Publieke steun voor luchtvaartmaatschappijen moet gepaard gaan met bindende voorwaarden op het gebied van arbeidsomstandigheden, klimaat en milieu. Die oproep doen honderden Europese burgerorganisaties die zich verenigen in het platform Stay Grounded. 

‘In goede tijden verdienen luchtvaartmaatschappijen enorme private inkomsten en profiteren ze van de fiscale privileges die de sector geniet. In tijden van crisis willen ze publiek geld krijgen om hun bedrijf te redden. De privatisering van winsten en de nationalisering van verliezen kunnen we niet toestaan.’

Open brief

Zo begint de open brief die het burgerplatform maandag verspreidde. Zo’n 250 vakbonden en milieuorganisaties hebben hem ondertekend. Stuk voor stuk eisen ze van Europese overheden dat eventuele reddingsoperaties leiden tot betere arbeidsomstandigheden en een vermindering van de uitstoot. 

Luchtvaartmaatschappijen wereldwijd staken hun activiteiten grotendeels sinds de coronapandemie, sommigen liggen volledig stil. In de VS en Groot-Brittannië, maar ook in ons land vragen zij overheidssteun om de verliezen door de coronapandemie te compenseren.

200 miljoen euro voor Brussels Airlines

De 55 toestellen van Brussels Airlines staan sinds 21 maart aan de grond, het gros van het personeel is technisch werkloos. Midden mei hoopt de Belgische maatschappij opnieuw op te stijgen. Daarvoor vraagt ze minstens 200 miljoen euro staatssteun om de verloren inkomsten te dekken. 

Nederland en Frankrijk overwegen naar verluidt staatsgaranties voor bankleningen van respectievelijk twee en vier miljard euro voor KLM en Air France. Elders ontvangen maatschappijen directe steun of leningen van de overheid of worden ze genationaliseerd.

Staatsteun lijkt onvermijdelijk, de burgerorganisaties eisen dat er condities verbonden worden aan het geld van de belastingbetaler. Er moet volgens hen ten allen prijze vermeden worden dat de luchtvaartsector terugkeert naar business as usual als het coronavirus verslagen is. 

fiscale privileges voor de industrie

Wat is business as usual? Door decenniaoude fiscale privileges kende de sector een jarenlange groei, ten koste van milieu en klimaat. Voor de pandemie hingen er gemiddeld op eender welk moment 20.000 vliegtuigen in de lucht. Vorig jaar werd het dagrecord van het aantal vluchten wereldwijd tweemaal verbroken. Terwijl de wetenschap het erover eens is dat luchtverkeer net moet afgebouwd worden in het kader van het behalen van de klimaatdoelstellingen van Parijs. 

De luchtvaart is historisch vrijgesteld van het betalen van belastingen op kerosine, en er zijn geen heffingen op vliegtickets, zoals er bijvoorbeeld in het treinverkeer wel zijn. Die beslissing werd in december 1944 genomen door ICAO, de internationale burgerluchtvaartorganisatie van de VN. De luchtvaart moest na de Tweede Wereldoorlog vredevol contact tussen mensen en culturen mogelijk maken en dat moest zonder fiscale belemmeringen kunnen.

Minder uitstoot, meer kerosinetaks

‘De luchtvaartindustrie heeft decennialang geen zinvolle bijdrage geleverd aan mondiale klimaatdoelen en weerstond de geringste suggestie van belastingen op brandstof of tickets.’ Zegt Magdalena Heuwieser, de woordvoerder van Stay Grounded. 

Het burgerplatform vraagt dat luchtvaartmaatschappijen enkel publieke steun krijgen als:

De focus ligt op het beschermen van werknemers en niet van aandeelhouders. 

De luchtvaartindustrie actief bijdraagt aan uitstootverminderingen, en ze aansluit bij een traject van een opwarming van maximaal 1,5 graden.

De vraag naar vliegreizen vermindert door koolstofarme alternatieven zoals treinreizen te versterken. 

Een kerosinebelasting ingevoerd wordt, net als progressieve heffingen op frequent vliegen.