Binnen Vivaldi is het rondje begonnen over wie de ‘overwinning’ mag opeisen rond het nucleaire akkoord dat moet mogelijk maken Doel 4 en Tihange 3 opnieuw te openen tegen de winter van 2026. “Er zijn twee zekerheden. Dat de zon morgen opkomt én dat de ­werken voor de heropstart kunnen beginnen”, zo verklaarde premier Alexander De Croo (Open Vld) triomfantelijk op zijn persconferentie, met daar minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) aan z’n zijde. Die pikte vanmorgen haar graantje mee van het succes en had het over een “tussenstap die cruciaal is”, op Radio 1, dankzij de inspanningen van de regering en haarzelf. Maar binnen de coalitie reageert men knarsetandend: “Van der Straeten heeft niets mee onderhandeld, ze is enkel op de hoogte gehouden door de premier, maar die heeft zelf alles persoonlijk gedaan”, zo bevestigen zowel toppers bij Open Vld als MR. Bij de Franstalige liberalen blijft de ergernis groot over de groene minister: “Het is nu blijkbaar dankzij de groenen dat we die deal hebben? Wie gelooft dat nog, zelfs haar eigen familie niet, volgens mij”. En hoewel het dossier nog niet rond is, want er is slechts een ‘heads of terms’ ondertekend, geen sluitende deal, kondigt de volgende strijd zich al aan: MR en cd&v gooien zich vol in de discussie om minstens voor de winter van 2025 ook Doel 1 en 2 en Tihange 1 open te houden.

In het nieuws: Een triomfantelijke premier De Croo, die zich weer ver waagt in z’n communicatie.

De details: “Als Bart De Wever (N-VA) zegt dat er niets ondertekend is, is dat factueel onjuist’, zo sneert de premier.

• Aanval blijft de beste verdediging: de dagelijkse tactiek van de Zestien is al langer bekend. De premier paste die vanmorgen weer eens feilloos toe, in de discussie over de Engie-deal. Daarover lekte gisteren al voor de kern uit dat het geen sluitende constructie was, met een finale handtekening, maar eerder een tussenstap, letterlijk een ‘heads of terms’, zoals dat in het vakjargon heet.
• Maar op de persconferentie, die premier De Croo geflankeerd door Van der Straeten hield in de bunker, de perszaal van de Zestien, was van enige terughoudendheid geen sprake: de triomf dat de kerncentrales zouden openblijven, moest gevierd worden door Vivaldi. Op z’n minst opvallend, zeker voor de groenen, die bij de aanvang van deze coalitie zo hard hadden gevochten om net alle centrales te sluiten.
• De Croo goot er zijn saus voluntarisme over, met ‘zekerheden’ zoals de zon die opkomt én de werken aan de kerncentrales, die nu zullen starten. Daarbij maskeerde hij wonderwel dat het niet om een waterdicht akkoord gaat.
• De hete aardappel, hoeveel het maximumplafond voor Engie bedraagt op de factuur van de nucleaire opkuis, werd immers doorgeschoven naar maart dit jaar, en mogelijks zelfs met uitlopers naar het voorjaar van 2024. Dat maakt dat er nog een pak losse eindjes zitten aan de onderhandelingen.
• In Terzake gingen daarover Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert en oppositieleider Bart De Wever (N-VA) in debat: “”Zou u met mij de helft participeren in een bedrijf wetende dat er een enorme factuur aan hangt, maar dat ik u nog niet zal zeggen wat die is? U gaat wel al akkoord om 50 procent van mijn aandelen te kopen en u gaat daar miljarden voor betalen, maar u weet nog niet hoeveel. Dat moet nog onderhandeld worden. Dan is er eigenlijk geen akkoord. Er starten ook geen werken, er starten studies over werken”, zo temperde De Wever het enthousiasme van Lachaert.
• En meer, hij wilde van Lachaert weten of Engie dan al iets ondertekend had? “Wel, er is een document klaargemaakt“, reageerde Lachaert. “U weet ook dat zo’n tekst maken met een multinational en de overheid complex is. Op het einde zal er iets getekend worden. Maar natuurlijk zijn er nog onderdelen uit te klaren”, zo duidde die.

Opvallend: Lachaert en De Wever kunnen weer door een deur, de premier minder.

• Beide voorzitters hebben zich sinds de crisis in het najaar in de Vlaamse regering verzoend, en dat bleek ook duidelijk in het debat, dat verder hoffelijk verliep. In de wandelgangen van de VRT kon Lachaert niet nalaten om De Wever er toch fijntjes op te wijzen dat er, en dat waren de eigen woorden van de N-VA-voorzitter, “één essentieel verschil was tussen paars-groen en paars-geel, namelijk de kernuitstap“.
• Dat essentieel verschil hadden de liberalen nu dus wel weg gekregen, zo kon Lachaert wat triomferen tegen zijn collega-voorzitter van de oppositie. Maar even later kreeg Lachaert in het tv-debat zelf wel zijn eigen uitspraak van “een lijk dat niet meer te reanimeren is”, over de kerncentrales, terug in het gezicht: “Is het lijk levend?”, was de opener van het debat.
• Het was immers enkel de MR, en niet Open Vld, die zich tot het allerlaatst was blijven verzetten, in het najaar van 2021, voor de oorlog in Oekraïne, tegen de kernuitstap: de Vlaamse liberalen stemden toen in, terwijl de MR op een haar na uit de coalitie werd gezet. Een eenzame positie binnen Vivaldi, waar Georges-Louis Bouchez gisteren iedereen nog eens graag aan herinnerde.
• Maar voor premier De Croo geldt geen enkele verzoenende houding ten opzichte van de N-VA. Want vanmorgen trok die alweer in de aanval: “De Wever vergist zich. Als hij zegt dat er niets ondertekend is, is dat factueel onjuist. Gisteravond is dat document vlak voor de persconferentie door beide partijen ondertekend”, zo stelde De Croo op Radio 1.
• Opvallend, want zo zoog De Croo nog eens de aandacht naar wat er dan precies getekend is: wel degelijk enkel opnieuw slechts een deelakkoord, waarbij Engie letterlijk zegt dat ze “de weg moet banen naar volledige overeenkomsten in de komende maanden”. Of hoe zijn aanval tegelijk wel de zwakte van zijn deal blootlegt. Vooral de hoogte van het plafond van de factuur voor het kernafval blijft een ongekend element. Een element dat wel miljarden bedraagt, en eindigt bij de belastingbetaler.
• Overigens herhaalde De Croo vanmorgen opnieuw dat “vanaf morgen de werken zullen beginnen” aan Doel 4 en Tihange 3. Ook dat was wel erg voluntaristisch: het gaat voorlopig enkel om een studie die de werken moet gaan voorbereiden, die in gang wordt gezet.

In de wandelgangen: De liberalen kijken met grote ogen naar de communicatie van Van der Straeten.

• “Misschien is het toch best dat ze niet te veel meer naar de studio’s trekt, en ons dit laat verdedigen?“, zo was nog een beetje met reserve te horen, vanmorgen bij een topper binnen Open Vld. Want niet alleen hun premier zat bij Radio 1, ook Van der Straeten dook daar een uurtje eerder op, om een kwartier lang de deal, of de volgens haar “cruciale tussenstap” te verdedigen. Die haar communicatie bleek andermaal erg defensief, soms op het bitse af.
• Nadat al in maart 2022 beslist werd door Vivaldi om verder te gaan met Doel 4 en Tihange 3, bleken de onderhandelingen dus ook nu nog niet helemaal voltooid. Maar Van der Straeten wuifde dat vanmorgen net als De Croo weg, het ging om “veel meer dan een intentieverklaring” deze keer, “het gaat om een verbintenis voor alle partijen om alle middelen die ze hebben in te zetten om een gezamenlijk doel te bereiken.”
• Dat ze daarbij van De Wever het verwijt kreeg dat ze “nauwelijks een rol van betekenis aan de onderhandelingstafel speelde”, kaatste ze af: “Ik weet dat De Wever het graag persoonlijk maakt, maar we doen ons werk op basis van cijfers en feiten en niet oneliners in de studio.”
• Maar bij de liberalen heeft men achter de schermen geen enkele moeite toe te geven dat “de rol van Van der Straeten in de cruciale gesprekken met Engie minimaal was“. Het was volgens meerdere bronnen de premier, die zelf de finale onderhandelingen voerde, en enkel hij. Wel hield hij de sleutelspelers in zijn coalitie, met name de groenen, maar ook MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez aan de andere kant, stevig in de loop, om geen lekken of ontsporingen te krijgen in de communicatie. “Het is zeker zijn verdienste dat we met zeven coalitiepartners uit zo’n moeilijk dossier raakten”, klopt men zich vandaag op de borst.
• Tegelijk is er ergernis over Van der Straeten, die nu de pluimen op haar hoed probeert te steken. “Groenen die uitpakken met de verlenging van de kerncentrales die ze wilden sluiten. Franstalig rood dat juicht om de verlenging terwijl het dossier volgens hen definitief ‘gesloten’ was. En de media die dat allemaal laten zeggen zonder aan de waarheid te herinneren. We zijn wel degelijk in België”, zo tweette Bouchez al vanmorgen.
• In de wandelgangen klinkt zowel bij MR als Open Vld felle kritiek op de geloofwaardigheid van Van der Straeten: “Wie gelooft die haar uitleg nu nog, zelfs haar eigen familie toch niet?“, zo stelt een hoge bron. “Dat draagt toch niet bij tot een goed beeld voor deze regering, wanneer zij dit nu nog gaat ‘claimen’ als haar verdienste?” Bij de MR heeft men het zelfs opnieuw onomwonden over “complete leugens” die ze vertelt in haar communicatie.

De essentie: De volgende interne discussie binnen Vivaldi kan beginnen: Doel 1 en 2 en Tihange 1 wachten.

• Wat op de achtergrond zeker speelt: niet alleen de discussie met Engie over de hoogte van de factuur is niet afgerond. Want er blijven gaten in de bevoorradingszekerheid, met name voor de winter van 2025, wanneer Doel 4 en Tihange 3 nog niet actief zijn. En ook nadien, in de winters die volgen, is er geen zekerheid over hoe het ‘gat’ te dichten tussen toekomstige vraag en aanbod.
• “Voor ons is het duidelijk, er moet nu meteen ook opnieuw over de oudste centrales gesproken worden“, zo bevestigt men op het MR-hoofdkwartier. Daar ijvert Bouchez al veel langer ervoor om alle centrales open te houden.
• Eenzelfde signaal vanmorgen op bij cd&v in de federale regering: “De verleging van Doel 1 en 2 en ook Tihange 1 voor de bevoorradingszekerheid van de winter van 2025 kan nog bekeken worden”, zo herinnert men aan een principiële regeringsbeslissing van enkele weken geleden, toen Vivaldi daarvoor de deur op een kier zette.
• Die kier willen MR, Open Vld en cd&v de komende weken verder openwrikken, om ook daar tot een verlenging te komen. Maar dat ligt andermaal uiterst gevoelig voor de groenen: het gaat dan niet langer over twee, maar vijf kerncentrales, en zelfs nog de oudste. Geen evidentie, in een laatste regeringsjaar voor de verkiezingen van 2024.
• Voor Engie wordt het mogelijks een kans om niet alleen Doel 4 en Tihange 3 in de nieuwe vennootschap de duwen, met de lasten en lusten gezamenlijk 50-50 verdeeld over de Fransen en de Belgische staat, maar ook de oudste reactoren. Het is een publiek geheim dat Engie op termijn af wil van het nucleaire park in België. Als ze in een eerste fase via zo’n joint venture al deels er van af raken, en bovendien garanties hebben over de toekomstige kost van het afval, kunnen ze op termijn zelfs denken aan een verkoop van die resterende aandelen in de joint venture, en kernenergie helemaal schrappen uit hun activiteiten. Zonder meer het einddoel in Parijs.
• Maar zover is men nog lang niet. Want tegelijk staat de Belgische overheid met de Engie-deal nog voor een stevige uitdaging op Europees niveau. Een EU-lidstaat kan immers niet zomaar meestappen in het kapitaal van een privé-bedrijf, en meer zelfs, een deel van hun financiële risico (de toekomstige factuur van het afval) gaan ‘afdekken’, in ruil voor die deal. Dan moet België immers, om dat plafond te garanderen aan Engie op die factuur, op de markt dat risico gaan hedgen of afdekken. Een dergelijke constructie moet onvermijdelijk groen licht krijgen van de Europese Commissie.

Dominant nieuws: Niet de Engie-deal, maar de dood van een 11-jarig meisje in de drugsoorlog beheerst de voorpagina’s.

• “Dieper kan de drugsmaffia niet vallen”, zo reageert minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) op de dood van 11-jarige in Merksem. Die kwam om het leven toen een rivaliserende drugsbende het huis van de zus van een van twee drugsbaronnen onder vuur nam. Daarbij bevond zich achter de garagepoort een keuken, een kogel raakte de microgolfoven die ontplofte en het kind dodelijk verwondde.
• De Wetstraat lijkt daarbij haar verontwaardiging te delen: minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v) heeft het over de dood “van een onschuldig kind”.
• Antwerps burgemeester De Wever reageerde op Terzake: “Wat ik al lang vreesde is gebeurd: er is een onschuldig slachtoffer gevallen. In dit geval is het een kind. Dit is verschrikkelijk pijnlijk, maar het zat er aan te komen. Het toont nogmaals dat er nood is aan een nationaal parket om de drugsmaffia aan te pakken.”
• Daarbij gaf hij meteen aan “in gesprek te zijn met Van Quickenborne”: het is duidelijk dat ook daar sprake is van enige toenadering tussen de N-VA-top en Open Vld. Van een frontale aanval tussen beiden was geen sprake.
• Antwerpen, met haar haven, is immers al langer een draaischijf van internationale drugshandel. In de vorige regering werd een ‘Stroomplan’ uitgetekend, waarbij douane, parket, lokale en federale politie beter zouden moeten samenwerken, om terug te slaan tegen de criminelen. Maar dat plan stokt: onder meer de federale politiek raakt maar niet op getalsterkte in het dossier. De Wever wil al langer een ‘nationale aanpak’ van het dossier.
• De Antwerpse oppositie van Vlaams Belang en ook PVDA reageert ondertussen zeer scherp: zij wilden onder meer vervroegd de Antwerpse gemeenteraad bijeen roepen, om burgemeester De Wever te ondervragen. 

Opmerkelijk: De vice-stafchef van Defensie, luitenant-generaal Marc Thys, trekt paralellen tussen Poetins mobilisatie en het Naziregime.

• Volgens de Oekraïense inlichtingendiensten zou Poetin op 15 januari een nieuwe mobilisatieronde afkondigen. Dit keer zouden 500.000 Russen worden opgeroepen om te moeten vechten aan het front. Een teken aan de wand dat de huidige troepen het niet trekken.
• Of zo’n mobilisatie dan veel effect zal hebben, het is haast niet te geloven. De mannen hebben geen enkele militaire ervaring, en zullen dus eerst enkele maanden moeten trainen. Ook dat wordt moeilijk: de helft van de vorige ronde opgeroepen reservisten, zo’n 150.000 soldaten, zou zich nu nog in trainingskampen bevinden.
• Luitenant-generaal Marc Thys, de nummer twee van het leger, ziet op Twitter alvast gelijkenissen met de Volkssturm, toen Adolf Hitler aan het einde van de Tweede Wereldoorlog een massale mobilisatie van maar liefst zes miljoen Duitsers aankondigde. Hij merkt op dat Poetin eenzelfde reflex heeft, nu blijkt dat de oorlog niet vordert zoals hij het wilt. 
• “Het vormen van een Russische “Volkssturm” onder leiding van Wagner (de privémilitie die zij aan zij vecht met het Russische leger, red.), net zoals het originele onder leiding van Himmler in 1945. Het gaat daar echt niet goed in Rusland”, schrijft de vice-stafchef op Twitter.

Nog meegeven (1): Sihame El Kaouakibi keert dan toch terug naar het Vlaams Parlement. En ze eist haar medewerkers op.

• Van schroom is weinig sprake bij Sihame El Kaoukibi, het Vlaams Parlementslid dat op een Open Vld-lijst verkozen raakte, maar uit de partij werd gezet nadat ze verwikkeld raakte in een enorm schandaal over het onrechtmatig gebruik van subsidies. Daarbij zou ze zichzelf manifest persoonlijk verrijkt hebben, zo blijkt uit tal van bewijzen die al in de pers verschenen. De gerechtelijke procedure loopt nog.
• Tegelijk bleef ze meer dan twee jaar op ziekteverlof, en tegelijk kreeg ze wel haar loon als Parlementslid doorbetaald. Het Vlaams Parlement paste uiteindelijk de regelementen aan, om haar loon te verminderen. Nu verklaart ze op Instagram dat ze opnieuw “aan de slag gaat”, voor 20 procent welliswaar, waarbij ze geen zittingen zal bijwonen in het halfrond. Wat ze dan precies wél gaat doen, is niet duidelijk.
• Tegelijk eist ze opnieuw twee Parlementaire medewerkers op, iets waar ze juridisch gezien recht op heeft. Ze had al twee figuren klaar, beiden ex-Open Vld-medewerkers, die hun looncheque wilden komen innen. Maar het gezamenlijk Bureau van het Vlaams Parlement stak daar een stokje voor. De vraag is of ze dat kunnen blijven doen: El Kaoukibi gaat dat hoe dan ook aanvechten.
• Verder geeft de Antwerpse aan na 2024, wanneer haar mandaat afloopt, uit de politiek te stappen. Een toekomstige gevangenisstraf leidt ongetwijfeld tot dezelfde eindconclusie.

Nog meegeven (2): De Vlaamse regering wil de subsidies toch wat anders gaan aanpakken.

• Het blijft tot de verbeelding spreken: de Vlaamse overheid die voor allerlei projecten kwistig geld uitdeelt. Zeker in de zaak van El Kouakibi viel het op hoeveel zij langs dat Vlaamse loket was gepasseerd. Dat systeem wil minister van Begroting Matthias Diependaele (N-VA) hervormen: “Er stond al heel veel op de sporen nog voor die is uitgebroken. Ik moet eerlijk toegeven dat mij dat wel wat geholpen heeft omdat het de urgentie heeft aangetoond van wat we wouden aanpakken”, zo stelde die vanmorgen bij Business AM Radio.
• “Ik denk niet dat er in Vlaanderen veel fraude of misbruik is van subsidies. Wat wel wat de foute reflex is in Vlaanderen, is dat bij alles wat goed gaat het enige antwoord dat we kennen is, ‘gooi er wat geld tegenaan’. Wanneer verdient een project het om geld te krijgen? Dat is een politieke afweging”, zo stelt die.
• “Een maatschappelijk debat, een kerntakendebat, van “wat vinden we als samenleving de moeite waard om te ondersteunen met subsidies?”, dringt zich op. Dat debat wordt volgens mij wat te weinig gevoerd.”