“De ramp die Israël overkwam is de verantwoordelijkheid van één man: Benjamin Netanyahu”. Met die zin opende een editoriaal in Haaretz, Israël’s grootste krant. In het land heerst grote onvrede over het huidige leiderschap, dat de dreiging blijkbaar niet had zien aankomen. En dat protest groeit, ook binnen de eigen veiligheidstroepen.

Kort geschetst: Zaterdag lanceerde de Palestijnse terreurgroep Hamas een forse aanval op Israël vanuit de Gazastrook. Het schoot 5.000 raketten af en strijders braken door de grenshekken. In de dorpen en steden rond de Gazastrook zaaiden ze dood en vernieling, vooral onder burgers. Meer dan 700 Israëli’s sneuvelden bij de aanval, het land kondigde een grootschalige aanval op de Gazastrook aan als reactie.

De essentie: Op dit moment heerst vooral een kwetsbaar gevoel onder Israëli’s. Het o zo goede veiligheidsapparaat slaagde er niet in de aanval te voorspellen, voorkomen, tegenhouden of snel in te dijken.

• Hamas slaagde erin met behulp van drones het elektronische alarmsysteem langs de grens uit te schakelen, om nadien door de grensmuur te breken. Tegelijk kwamen andere strijders met parachutes en parapentes overgevlogen. Het is de eerste keer dat zoiets voorvalt in het gebied.
• Tegelijk doet het wel denken aan de Jom Kipoer-oorlog, vijftig jaar geleden. Toen slaagden Egyptische en Syrische troepen erin tot diep in Israël door te breken, tegen alle verwachtingen in. Ook nu verwachtte men dat het Israëlische veiligheidsapparaat de dreiging wel zou zien aankomen en in de kiem smoren. Dat gebeurde niet; Israëlische inlichtingendiensten, die tot de beste ter wereld horen, vingen niets op over de aanval.
• Daarnaast is er ook de respons van het leger, die toch laat kwam. Troepen aan de grens werden snel overrompeld, en pas enkele uren later mobiliseerde Israël het leger en de reservisten. Een deel van de oorzaak ligt in de timing: de aanval vond plaats op Simchat Thora, een feestdag in Israël. Tegelijk keek Israël zelf de andere kant op: Hezbollah vormde in het noorden een veel grotere dreiging, en een deel van het leger is gestationeerd in de Westelijke Jordaanoever, om Joodse nederzettingen daar te beschermen tegen Palestijnse aanvallen.
• Daarnaast tellen ook de recente justitie-hervormingen in het land mee, zo schrijft Crisis Group in een uitgebreid rapport. “Verdeeldheid binnen Israël over het plan van de extreemrechtse regering om het rechtssysteem te hervormen zou de moraal binnen het leger hebben geërodeerd, iets waar veiligheidsofficials al maanden voor waarschuwen.
• Crisis Group concludeert: “Het gebrek aan paraatheid kan ook te wijten zijn aan hoogmoed, waarbij men niet dacht dat Palestijnen iets van deze grootorde zouden kunnen uitvoeren, en dat het Israëlische veiligheidsapparaat, met al zijn gesofisticeerde technologie en inlichtingenvergaring, onverslaanbaar was.”

Netanyahu als aanstoker

Daarnaast: De aanval van Hamas kwam natuurlijk ook niet uit het niets. Ook hier wijst men uitdrukkelijk naar Netanyahu, als aanstoker van het geweld.

• Niets praat een terreurdaad zoals die zaterdag goed. Meer zelfs: de aanval komt voor niemand goed uit, noch voor de Israëli’s, noch voor de Palestijnen in de Gazastrook. Zij dreigen, nu Israël erop gebrand lijkt Hamas tot de laatste strijder uit de Gazastrook te pakken, het grootste slachtoffer te gaan worden. Toch is het belangrijk de aanval te kaderen. Aan de basis van de recente oplaaiing ligt het bijna ‘pestbeleid’ van de regering Netanyahu.
• De situatie in en rond de Gazastrook zit al jaren in een impasse. De twee miljoen inwoners zitten op elkaar gepakt in wat ‘s’werelds grootste openluchtgevangenis’ wordt genoemd. De in- en uitgangen worden streng gecontroleerd door Israël, dat ook de macht heeft over de aanvoer van voedsel, drinkwater en elektriciteit.
• Onder Netanyahu (zijn zesde term als premier) werd de procedure voor Israëli’s om een huis te bouwen in Palestijns gebied versoepeld. In de eerste helft van 2023 bouwde men zo 13.000 huizen en appartementen, drie keer de hoeveelheid die in heel 2022 werd neergepoot. De Palestijnen zien hun situatie zo steeds meer als uitzichtloos, wat mee leidde tot de terreurdaad van zaterdag.

Annexatie- en onteigeningsregering

De reacties: Zowel voor de aanleiding van de terreurdaad als voor de afhandeling ervan (en de fouten die daarbij gepaard gaan) wijst men richting één man als schuldige: Netanyahu.

• “De premier, die zichzelf op de borst klopt met zijn politieke ervaring en onvervangbare wijsheid op het vlak van veiligheid, faalde volledig in het identificeren van de valstrikken waar hij Israël bewust in leidde toen hij een annexatie- en onteigeningsregering stichtte, toen hij Bezalel Smotrich en Itamar Ben-Givr op sleutelposities installeerde of toen hij openlijk het buitenlands beleid omarmde waarbij het bestaan en de rechten van de Palestijnen werd genegeerd”, zo opent het editoriaal in Haaretz fors.
• De aanstelling van Bezalel Smotrich tot minister van Financiën en de facto beheerder van de Westelijke Jordaanoever en die van Itamar Ben-Givr tot minister van Nationale Veiligheid had heel wat voeten in de aarde. Beiden groeiden op in de Westelijke Jordaanoever, en ze staan bekend om hun extreemrechts- en anti-moslimgedachtengoed. Met hen als bevoegde staatsmannen vreest Palestina dat ze binnenkort helemaal geen gebied meer hebben om te leven.
• Ook Ami Ayalon uit forse kritiek op Netanyahu. Hij was vroeger baas van Shin Bet, de Israëlische geheime dienst, en politicus voor de Arbeidspartij. “De commandanten van alle veiligheidsorganisaties vertelden hem dat zijn beleid slecht was en dat het door Israël’s vijanden zou worden gebruikt. Natuurlijk luisterden de politici niet”, zo vertelt Ayalon in een interview met Le Figaro.
• Volgens de ex-spionagechef moet de overheid zijn beleid aanpassen om uit de huidige impasse te raken. “We hebben geen keuze en moeten de Ezzeddine al-Qassam-brigades (de militaire tak van Hamas) vernietigen. Maar we moeten ons beleid aanpassen om een Palestijnse partner te maken. Onze oorlog is niet tegen het Palestijnse volk. Onze oorlog is tegen de militaire tak van Hamas.”

De geschiedenis: Ayalon, die al sinds 1963 meedraait in het Israëlische leger, geeft aan dat het huidige regime in Israël te weinig heeft geleerd uit het verleden.

• “Kijk naar het concept ‘veiligheid’ in Israël. Tot aan de Jom Kipoer-oorlog 50 jaar geleden, kozen we land boven vrede, omdat vrede niet belangrijk was voor ons. Ons doel was veiligheid. Het was pas met de schok van de oorlog dat we tot de conclusie kwamen dat je vrede moet hebben om veiligheid te krijgen. We sloten enkel vrede met Egypte door het trauma van de Jom Kipoer-oorlog, waarna we met de Palestijnen zijn gaan onderhandelen in Madrid, en nadien in Oslo, na de eerste Intifada. Uiteindelijk verlieten we Libanon door de terreur van de Sjiieten en zelfmoordaanslagen. We trokken ons terug uit Gaza na de tweede Intifada”, zo schetst Ayalon de geschiedenis compact.