Er is sprake van stevige spanningen bij een pak burgemeesters en lokale besturen: moeten zij straks honderden of zelfs duizenden Oekraïners van een leefloon en woonplaats voorzien in hun gemeente? En gaat dat dan geen heftige concurrentie op de bestaande huurmarkt geven, in hun stad of gemeente? Verschillende partijhoofdkwartieren maken gewag van dat soort vragen die binnenstromen. En die zijn niet altijd even enthousiast.

• Het Vlaams Parlement, waar een pak lokale burgemeesters zitten, boog zich gisteren ook over die vraag. Daarbij zette de Vlaamse regering, met minister van Wonen Matthias Diependaele (N-VA), toch wel wat druk op het federale niveau, dat bevoegd is voor de sociale uitkeringen.
• “De keuze is federaal gemaakt. Staatssecretaris Sammy Mahdi (CD&V) heeft de keuze gemaakt om onmiddellijk een statuut toe te kennen, waardoor die mensen een leefloon krijgen. Dat leefloon zorgt er net voor dat men de middelen heeft om onmiddellijk op de reguliere woonmarkt terecht te komen. Dat is natuurlijk het grote probleem. Dat moet herbekeken worden“, zo stelde Diependaele aan het adres van de federale ploeg.
• Daarbij sprong hij namens de Vlaamse regering in een discussie die N-VA-voorzitter Bart De Wever, vooral als Antwerps burgemeester, al van bij de start van de crisis voert: het is opletten met een al te royaal sociaal opvangnet voor de vluchtelingen, om geen aanzuigeffecten te creëren. In Antwerpen verwacht men meerdere tienduizenden vluchtelingen, als er effectief 200.000 Oekraïners naar België zouden komen.
• De afgelopen dagen nam Theo Francken (N-VA) daarin het voortouw, door met een voorstel te komen om een nieuw statuut voor de Oekraïense vluchtelingen te creëren, en daarin onder meer de rechten rond het leefloon niet toe te kennen. Daarover belde hij met zowel de MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez als Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert: beiden hadden naar verluidt wel oren naar het idee.
• En kijk: bij Open Vld borrelde de zaak tot aan de oppervlakte. Kamerlid Tim Vandeput (Open Vld) kwam begin deze week openlijk naar buiten met het voorstel om wel een soort “zakgeld” toe te kennen, maar geen volwaardig leefloon. Hoe dan ook willen de liberalen het op de agenda.
• Met hun uitspraak kaatste de Vlaamse regering de bal gisteren zo opnieuw door naar het federale niveau. Daar moet de kern zich morgen uitspreken over de zaak.
• Maar premier Alexander De Croo (Open Vld) gaf, in tegenstelling tot zijn partijgenoot Vandeput, al een heel ander schot voor de boeg: “Dit is een hulp die echt wel nodig is op dit moment. Die mensen moeten kijken hoe ze met dat leefloon kunnen leven: huur en eten betalen”, zo stelde hij aan Belga tijdens een bezoek van koning Filip aan het registratiecentrum voor vluchtelingen op de Heizel.
• Het is vooral afwachten wat de bevoegde minister van Sociale Zaken, Karine Lalieux (PS) en haar partij, de Franstalige socialisten doen. Ook zij leveren een pak burgemeesters, en gaan dezelfde problemen tegemoet. Aan Vlaamse kant is ook Vooruit, in coalitie in Antwerpen met De Wever, geen al te grote voorstander van zomaar een leefloon geven. De PS laat voorlopig niet in de kaarten kijken.
• Vanmiddag in de Kamer zal Lalieux toch een tipje van de sluier moeten lichten: ze krijgt hoe dan ook vragen van de oppositie over de zaak.

Opgemerkt: De polemiek tussen Mahdi en De Wever gaat verder.

• Mahdi maakte ondertussen al aan iedereen duidelijk dat die discussie over het leefloon niet zijn bevoegdheid is, maar die van Lalieux. Maar in de Kamer bevestigde hij wel dat wat hem betreft, dat leefloon er niet zonder condities is.
• “Neen, én een volledig leefloon én gratis huisvesting mag niet de bedoeling zijn. Dat is voor anderen niet zo, dat mag dus ook voor Oekraïners niet zo zijn. We verwachten van iedereen een bijdrage. Minister Lalieux werkt de modaliteiten op dit moment uit”, zo stelde hij.
• Dat leverde meteen een erg scherpe uitval op van Bart De Wever: “Wat was dat tranentrekkend toneeltje vorige week in De Afspraak dan? U zei letterlijk dat u ‘heel erg kwaad was’ omdat ik de wenselijkheid van een (volledig) leefloon in vraag had gesteld. U maakt er een knoeiboel van die de opvang noch de vluchtelingen helpt”, zo sneerde hij op Twitter.
• In dat VRT-programma had Mahdi het volgende gezegd:
  • “Geen stemmingmakerij op deze mensen. Ik heb dingen gelezen waar ik echt kwaad van word.”
  • “Het gaat over Bart De Wever, die heeft aangegeven dat deze mensen een leefloon gaan krijgen, en dat het belangrijk was om dat te benadrukken.”
  • “Het gaat hier over moeders, het gaat over kinderen die hier zijn toegekomen, nog geen vijf, zes jaar oud, die twintig kilometer in de ijskou hebben afgelegd naar Polen. Die in treinen hebben gezeten met zoveel mensen, dat ze er hebben zien sterven.”
  • “Op zo’n moment, met mensen die gewoon aangeven, ‘wij willen eigenlijk gewoon terug, en terwijl we hier zijn willen we werken’, het hebben over een leefloon dat die mensen gaan krijgen, ik moet zeggen dat ik daar echt niet goed van ben.”
• De sfeer tussen beiden is al een tijdje onder nul gezakt, en dat lijkt maar niet goed te komen. Mahdi was destijds een hevige tegenstander binnen CD&V van een federale coalitie met N-VA.
• Maar ook binnen de federale coalitie leeft er irritatie over het optreden van de staatssecretaris in de eerste dagen van de crisis. Daarbij klinkt het hard dat “mediaoptredens en hashtags blijkbaar voor gingen”, zeker over de actie #plekvrij, die opvang door burgers promootte, terwijl de lokale besturen behoefte hadden aan duidelijkheid en initiatieven voor collectieve opvang. “Hij zou beter werk maken op zijn kabinet van de chaos, dan in tv-studio’s te zitten”, zo is te horen.