Informateurs Joachim Coens (CD&V) en Georges-Louis Bouchez (MR) moeten opnieuw nog een weekje verder doen. Een zelfmoordmissie bij gebrek aan beter.

In het nieuws: ‘Paniek op het Paleis’ lijkt een onoriginele titel voor een Suske en Wiske-album, maar gisteren zou het misschien toch toepasselijk geweest zijn. Want de twee informateurs brachten de chaos die ze in hun opdracht creëerden de afgelopen weken, alsook hun eigen diepe interne onenigheid, tot op het bord van het staatshoofd.

• De twee zaten bijna vier uur binnen bij de koning. Het moet van Didier Reynders (MR), in 2007, geleden zijn dat de koning nog zo’n lange sessie met politici organiseerde. Toen was het vader Albert nog overigens. Die heeft vandaag andere zorgen aan z’n hoofd.
• Om 15.30u wandelden de twee binnen, tegen 19.30u kwamen ze buiten. Vermoedelijk hebben ze dan wel iets te eten gekregen, tijdens het gesprek, wat de lengte verklaart. Boterhammen op het Paleis?
• Ze gaven een eindrapport van zo’n 30 pagina’s, wat op zich wel interessant is: een tekst hadden de informateurs op het eind nochtans niet meer. Het waren Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) die al de facto informateur aan het spelen waren, en onderling teksten uitwisselden. Heeft het duo zich daar dan op gebaseerd om conclusies te schrijven, om een ‘basis voor regering’ te distilleren? Onduidelijk.
• De koning besliste om uiteindelijk het duo toch nog eens een week te verlengen. Een droog perscommuniqué volgde: ‘De informateurs hebben hun verslag overgemaakt aan de koning. Ze gaan enkele elementen verifiëren, en leggen hun finale conclusies neer op 4 februari.’

In de wandelgangen: Wat houdt die opdracht nu precies in? Wel, niemand die het helemaal weet. Behalve dat het nu ‘finale conclusies’ moeten zijn, volgende week. Het einde is dus toch in zicht voor het duo.

• De reden waarom het duo verder doet is simpel: er was geen alternatief. Geen enkele andere piste had een consensus of draagvlak, dat zich over beide taalgroepen of een meerderheid van de partijen uitstrekte.
• ‘Als je optelt hoeveel politieke en persoonlijke onverenigbaarheden in dit spel op elkaar inwerken, dan is het schaken op grootmeesterniveau in drie dimensies. Zelfs met artificial intelligence kom je hier niet uit’, zo vatte een betrokkene de situatie samen. Een hint naar de speech die Bart De Wever (N-VA) maandag gaf ter introductie van prof. Yuval Harari, die in de Lotto Arena een lezing gaf voor Newsweek. De Wever grapte toen dat AI misschien België een regering kon geven op een dag.
• Het is in elk geval wel duidelijk dat het Paleis ook nul consensus heeft gevoeld onder de partijen. ‘Ze deden dan maar het enige wat ze nog konden doen: het duo nog een week gijzelen.’
• Zeker voor Bouchez was dat niet echt een probleem: de jonge voorzitter wil doodgraag deel zijn van de oplossing, en geniet van de spotlights. Bovendien had hij al aangeboden, onder meer via luitenant Jean-Luc Crucke dinsdagochtend op Radio 1, om verder te doen.
• De MR heeft ook bijzonder weinig te verliezen op dit moment: Ze hebben in de restregering liefst zeven ministers én de premier. Als ze ooit in een echte regering stappen, verliest Bouchez ministerposten en moet hij eigen mensen gaan teleurstellen. ‘Ik heb alle tijd van de wereld’, geeft hij aan insiders toe.
• Voor CD&V geldt een ander verhaal: Joachim Coens is het meer dan beu. De christendemocraten vinden niet dat zij het land nog eens moeten gaan redden. En de slechte sfeer en vooral de kritiek op het informateursduo, hoewel vaak gericht op collega Bouchez, begint af te stralen op Coens zelf. De voorzitter is nieuw, en wil zich graag beginnen focussen op z’n eigen partij.

De essentie: We zijn zover gekomen in de Wetstraat dat er zelfs geen enkele consensus meer is over wie aan zet mag.

Waarom niet Bart De Wever (N-VA)? Voorlopig is dat onmogelijk:

• Voor CD&V was het glashelder: het was meer dan ooit tijd voor N-VA en Bart De Wever. ‘De grootste partijen moeten het doen’, klinkt daar nu al weken. Bovendien hadden Coens en Bouchez dus de facto PS en N-VA mee informateur gemaakt afgelopen week. En De Wever bood zichzelf, in tijden toen paars-groen expliciet mislukte, aan om ‘een opdracht te vervullen’.
• De christendemocraten hebben helder laten verstaan dat de anderen ook De Wever aan zet moeten laten komen als ze ooit willen dat ‘iets anders’ mogelijk kan zijn. Een ‘Vivalidi’ kan maar, als duidelijk wordt aangetoond dat het werkelijk niet kan met N-VA.
• De MR wilde absoluut niet weten van De Wever. Want dan ‘mislukt’ Bouchez in z’n opdracht, maar moet hij bovendien ook nog ‘de duivel zelf’, De Wever, aan zet laten komen? Bovendien, de politieke druk zit bij de Franstaligen om een scenario te slikken dat ze niet willen, zo bleek al afgelopen week. Met De Wever aan zet, zal die druk nog stijgen.
• Die mogelijkheid werd overigens ook door de PS herleidt tot schroot, nadat Paul Magnette maandag op de strafst mogelijke manier stelde dat het nooit zou gaan met de N-VA. ‘Nu De Wever aan zet brengen, dat zou echt niet gaan’, zo was bij de MR te horen.
• Ook aan Vlaamse kant was men het daar mee eens: de perceptie dat de N-VA dan wordt uitgestuurd met de benevolente goedkeuring van de PS, om eens ferm te mislukken, was al langer ontstaan.
• Bij N-VA zelf liet men even duidelijk blijken dat men feestelijk bedankte voor zo’n gescripte mislukking. Een duo, ja, dat was wel een optie. En dus rijpte het plan bij CD&V om een duo van de N-VA-voorzitter én de PS-voorzitter uit te sturen.
• Maar dat stuitte dan weer op een totale ‘njet’ van de PS. ‘In geen honderd jaar’, was daar te horen. Zij waagden zich de afgelopen week voor hun doen al erg ver in zee met N-VA, wat de felheid verklaart van de publieke statements van Magnette. Die wil absoluut niet ‘besmet‘ raken door te doen uitschijnen dat hij écht met N-VA overweegt in zee te gaan.

Wat dan wel? Een aantal ideeën circuleerden, maar telkens stuitte dat op ‘njets’ van anderen.

• Zo had de MR ook andere pistes, al dan niet gemeend. Eén ervan: Conner Rousseau (sp.a) het veld in sturen, ‘hij was toch de ‘brug’ tussen N-VA en PS?’. Maar bij de Vlaamse socialisten bedankten ze daar feestelijk voor: ‘Met Johan Vande Lanotte (sp.a) hebben we vier maanden onze verantwoordelijkheid genomen.’
• De sp.a is niet bereid nu al haar jonge voorzitter te gaan verbranden voor een zelfmoordmissie. Bovendien zijn ‘geschenken‘ van de MR-voorzitter te vrezen, voor de sp.a-voorzitter. Beiden hebben niet de beste verstandhouding: Bouchez kwam heftig in botsing met Rousseau, toen die laatste op de rem ging staan voor ‘Vivaldi’.
• Eén andere optie die circuleerde: een nieuw duo MR en CD&V. De namen van Sophie Wilmès (MR) en Koen Geens (CD&V) vielen. Maar ook dat was voor CD&V geen optie: waarom nu nog eens een kopstuk gaan offeren voor een onmogelijke opdracht?
• Vooral de CD&V-vicepremier gaat opvallend veel over de tongen. Aan Franstalige kant wordt systematisch met argwaan gekeken naar CD&V: PS én MR willen hen overtuigen om N-VA te lossen en een ‘Vivaldi’-coalitie op te starten. Maar telkens komt daarbij de wat giftige vaststelling ‘dat je niet weet met wie je moet spreken’. Grote boeman, voor zowel PS als MR is dan … Geens. ‘Je weet nooit wat je er aan hebt, maar hij is het die uiteindelijk aan de touwtjes trekt’, zo valt te noteren.
• Waarom Geens dan niet met een opdracht uitsturen dus? ‘Dat zal het Paleis nooit toestaan, behalve als het is om te slagen’, zo luidt de wat cynische redenering op een partijhoofdkwartier. ‘Vergeet niet wie de kabinetschef is van de koning’. Dat is Vincent Houssiau, die voor hij voor koning Filip ging werken de kabinetschef van Geens was.
• Een nog ander idee: iemand van de groenen. Uiteindelijk hebben die ook 21 zetels gehaald, en zijn ze nog geen enkele keer aan zet geweest. Maar omdat de groenen in geen enkele andere constructie dan Vivaldi passen, is dat meteen een scherpe politieke keuze, ver weg van een regering met N-VA én PS. Geen optie dus.

Waarom dit gebeurt: Uiteindelijk werd ook wel duidelijk op het Paleis dat er weinig opties overbleven. En ééntje bood zich wél aan, namelijk dat de informateurs verder deden. Naar verluidt had Bouchez daar geen probleem mee, en bleef hij doorzetten. Coens kon niet anders dan uiteindelijk mee te gaan daarin en alsnog te verlengen. Een weekje langer aan zet dus. ‘Om wat precies te doen? Dat weet niemand’, zo is de reactie bij verschillende partijen.

Om rekening mee te houden: Na een soortgelijke rondvraag bij de Open Vld, heeft Het Laatste Nieuws nu de CD&V-burgemeesters bevraagd over de mogelijke coalities.

• Destijds was dergelijke rondvraag het begin van het einde voor Gwendolyn Rutten (Open Vld), die probeerde haar partij richting paars-groen te loodsen. De tegenstand werd zo groot, binnen haar eigen Kamerfractie ook, dat een burgeroorlog dreigde. Die kwam er niet, omdat uiteindelijk de MR niet meewilde met Paul Magnette (PS).
• Het resultaat is nu alweer erg goed nieuws voor Bart De Wever (N-VA). Want de onderbuik van CD&V pleit, net zoals die van Open Vld, massaal voor een coalitie met N-VA. Echt verwonderlijk is dat nu ook weer niet: met welke partij maken al die CD&V-burgemeesters het vaakst coalities? Juist, N-VA.
• Maar toch. Van de 123 CD&V-burgemeesters antwoordden er 106 en daarvan kiezen er 75 resoluut voor een coalitie mét N-VA. Zij willen dus niet dat hun partij De Wever en co zou lossen. Slechts 13 burgemeesters zien een ‘Vivaldi’ zitten, 17 andere blijven op de vlakte. Duidelijke cijfers dus.
• Niet dat het echt moest voor de CD&V-top. Die blijft alle deuren en ramen strak dichthouden voor een coalitie zonder N-VA. Aan de top lekt weinig, maar verschillende bronnen buiten de partij wijzen erop dat Hilde Crevits (CD&V) glashelder is en wil mét N-VA, dat Coens het minst vasthangt aan N-VA en dat Geens eigenlijk z’n kaarten, zoals steeds, tegen de borst houdt.

De grote vraag: Kunnen Coens en Bouchez de komende dagen nu iets forceren? Eén groot probleem duikt daarbij op: de informateurs willen gewoon iets anders.

• Opvallend was dat Coens, bij het verlaten van het Paleis, ook de optie van nieuwe verkiezingen wel degelijk op tafel legde. Dat was voor het eerst, dat CD&V dergelijke taal sprak. Of dat echt gemeend is, is niet duidelijk: zowat iedereen vreest op dit moment dergelijk scenario van nieuwe verkiezingen, maar telkens wordt het als ultieme stok bovengehaald om druk te zetten.
• De Vlaamse partijen N-VA, CD&V en sp.a hebben zich redelijk goed aan elkaar vastgeklonken en goed voorbereidend werk gedaan. Zij willen de PS echt mee in een regering loodsen. De deal is simpel: een sociaal regeerprogramma, met focus op stevige pensioenen, in ruil voor regionaliseringen.
• De MR is als de dood voor zo’n optie, en stuurt nog altijd aan op een ‘noodregering‘: een scenario waarbij Wilmès in de Zestien blijft én het uiteindelijk een ‘Vivaldi’ wordt, maar zeg dat laatste vooral niet te luid.
• De PS heeft luidruchtig en met veel bombardie de deur dicht geklapt, om zo toch maar mooi af te dekken dat ze minstens stevig gepraat hebben met N-VA.

Ondertussen bij Open Vld: De Vlaamse liberalen zitten niet in het spel. Maar ze zijn wel een factor op de achtergrond.

• Kandidaat-voorzitter Bart Tommelein (Open Vld) kwam nog eens op Radio 1 vanmorgen: ‘Er is ongerustheid bij de mensen, we zijn acht maanden bezig, en we hebben nog steeds enkel maar informateurs gehad’, stelde Tommelein obligaat. ‘Mijn partij zal op geen enkele manier de blokkerende factor zijn, wij willen constructief een oplossing zoeken.’
• Vreemd werd het toen Tommelein het zonlicht ontkende over verdeeldheid in z’n partij: ‘Op geen enkele manier is Open Vld aan zet geweest om een regering te maken. Er was nog niet eens een formatie bezig, hoe kan dat dan onze partij hebben verdeeld?’
• Toch wel een vreemde redenering, om zo tegen te spreken wat heel de Wetstraat ondertussen weet: dat de Vlaamse liberalen fel verdeeld waren over paars-groen, een project waar Gwendolyn Rutten aan trok en sleurde om het te doen lukken.
• Hoe dan ook: morgen lanceert Egbert Lachaert z’n campagne. Dan kunnen de twee kampen, die niet bestaan volgens sommigen lezingen, zich gaan meten in hun krachtverhoudingen binnen Open Vld.
• Vermoedelijk zal overigens ook Lachaert, net zoals Tommelein, het niet gaan hebben over paars-groen en paars-geel: alles om ‘eenheid’ te tonen, maar tegelijk eigenlijk wel een totaal andere koers te willen.