Een finale vergadering van N-VA, PS, MR CD&V en sp.a eindigt op een mislukking: de MR-informateur Georges-Louis Bouchez deed de zaak ontsporen. PS-voorzitter Paul Magnette gaf de dag nadien de doodsteek.

In het nieuws? Vandaag moet het duo informateurs naar de koning. Maar er hangt een treurige sfeer rond dat bezoek, want hun opdracht eindigt op een kater. En de koning had al geen al te best nieuws gekregen.

De details: De voorpagina’s van de kranten van dit land focussen immers niet meteen op de falende formatie.

• De vader van de huidige koning, Albert, erkent eindelijk z’n buitenechtelijke dochter, Delphine Boël. Een overwinning voor haar, na een jarenlange juridische strijd. In haar juridisch team overigens een ster aan het firmament van Franstalig België, die steeds maar rechtszaken tegen de staat wint: Marc Uyttendaele, topadvocaat en man van Laurette Onkelinx. Boël reageert ‘emotioneel en opgelucht’, zo zeggen haar advocaten. Ze heeft straks recht op haar deel van de erfenis van Albert.
• Ondertussen staakt het land. Of beter, de socialistische vakbond. Tegen een regering die er niet eens is. Ze willen een ‘signaal’ en voeren dus actie tegen ‘de dubbele bedreiging van de sociale zekerheid: besparingen en regionalisering’.
• Maar veel aandacht gaan ze niet echt krijgen, in de media is er dus Delphine Boël, en het bezoek van Coens en Bouchez aan het paleis. De flauwe grappen circuleren volop: brengen de twee straks bloemen voor de ‘nieuwe zus’ van koning Filip? Vorige keer nog kwamen ze met een ruiker voor de jarige koningin Mathilde.
• De twee komen hoe dan ook met slecht nieuws: ze hebben wekenlang geprobeerd, zonder succes, en moeten nu de koning teleurstellen. Kort samengevat: eerst probeerde Bouchez een ‘Vivaldi’-coalitie, maar dat mislukte, daarna probeerde Coens een ‘Rode Duivel’-coalitie, maar dat mislukte ook.
• Het wordt afwachten wat het duo komt melden en vooral aanbevelen aan de koning. Maar zelfs daarover zijn de meningen bijzonder sterk verdeeld. Dat zet de koning in een lastig parket: hij moet dan bepaalde scenario’s verkiezen en dus wat een ‘politieke’ keuze maken.
• Gezien de diepe verdeeldheid en het gebrek aan oplossingen is het niet onlogisch dat de koning de partijvoorzitters opnieuw zal consulteren en een paar dagen afkoeling inbouwt.
• De timing is allerminst gelukkig: donderdag is er de traditionele nieuwjaarsreceptie, waarbij de koning iedereen in dit land die er toe doet (of denkt ertoe te doen) bijeen roept voor z’n nieuwjaarswensen, de ‘gestelde lichamen‘ dus. Maar dat dreigt nu een feestje in mineur te worden.

In de wandelgangen: Hoe is het zo ver kunnen komen dat de boel compleet ontplofte?

• Zondagavond riepen de twee informateurs drie partijvoorzitters bij hen, om toch finaal het scenario van de ‘Rode Duivel’ te proberen aftoetsen: MR en CD&V brachten dus PS, N-VA en sp.a samen.
• De PS was daarvoor al allerminst in verzoeningsmodus: ze maakten zich ruim voor de finale vergadering op voor een ijskoud PS-partijbureau op maandag, waarbij Magnette ’tekst en uitleg’ zou komen geven, en samenwerking met de N-VA dood zou verklaren.
• Maar verschillende bronnen wijzen erop dat het zondagavond helemaal niet zo negatief liep. De eerste twee uren van de vergadering verliepen gemoedelijk, waarbij De Wever de deur helemaal niet dichtklapte, maar eerder toenadering zocht. Die schuchtere poging werd door de anderen ook niet negatief ontvangen, zelfs de PS werkte relatief mee.
• Maar als een wilde stier sprong Bouchez plots in de discussie, om zo de broze toenadering compleet te vertrappelen: ‘Bon, wie is hier dan akkoord om tot een preformatie te gaan?’, wilde hij z’n collega’s tegen de muur zetten. Die brutale zet leidde ertoe dat alle deuren plots dicht gingen. De informateur heeft niet het moreel gezag, en voelde de situatie compleet verkeerd aan.
• Een zet van Bouchez die z’n eigen succes als informateur dus compleet dwarsboomde, wat door de Vlaamse partijen achteraf echt bestempeld werd als ‘kwade wil‘: ‘Hij wilde langs geen kanten dat het lukte’, is haast unisono bij N-VA, CD&V maar ook sp.a te horen.
• Geen ‘Rode Duivel’ voor de MR, die daarin communautair toegevingen zou moeten slikken, en in de schaduw van PS én N-VA zou staan. En overigens ook niet de premier zou kunnen leveren, terwijl Bouchez droomt van een verlengd verblijf voor Sophie Wilmès (MR) in de Zestien.
• Dat Bouchez bovendien tijdens de vergadering z’n kaarten ongegeneerd op tafel legde, en zo onder meer verhulde dat hij uitgebreide contacten met Ecolo had gehad (nadat hij in de Senaat Zakia Khattabi al was proberen te gaan redden), zette kwaad bloed. Terwijl de informateurs dan twee weken op de ‘Rode Duivel’ aan het inzetten waren, was de MR nog altijd bezig met Ecolo? Bijzonder pijnlijk allemaal.

Om rekening mee te houden? Het bovenstaande scenario gaat vooraf aan wat de PS vervolgens doet:

• Door het totaal gebrek aan vertrouwen tussen PS en MR, en de mislukte vergadering zondag, kiest Magnette voor de vlucht vooruit. Wat eerst nog een interne briefing voor z’n partijbureau moest zijn, wordt plots een heuse uitleg aan de pers, op maandag na z’n interne top te hebben gezien.
• De brandbom die Magnette daar gooit, is niet min: ‘Ik zie geen enkele mogelijkheid om samen met N-VA een regering te vormen. Ça. Ne. Va. Pas.’, zo geeft hij mee aan de journalisten, die hem staan op te wachten.
• ‘De PS toont haar goede wil, maar De Wever maakt geen enkel compromis’, zo fulmineert de PS-voorzitter. ‘We hebben al meer dan 30 vergaderingen gehad met de N-VA en dat levert niets op. Wat zij op tafel leggen, is 100 procent het N-VA-programma. Het heeft lang genoeg geduurd.‘
• De eerste twee uren van de meeting op zondag zijn dan al lang vergeten. Meer nog, de PS voegt meteen daad bij woord, en lekt lijstjes ‘eisen van de N-VA’. Nochtans was dat expliciet waarvoor De Wever zondag had gewaarschuwd: ‘Hoe kan je hier intern zaken op tafel leggen, als je niet zeker bent dat het straks in de pers te lezen staat, zwart op wit?’
• Wat zijn dan volgens de PS die ‘onmogelijke eisen’ van de N-VA? Wel, in feite dicteren ze delen van het N-VA-programma.
  • Maar helemaal correct is die voorstelling van zaken niet, zo komen onderhandelaars de N-VA ’ter hulp’. Bij CD&V en sp.a klinkt het stilletjes dat ‘dit echt niet is hoe het liep‘.
  • En opvallend, de MR was vorige week al behoorlijk in paniek omdat de PS de regionalisering van de politie en justitie maar al te graag leek te gaan uitwerken met de N-VA.

Waarom dit van tel is: Hoe kan het nu verder, na de obstructie van de MR en de brandbom van de PS?

• Een opdracht voor De Wever is quasi absurd in deze omstandigheden: de PS roept dat ze ‘nooit’ met de N-VA zaken gaan doen, en meteen daarna stuurt de koning toch de N-VA het veld in?
• Aan Vlaamse kant wordt er zachtjes afgetast hoe het verder moet. In de marge van het Harari-event van Newsweek in de uitverkochte Lotto-Arena in Antwerpen, stonden De Wever en sp.a-voorzitter Conner Rousseau minutenlang apart te praten.
• De Wever gaf met een gesmaakte speech daar de introductie van prof. Yuval Harari en had het over artificiële intelligentie: ‘In dit land is het wel een prikkelende gedachte dat er ooit intelligentere wezens zullen zijn dan mensen, die ons denken op een dag overnemen. Wie weet, krijgen we dan wél een regering.’
• Maar verder was er weinig reden om te lachen: bij de N-VA beseft men ook wel dat elke mogelijke opdracht voor De Wever bijzonder lastig wordt. De sp.a heeft dan weer niet de ambitie om zich los te koppelen van de PS, maar de Vlaamse socialisten zitten in een heel andere context dan Magnette en co, en willen wel degelijk overwegen om oplossingen met de N-VA te zoeken.
• Bij CD&V keken ze met grote verwondering en zelfs enige afkeer naar de actie van Magnette. De christendemocraten hebben goed aangevoeld dat ze niet alleen staan met hun afwijzing van een ‘Vivaldi’-scenario:
  • Op hun eigen partijbureau bevestigde CD&V andermaal de lijn: N-VA moet erbij. Dat de PS zo ‘onverantwoordelijk‘ is, gaat er maar moeilijk in.
  • De sp.a is echt niet van plan zomaar in Vivaldi te stappen, een ‘Rode Duivel’ is een comfortabelere coalitie. Wordt het toch iets paars-groen, dan zal de sp.a haar huid zeer duur verkopen.
  • Open VLD is ‘weg’ in een Vivaldi-scenario: de partij is hopeloos verdeeld en afscheidnemende voorzitter Gwendolyn Rutten is uitgespeeld.
• Opvallend was het interview met Jean-Luc Crucke (MR) op Radio 1 vanmorgen. Die pleitte ervoor om eventueel Georges-Louis Bouchez (MR) nog eens aan zet te houden. En om CD&V nog eens onder druk te zetten over paars-groen. Bij de MR erkennen ze niet meteen de politieke realiteit aan Vlaamse kant, zowel over hoe hun voorzitter ligt bij de anderen, als over mogelijke coalities.

The big picture? Meer en meer is het een formatie waarbij twee universa naast elkaar bestaan: een Vlaams en een Franstalig. De logica in Vlaanderen zit gewoon anders dan in Franstalig België, en beide proberen de andere hun wil op te leggen. Het zet de koning in een zeer lastige positie.