Alcoholvrij is stevig in opmars en de zegetocht lijkt niet te stuiten. Parallel met de hang naar een gezondere levensstijl en de steeds luider klinkende roep om meer verkeersveiligheid kent het segment lowno – zoals het aanbod van alcoholarme en alcoholvrije dranken ook genoemd wordt – de laatste jaren een ware explosie. Vraag is: evenaren ze de gelaagdheid, de finesse en de afdronk van hun geestrijke broeders? En, straffer nog: is dat eigenlijk wel een terechte vraag?
Zoals wel vaker voorvalt, kwam de lowno-trend vanuit de States en het Verenigd Koninkrijk overgewaaid. Om een antwoord te bieden op de overmatige alcoholconsumptie aan de overkant van de oceaan en het Kanaal werden Dry January en Sober October gelanceerd, maanden waarin de fles op de stop bleef en de vele voordelen van het niet-drinken uitgebreid bezongen werden.
In België ontstond in de slipstream Tournée Minérale en ook daar bleef het succes niet uit: elk jaar nemen zowat een op vijf volwassen Belgen in februari deel aan dit initiatief van De DrugLijn en Stichting tegen Kanker – een cijfer dat gestaag groeit. Het is niet dat je iets opgeeft, klinkt het daar, je wint er vooral bij: een mooiere huid, meer energie, kilo’s die wegsmelten en een slankere geldbuidel. Maar is en blijft de Belg niet in wezen een Bourgondiër, die het liefst op tijd en stond een goed glas naar binnen klokt?
Kathedraaldenken
De tijden zijn veranderd, weet trendwatcher Herman Konings. “Lowno is een trend die zich niet enkel op drank maar ook op voeding toespitst – denken we maar aan het succes van low fat, low sugars of vegan – en bij uitbreiding zelfs op low impact websites (websites die minimaal gebruikmaken van data en energie, red.). De teneur: met ons consumptiegedrag helpen we de planeet steeds grondiger naar de haaien en dat besef geven de millennials stilaan ook aan hun kinderen door: twintigers drinken bijvoorbeeld veel minder alcohol dan twintig jaar geleden, uitzonderingen zoals bingedrinken daargelaten.”
“Meer dan vroeger denken jongere generaties op de lange termijn, dat kathedraaldenken – wie vroeger een kathedraal bestelde, zag hem zelden voltooid – zit er bij hen wel ingebakken”, zegt Konings. “Ook op het vlak van gezondheid trouwens: fit en slank ouder worden is een must, net als bij hun ouders van generatie X: vijftigers en zestigers die er nog niet aan dénken om conventioneel ouder te worden.”
“Door gezond te leven en te sporten willen ze hun oude dag zo vitaal mogelijk beleven. Als drie glazen per dag de levensverwachting naar beneden haalt, tja, dan gaan ze bijsturen.” Corona gaf een bijkomende groeispurt aan de laagalcoholische dranken. Konings: “Voor de pandemie was er altijd wel ergens een feest, een etentje, een borrel na het werk. Bijna routinematig werd daar drank bij besteld, de peer pressure deed zijn werk.”
“Toen iedereen noodgedwongen in zijn kot moest blijven kwamen er alternatieven voor alcohol in het vizier, die op de koop toe bijzonder smaakvol bleken te zijn. Social commerce gaf het laatste duwtje: je online ontdekking lag 24 uur later al op de deurmat. Waarna die ervaring uiteraard op sociale media werd gedeeld, want iedereen pakt graag uit met iets nieuws.”
Smaak zonder %
Het was AB-Inbev die als eerste de knuppel in het hoenderhok gooide. In 2011 bracht het de Hoegaarden 0,0% op de markt, in 2016 gevolgd door de Jupiler 0,0%. “Als ’s werelds grootste brouwer speelde het bedrijf daar een belangrijke pioniersrol en zwengelde het de vraag naar non-alcoholische bieren aan”, aldus Laure Stuyck, Head of External Communications bij AB-InBev. “Bedroeg het aandeel labnab (laagalcoholische en niet-alcoholische bieren) in 2019 nog 8 procent van ons totale volume, dan mikken we tegen 2025 op een aandeel van minstens 20 procent.”
Een potentiële groeimarkt die ook Force Majeure niet ontging, de eerste – en voorlopig enige – alcoholvrije brouwerij in België. Stijn Panis, oprichter van Force Majeure: “Als fervente sporter die na de training niet altijd in de drank wilde vliegen, vond ik water vaak te saai en frisdrank gewoon te zoet. De handen uit de mouwen dan maar, want het alcoholvrije bierlandschap kon best wat variatie
gebruiken.”
“De grote brouwerijen maken bier met alcohol die ze er later door membraanfiltratie of
vacuümdestillatie weer aan onttrekken. De smaak die daarbij verloren gaat, compenseren ze door er
achteraf aromacomponenten aan toe te voegen. Ik wilde voornamelijk spelen met de basisingrediënten – granen, hop en kruiden –, maar dan in afgezwakte vorm.”
“Minder granen, minder of andere gisten waardoor er nauwelijks fermentatie optreedt en onze speciaalbieren niet boven de minimumgrens van 0,5 procent alcohol uitstijgen, de voorwaarde om het etiket van alcoholarm te mogen kleven. Door te experimenteren met de juiste hopsoorten en kruiden als kaneel of koriander, krijg je toch de karaktervolle smaakbeleving en het mondgevoel van een zwaarder bier.”
En de schuimkraag waar Belgen zo tuk op zijn?
“Minder granen betekent minder eiwitten en laat die nu net – ten dele – verantwoordelijk zijn voor het schuim”, zegt Panis. “Maar ook daar staat de techniek niet stil. Vandaag blijven de belletjes op onze Tripel of blonde bieren even lang intact als op hun tegenvoeters met 8 procent alcohol en meer. Smaak én beleving: het maakt dat ook de oudere generaties stilaan voor de bijl gaan, want kwaliteit staat bij hen voorop.”
Bubbelthee
In de VS zijn hard seltzers trending: bruiswaters met een smaakje en een vleug alcohol. “Bij overconsumptie kunnen ze je nochtans net zo goed dronken voeren, ondanks het feit dat je nauwelijks voelt dat je alcohol drinkt”, vertelt Vincent Parisis van Ginsonline. “Alcohol is een plezierproduct, dat bij heel wat culturen ingebakken zit.”
“Om vervangers te creëren, kan het bijgevolg belangrijk zijn om dat roeseffect te kopiëren. Nu al speuren algoritmen naar moleculen die deze specifieke smaak in onze hersenen en mond genereren. Er bestaan laboratoria die energy boosters trachten te ontwikkelen, zoals dat bij sommige energy teas intussen het geval is. Al kunnen die net zo goed neveneffecten sorteren: een verminderde concentratie, bijvoorbeeld.”
“In plaats van lowno altijd weer als een alternatief voor alcohol voor te stellen, kunnen we beide segmenten beter scheiden”, vindt Ann-Sophie Verstraete van LN Drinks. “We vergelijken te veel, zien die alternatieven vooral als drank-zonder-alcohol. Ga je ze ook nog bottelen in pakweg wijnflessen, dan voedt dat alleen maar de associatie met ‘echte’ wijn. Beter is het om op zoek te gaan naar een andere taste and feel, andere glazen, andere etikettering. Neem nu kombucha: deze gefermenteerde thee, zonder fruitinfusies, heeft een interessante zuurbalans die hem uiterst geschikt maakt om te degusteren tijdens het eten.”
“Kombucha’s zijn inderdaad smaakbommen, die bovendien ook een gezondheidsvoordeel claimen”, bevestigt Lou Claessens van Low-no. “Inmiddels is op de markt zelfs mousserende thee te vinden. Als daar een volwassen communicatie rond gevoerd wordt, waardoor het leuk en ‘stoer’ wordt om aan de toog een kombucha te bestellen, kunnen ze evolueren naar een volwaardige aanvulling. Precies zoals Seedlip (Brits bedrijf dat plantaardige likeurvervangers maakt, red.) het destijds heeft aangepakt: van bij het begin claimden ze ‘geen vodka te zijn, geen gin, geen rum, wél Seedlip, the botanical spirit'”.
“Niet de makkelijkste weg om je product naambekendheid te geven, wel de slimste tactiek om mensen op termijn bewust te maken van een lekker drankje, op momenten dat ze bijvoorbeeld een gin-tonic zouden bestellen”, zegt Claessens. “Seedlip is nu een echt merk dat wordt onderscheiden op smaak, met een eigen smoel en identiteit. Veel effectiever dan te blijven inzetten op de ‘alternatieve’ weg, die ongetwijfeld tot teleurstellingen leidt: alcoholvrije dranken zullen nooit echt kunnen tippen aan de alcoholische variant.”
Water in wijn veranderen
Meer nog dan als ‘upper’, is voor alcohol een andere belangrijke taak weggelegd: die van smaakplatform, waarop flavours worden gebouwd en verdiept. Bij fermentatie komt een complexiteit
en diepgang van smaken diepgang vrij, precies wat rode wijn zo bijzonder maakt en de nasmaak zo
gelaagd. Net die finesse dreigt bij de-alcoholisatie te verdwijnen, waardoor alcoholvrije wijn al eens
gereduceerd wordt tot een banaal glas druivensap.
“Tal van wijnproducenten zijn koortsachtig op zoek naar technieken en manieren om de kwaliteit op te krikken”, weet Claessens. “Traditionele wijnhuizen nemen gedealcoholiseerde wijnen wel op in hun assortiment, maar slechts een minderheid richt zich enkel en alleen op lowno. Er zijn er zelfs die water in wijn veranderen, zoals het Israëlische O.Vine: wijndruivenresidu, dat een typische smaak en kleur afgeeft, legt daar de basis voor prijswinnende infusies met de spirit van wijn.
Claessens: “Alcoholvrije wijnen slagen er vooralsnog niet in de gelaagdheid van een goede wijn te evenaren. Zeker is wel dat alle grote merken zich stilaan voorbereiden op een toekomst die een echte shift in het consumptiegedrag laat zien. Klanten willen steeds vaker guilt-free drinken, of kiezen hun momenten selectiever: om dat verlies te compenseren, moeten de grote jongens wel extra niches creëren. En al is dat voorlopig nog niet de volumemarkt, er is op alle fronten wel een stevige inhaalbeweging bezig.”
Breedspectrum
Tot nader order blijft het hele lowno-gebeuren nog een vage, grijze zone. Bevat een low wijn nu 0,5 of 7 procent alcohol, wat nog altijd de helft bedraagt van een gewone wijn. “Persoonlijk vind ik halveren al behoorlijk low: een spirit van 40 procent reduceren tot de helft betekent meteen een flinke lagere dosis alcohol”, aldus Claessens. “In dat opzicht is de opkomst van laagalcoholische wijnen veelbelovend, omdat ze hoe dan ook meer body hebben. Door die fractie alcohol zitten ze ei zo na tegen het echte product aan, zonder de zwaarte en de scherpte van alcohol.”
Soms is een halve procent al voldoende om smaken te onttrekken die perfect te blenden zijn met druivensap of gedealcoholiseerde wijn. In de wereld van de vermouts is net dezelfde revolutie gaande: voor bijzondere smaken is de facto weinig gisting nodig, die halve procent kan al een wereld van verschil maken. “Dat brede spectrum is volgens mij de toekomst”, zegt Claessens. “Er zijn momenten waarop mensen liever niet (meer) drinken. Om gezondheidsredenen, omdat ze met de wagen zijn, of simpelweg om de volgende ochtend fris te kunnen starten.”
“Door drank met alcoholarme alternatieven te combineren, kan je toch een avond op niveau drinken: dat wordt het nieuwe normaal. Vergis je niet, er bestaan wel degelijk fantastische lowno’s zoals mocktails: in smaak, punch en beleving nauwelijks nog te onderscheiden van the real thing.”
“De horeca kan daarin een belangrijke voortrekkersrol spelen”, stipt Ann-Sophie Verstraete nog aan. Bars met cocktailkaarten die het percentage alcohol duidelijk afficheren. In het Verenigd Koninkrijk is dat al bon ton. Daardoor besef je beter wat je drinkt en hoeveel alcohol je naar binnen giet.
Bovendien loopt in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk het drankenaanbod stilaan parallel met de lowno-opties: dan weet je dat die trend ook naar hier overwaait. Horecazaken kunnen dus maar beter inzetten op een gevarieerd en kwalitatief aanbod dat diverse smaakprofielen bedient, of ze lopen cliënteel en inkomsten mis. Lowno is hoe dan ook een blijver.”
