds minder als een partner op lange termijn.

• Alles komt terug, zo lijkt het wel bij Vivaldi. Dezelfde energiecrisis als het voorjaar, maar nog erger. Dezelfde zoektocht van de premier, om iedereen aan te manen bij de les te blijven, maar met nog straffere uitspraken, en zelfs ’tien magere jaren’ als doembeeld. Dezelfde kritiek van de regeringspartners, dat na woorden daden moeten volgen. Dezelfde eisenlijstjes daarbij, vanuit dezelfde hoeken.
• Ook helemaal terug: de spanningen op één vleugel, namelijk Franstalig. Want terwijl aan Vlaamse kant de vier Vivaldi-partijen elkaar toch enigszins vasthouden, gebonden door de gemeenschappelijke dreiging van de grootste partij, N-VA, die ze samen in oppositie duwden, is aan Franstalige kant elke harmonie ver te zoeken. Dat aan Franstalige kant de meerderheid erg ruim is, speelt daarbij zeker mee: hoe groter de speelruimte, hoe meer gekrakeel onderling.
• Datzelfde fenomeen dook op in de Zweedse regering, maar toen aan Vlaamse kant, tussen N-VA, cd&v en Open Vld, die de regering transformeerden in een ‘kibbelkabinet’. Vivaldi leek in het voorjaar al zonder enige moeite die infame reputatie van Michel I te gaan overtreffen, wat onderlinge twisten betreft.
• Nu het laatste politieke jaar zonder verkiezingen ingaat, doet in Franstalig België nog nauwelijks iemand de moeite om de tegenstellingen te verbergen. Daarvoor is al net iets te veel gebeurd, tussen Ecolo, PS en MR. In Le Soir zet de grote baas van Ecolo, Nollet, nog eens de zaken op scherp.
  • Volgens Nollet is dit in principe “het meest nuttige jaar van de legislatuur: de partners kennen elkaar, en hebben elk hun dossiers goed voorbereid”.
  • Nu zou Vivaldi dus moeten kunnen knopen doorhakken. “Maar het probleem is de MR. Die remmen elke versnelling in hervormingen af, en beschermen diegenen die de transitie tegenhouden. Dat moeten we niet langer verbergen”, zo zegt hij.
  • “Als je ziet dat Bouchez het gebruik van privéjets nog verdedigt, dan heb je een echt probleem.”
  • “Twee fundamenteel verschillende modellen botsen”, zegt hij over de federale regering. “Zij die de transitie willen versnellen, en zij die zoveel mogelijk een oneerlijke en vervuilende wereld in stand willen houden.”
  • Nollet gooit daarbij het ene na het andere dossier op tafel, van het permanent maken van het sociaal tarief, over de fiscale hervorming, tot een taks op de overwinsten van de energiespelers én meer marges bij de komende loonsonderhandelingen.
  • Op de vraag of de MR dan “uit de federale regering moet gegooid worden”, antwoordt hij niet. “Er is geen persoonlijk probleem”, zo stelde hij, maar wel “een divergentie over de waarden“.
• Lang duurde het niet of Bouchez beantwoorde de vijandigheden. “De pers vandaag is weer een mooi festival om de geest aan te scherpen. Maar de hoofdprijs gaat toch naar Ecolo, die de MR ervan beschuldigt om de taks op de overwinsten van de energiespelers tegen te houden. Een oneerlijke leugen, die moet doen vergeten dat energieminister Tinne Van De Straeten (Groen) al meer dan een jaar faalt op dat dossier.”
• Samengevat: de toon is gezet voor het najaar.

Waarom dit ertoe doet: In Franstalig België lijken de keuzes al lang gemaakt.

• “Oh, maar als wij kunnen zonder de MR, zal het niet moeilijk zijn om de regeringen te maken, in de deelstaten. Dan hebben wij op een paar weken een coalitie”, zo is te horen bij de powerbrokers in Franstalig België, bij socialisten en groenen. Voor de schermen is het te vroeg om al over 2024 te praten, de verkiezingen voor de deelstaten is nog anderhalf jaar weg. In realiteit is de rekening al lang gemaakt.
• “Het is zeer helder dat het quasi niet werkbaar is met de huidige MR-voorzitter. Zijn partij zal dus een keuze moeten maken”, zo klinkt het afgemeten over de coalitiekansen van de MR, in het Franstalige landschap. Dat de liefde tussen Bouchez enerzijds en Paul Magnette (PS), maar evengoed Nollet niet groot is, is een understatement: natuurlijk speelt daar ook een persoonlijk element.
• Bij de MR is men zich zeer bewust van die gevaarlijke positie. Maar de grote overwinning over de kerncentrales binnen Vivaldi (hij was de enige die bleef vechten ze open te houden), heeft Bouchez assertiever dan ooit gemaakt. “Wij weten ook wel wat ze van plan zijn, om ons aan de kant te zetten. De vraag is of dat mathematisch zal lukken.” Iedere keer hopen ze bij cdH, of nu Les Engagés, op de wederopstanding. Op dat vlak blijven ze erg christelijk”, zo is cynisch te horen.
• Maar de Franstalige liberalen kunnen ook de peilingen lezen, en zien dat het voor het Waals gewest bijzonder moeilijk wordt om erbij te zijn. En dus zetten ze alle hoop op de hoofdstad. Daar peilt de MR nu op één, nadat de PS helemaal implodeerde. Veel heeft daarbij te maken met een gebrek aan duidelijke leider bij de Franstalige socialisten: is het nu minister-president Rudi Vervoort, die weg gaat straks, of is het Ahmed Laaouej, de regionale voorzitter, of misschien Philippe Close, de Brusselse burgemeester, of toch straks Caroline Désir, de PS-minister van Onderwijs die erg populair werd tijdens corona?
• Het gevolg is dat, zoals de zaken er nu voorstaan, de MR wel eens mathematisch nodig zou kunnen zijn, om een coalitie te maken. De PTB, die ook erg hoog scoort in de hoofdstad, verkleint immers het speelveld: niemand wil met hen in zee. Op de verkiezingsnacht moet Bouchez dus hopen op een stevige communistische overwinning, zeker in de hoofdstad, om zelf in de juiste positie te belanden.

In de coulissen: De komst van Lahbib maakte wel wat los bij de MR, in de hoofdstad.

• In die zin was de aanwerving van Hadja Lahbib, gekend tv-journalist in Franstalig België, ook wel veelbetekenend. Op Buitenlandse Zaken moet zij het imago van de MR opnieuw wat verbreden en een tikje softer maken: Lahbib haar profiel is helemaal niet uitgesproken rechts, ze is gevierd in culturele kringen, en spreekt zeker meer centrumkiezers aan dan Bouchez. Want als Belgische met Algerijnse roots is ze niet meteen een stemmenkanon voor de Turkse of Marokkaanse gemeenschap in Brussel, ze is er eerder om zwevende progressieve kiezers in de hoofdstad aan te halen.
• Voor Alexia Bertrand, Brussels kopstuk van de MR, was de komst van Lahbib een forse klap: zij had gehoopt op de post van Buitenlandse Zaken. Maar dat zou te voorspelbaar geweest zijn voor Bouchez, die graag met een surprise du chef uitpakt. Bovendien wijst men binnen de partij fijntjes op de moeilijk combineerbare rol van minister van Buitenlandse Zaken en de titel van Alexia Bertrand als bestuurder bij Ackermans & van Haaren, de holding waar de familie Bertrand grootaandeelhouder is. “Die doen erg veel zaken in het buitenland.”
• Wat ook speelt: Bouchez wilde ook expliciet de plek vrijhouden voor Sophie Wilmès (MR), die ontslag nam om voor haar zieke man te gaan zorgen. Maar Wilmès is allerminst afgeschreven, en wil federaal een rol blijven spelen. Op dat niveau dan ook de jongere Bertrand gaan introduceren, werkte niet.
• Vervolgens eiste de gekwetste Bertrand haar plek op: in een aantal kranteninterviews verklaarde ze zichzelf “kandidaat minister-president”, de absolute kopvrouw van de MR voor het Brussels gewest dus. Daar had Bouchez weinig moeite mee, al moet er dus één zaak helder zijn: hij gaat die regeringsvorming koppelen aan de andere niveaus. Brussel als breekijzer.

The Big Picture: De MR-voorzitter is een pokerspeler, maar hoeveel vrienden heeft hij nog aan tafel, als hij ooit in de Zestien wil?

• Bovenstaande uitleg volstaat meteen om te verstaan waarom een vervroegd einde van Vivaldi de MR-voorzitter eigenlijk helemaal niet zou uitkomen: als de verkiezingen in 2024 allemaal netjes samenvallen, kan Brussel de koevoet zijn. Moet men federaal al in 2023 naar de stembus, dan staat Bouchez behoorlijk naakt, zonder andere niveaus om mee te pokeren.
• Feit is dat de MR-voorzitter veel aandacht besteed aan Vlaanderen (hij is nog steeds bezig aan zijn ’tour’ langs Vlaamse bedrijven), maar minder evident ligt bij een aantal Vlaamse partijvoorzitters. Met Sammy Mahdi (cd&v) zijn de lijnen open, met de ‘familie’ van Open Vld en Egbert Lachaert uiteraard ook. Al is men bij de Vlaamse liberalen niet blind voor het feit dat Bouchez hen telkens openlijk langs rechts voorbij steekt, en zo de geloofwaardigheid van Open Vld onderuit haalt in een aantal dossiers, om kernenergie niet te noemen.
• Maar de sleutelrelatie die Didier Reynders en Charles Michel in 2014 wisten te smeden, na jaren voorzichtig aftasten, tussen MR en N-VA, die ook mee de basis van het Zweedse verhaal vormde, is er totaal niet meer. Bouchez probeerde de afgelopen maanden opnieuw, via allerlei tussenpersonen, om toch maar de contacten te herstellen met de N-VA-voorzitter. Maar Bart De Wever houdt de deur dicht. Het is een publiek geheim dat hij weinig vertrouwen heeft in de MR-baas, en de waarde van diens woord.
• Eenzelfde gevoel leeft ook bij twee Vivaldi-partners: bij Vooruit is er bitter weinig krediet voor Bouchez, bij Groen zit het al veel langer helemaal onder het vriespunt, na de aanhoudende aanvallen op hun minister van Energie Van der Straeten. “Onwerkbaar”, lijkt de gezamenlijke conclusie over de MR-leider.
• In die zin blijft het opvallend, hoe Bouchez torenhoge ambities blijft koesteren, en ooit tot in de Zestien wil raken, maar geen enkele rekening lijkt te houden met het feit dat nét die banden met de andere voorzitters, en een vorm van onderling vertrouwen, de sleutel tot het premierschap vormen in het Belgische systeem.

Genoteerd: De Wever houdt zijn ‘war on drugs’ aan. Of is het ‘war on Vivaldi’?

• Na tv-optredens begin deze week, is het de beurt aan de kranten, in het tweeluik van de terugkeer van De Wever, na de zomervakantie. Het thema? De drugsoorlog, die volop woedt in zijn eigen Antwerpen. In de Gazet van Antwerpen en Het Laatste Nieuws zet de N-VA-voorzitter het nog eens op scherp.
• “Brussel doet het absolute minimum, om toch maar te zeggen dat men iets doet. Als Mark De Mesmaeker, de grote baas van de politie, zegt dat de ­federale politie kapot is – failliet zelfs – dan reageert daar gewoon niemand op. Dertig aanslagen in één zomer in Antwerpen? Hebt u de premier al gehoord?”, zo sneert hij naar Alexander De Croo (Open Vld).
• Begin deze week stelde De Wever nog voor een Nationale Veiligheidsraad te organiseren over de drugs en georganiseerde misdaad, maar daar ging Vivaldi niet op in.
• Welgeteld één keer zat De Wever samen met De Croo over de drugsoorlog. Dat lukte volgens hem enkel omdat ook de Rotterdamse burgemeester Aboutaleb mee was. “Vreemde ogen dwingen. (…) Met de Nederlandse minister-president Mark Rutte zat ik wel al drie keer samen over het thema, straks een vierde keer.
• Heel opvallend is dat De Wever onderliggend een harde analyse maakt: “De maatschappelijke en politieke elite heeft de strijd gewoon opgegeven. (…) Omdat ze vaak zelf aan de drugs zitten en er zelfs mee koketteren. Drugs staan voor snelle wagens, topmodellen, veel geld hebben. Er is een normalisering van drugs en dat is puur schuldig verzuim. Men wil niét zien dat het lijntje coke een link heeft met de georganiseerde misdaad die voor veel doden en maatschappelijke ellende zorgt.”
• Opmerkelijk daarbij is dat De Wever niet wegsteekt dat ook in de Wetstraat cocaïne haar ingang gevonden heeft. Al langer zijn er wel wat geruchten daarrond. “Cocaïne duikt op in het zaken­leven, in de advocatuur, de media- en cultuursector en ook in de ­politiek. Ja, ook in mijn partij”, zo geeft hij nu onomwonden toe.
• “Ik vind dat zorgwekkend, maar ik voel me steeds eenzamer in dat standpunt. Ik moet ook aan de ­lopende band politiemensen ontslaan omdat ze betrapt zijn op gebruik.” Daarbij lanceert hij zelfs het opvallende aanbod om zichzelf om de drie maanden te laten testen op drugs, “als signaal”. De vraag is dan wie in de Wetstraat hem volgt.
• Overigens kreeg De Wever gisteren wel degelijk de federale regering over de vloer, in de vorm van PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne. Die was op werkbezoek in de Antwerpse haven, een bezoek dat opvallend genoeg geregeld was door N-VA-Kamerlid Michael Freilich. Die toonde zich in het verleden op een pak dossiers wel kritisch voor de minister, maar gisteren werd de rode loper bovengehaald voor Dermagne, die ook een helikoptervlucht boven de haven kreeg.
• En Dermagne overlegde tussendoor met De Wever over hoe ze de problemen bij het havenpersoneel en drugsbendes best aanpakken. Er zou betere screening komen bij de rekrutering, om infiltranten tegen te gaan.
• In zijn eigen Antwerpen reageert Vlaams Belang ondertussen kritisch. Filip Dewinter (Vlaams Belang) vindt het niet kunnen dat De Wever nu een mediaoffensief is gestart, maar “weigert om de Antwerpse gemeenteraad tekst en uitleg te verschaffen over het drugsgeweld“. “Op onze vraag om een extra raadscommissie te organiseren, wou hij niet ingaan, maar de pers kan hij blijkbaar wel te woord staan. Hij verwijt de federale regering een gebrek aan ‘sense of urgency’, maar heeft hij het zelf wel?”

Tegelijk bezig: De federale regering zet via Annelies Verlinden (cd&v) in op de ‘bestuurlijke handhaving’. Gisteren kwamen 14 burgemeesters langs.

• De minister van Binnenlandse Zaken is wél volop bezig met het dossier: die boodschap wilde Verlinden duidelijk geven. De bedoeling is om via de wet op de bestuurlijke handhaving de burgemeesters meer armslag te geven, en daarvoor liet ze veertien burgemeesters opdraven: die van alle provinciehoofdsteden én Brussel, Genk, Aalst en Charleroi.
• Maar waarom dan de burgemeesters van pakweg Nijvel en Arlon wél aan tafel zaten, en de burgervaders van Oostende, Kortrijk, Turnhout of Sint-Niklaas niet, bleef toch maar de vraag: “De drugsproblematiek zit ietsje breder dan de provinciehoofdsteden”, zo was in de wandelgangen te horen bij wat ontevreden burgemeesters.  
• De essentie van de nieuwe wet zou zijn dat er een databank komt, de “Directie Integriteitsbeoordeling voor Openbare Besturen” (DIOB), die allerlei gegevens bijeenbrengt, van politiedossiers tot verslagen van voedselinspecties en sociale inspecties. Dat kan dan dienen als basis, waarbij verdachte personen en vennootschappen door de databank kunnen gehaald worden. Komen daar dan mogelijke banden met mensenhandel, drugs of terreur uit, dan kan de burgemeester handelszaken sluiten of weigeren open te laten gaan.
• Op de vergadering drongen de burgemeesters aan om het nog breder te zien: ook specifieke buurten of straten zouden zo door de DIOB-database kunnen gehaald worden, om te zien of daar personen wonen die banden hebben met het milieu. Vaak worden immers specifieke huizen onder vuur genomen, letterlijk, door de drugsbendes.
• Volgende week vrijdag zou Verlinden de zaak naar de eerste ministerraad van Vivaldi willen brengen, na de zomer. Maar de vraag is of dat lukt: de MR liet al weten grote reserves te hebben bij het voorstel.
• Maar het tegenargument zijn de GAS-boetes, waarmee de burgemeesters nu al rechtsmacht hebben opgebouwd, en kunnen ingrijpen. In zijn interview haalt De Wever dan ook fel uit naar de MR, die de zaak zou kunnen blokkeren. “Bouchez zegt dan dat de burgemeesters te veel voor sheriff willen spelen. Leg dat uit op het terrein…”, zo stelt die. De vraag is of de druk die er nu is, zal volstaan om MR en ook Ecolo te doen instemmen: geen van beiden heeft burgemeesters in steden met een heftige problematiek van drugsbendes.

Opvallend: Open Vld wil een “nieuw schoolpact”, “waarbij iedereen samen aan tafel komt en verantwoordelijkheid neemt”.

• Het is bijna 1 september en dus neemt de koorts toe over het onderwijs. Zeker het tekort aan leraren wordt een heikel thema, dat op een pak agenda’s hoog bovenaan staat.
• Politiek gezien lanceert Open Vld nu een offensief, met een opvallend opiniestuk van Gwendolyn Rutten (Open Vld) en Jean-Jacques De Gucht (Open Vld) in De Standaard, net om dat lerarentekort aan te pakken. Daarvoor moet “iedereen samenwerken”, zo laat Egbert Lachaert (Open Vld) weten. “Politieke partijen, maar ook schoolnetten onderling. Ook die kunnen krachten bundelen zonder dat het onderwijsproject in gedrang komt.”
• Het voorstel is dus een nieuw schoolpact, “want het is van 1985 geleden dat nog iedereen is samengebracht.” “Netten en koepels moeten bereid­ zijn om samen te werken. Vertrek dan ook vanuit die leerling, en niet vanuit een levensbeschouwelijke overtuiging. In plaats van met elkaar te concurreren, zouden school­besturen het mogelijk­ moeten maken om leerkrachten te delen, en om hen snel met voltijdse uurroosters aan te stellen”, zo schrijven Rutten en De Gucht.
• In praktijk is van samenhorigheid op dit moment geen sprake. In juni vernietigde het Grondwettelijk Hof nog de nieuwe eindtermen voor de tweede en derde graad van het middelbaar. Die kwamen er nochtans na breed overleg, én op initiatief van toenmalig cd&v-minister Hilde Crevits (cd&v). Maar de katholieke zuil lag dwars, en haalde haar gelijk: ze willen meer vrij bepalen wat ze geven (onder meer godsdienstles).
• Cd&v bleek over die vernietiging toen net enthousiast over te zijn, onder de banner ‘tegen betutteling’, een koers van de nieuwe partijvoorzitter, Sammy Mahdi (cd&v). Maar zo moet de Vlaamse regering hoe dan ook terug aan de slag, om de eindtermen aan te passen.
• Deze week bleek dat het Katholiek Onderwijs nu ook voor de eindtermen in de eerste graad zal procederen. Dat veroorzaakt commotie: eens te meer komt zo heel het project op de helling te staan.
• Niet meteen de context dus voor minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) om nu net iedereen samen te brengen op een groot pacificatie-moment voor het onderwijs. Pas midden volgende week gaat het onderwijs weer van start, vermoedelijk komt er nog wel een stevig debat over hoe het nu verder moet.