Kolder rond ‘Nuclear Energy Summit’ in Brussel: terwijl premier De Croo 30 wereldleiders ontvangt en atoomenergie predikt, spreekt minister Van der Straeten op anti-conferentie

“Ongelofelijk. Ze valt haar eigen beleid af”, zo is in hoogste kringen van de regering te horen. Veel gekker moet het inderdaad niet meer worden: terwijl premier Alexander De Croo (Open Vld) zijn EU-voorzitterschap van de EU aangrijpt om gastheer te spelen voor de eerste “Nuclear Energy Summit”, die hij samen met het Internationaal Atoomagentschap op 21 maart in Brussel organiseert, gaat zijn minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) spreken op een kritisch ‘side event’. De groene minister is ‘keynote speaker’ op de conferentie “Why nuclear won’t save the climate”. Die gaat door op een steenworp van De Croo zijn evenement op dezelfde dag, en wordt door onder meer Greenpeace, Bond Beter Leefmilieu en het CAN (Climate Action Network) georganiseerd. Het legt nog maar eens het spagaat bloot waar Vivaldi en vooral de groenen eigenlijk al jaren mee worstelen: is men nu voor of tegen kernenergie? Voor De Croo is die zaak al lang uitgemaakt: hij wil België samen met Frankrijk als trekker van het nucleaire, en ziet met de participatie van de Belgische staat in Doel 4 en Tihange 3 ook een sleutelrol voor de overheid weggelegd. “De groenen doen hun ogen dicht en denken dat alles opgelost wordt met windmolentjes”, zo is binnen de regering te horen over Van der Straeten.

In het nieuws: Na de “European Industrial Summit” wil De Croo volgende maand scoren met een groots opgezette “Nuclear Energy Summit” in Brussel op de Heizel, in de schaduw van het Atomium.

De details: Maar even verderop, in het Koning Boudewijnstadion, organiseren de groenen een tegenbeweging: een hele top om aan te tonen dat kernenergie heel veel vragen oproept “qua betrouwbaarheid, kost en geloofwaardigheid”. Die gaat door onder de duidelijke titel: “Waarom kernenergie het klimaat niet gaat redden”. Keynote speaker? Minister Van der Straeten.

“Tripling nuclear energy by 2050”. Onder die spandoek verzamelden zo’n twintig wereldleiders in december bij de Klimaattop COP28 in Dubai. Daar werd fors het stof van onder kernenergie geblazen, als dé oplossing voor het klimaat. “Atoms4NetZero”, werd de hele actie gedoopt, waarbij vooral nieuwe Chinese kerncentrales voor zo’n verdriedubbeling van kernenergie zouden moeten zorgen.
Maar tegelijk trekken ook in Europa politici hard aan de nucleaire kar. Want trappelend op de eerste rij in Dubai? Premier De Croo, zij aan zij met de Franse president Emmanuel Macron, believer van het eerste uur in kerncentrales.
In één adem kondigde De Croo daar, samen met de directeur-generaal van het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) Rafael Grossi, het plan aan om het Belgische EU-voorzitterschap aan te grijpen om een eerste, groots opgezette “Nuclear Energy Summit” te organiseren. Dat plan had hij gemaakt in New York, in september vorig jaar, met Grossi.
De Croo kreeg toen al geïrriteerde reacties van zijn groene regeringspartners. Ecolo-minister van Klimaat Zakia Khattabi reageerde fors op RTL. “Hij moet stoppen met problemen te zaaien en hij mag zijn positie als premier niet misbruiken om de Open Vld-agenda aan te snijden.”
Maar de premier zette door met zijn plan, en maakte het concreet: op donderdag en vrijdag 21 en 22 maart ontvangen hij en Grossi wereldleiders op wat de IAEA nu al “de tot nu toe hoogste vergadering die exclusief aan kernenergie is gewijd” noemt.
Grossi kondigt vooraf al triomfantelijk aan: “Steeds meer landen zijn van plan om kernenergie in hun energiemix op te nemen of breiden bestaande kernenergieprogramma’s uit. We zien de afgelopen jaren een duidelijke positieve verschuiving, met een groeiend besef dat kernenergie een onmisbaar onderdeel is van de oplossing.”
Bedoeling is dat die top “dit hernieuwde elan voor kernenergie onder de aandacht brengt” . En men draait niet rond de pot: “Het moet een forum op hoog niveau bieden om oplossingen aan te reiken voor een aantal problemen waarmee de sector wordt geconfronteerd om zijn volledige potentieel te realiseren, ook vanuit industrieel oogpunt”.
Lobbying dus, in de schaduw van het Atomium aan de paleizen op de Heizel, waar de conferentie doorgaat. Of zoals Grossi het verwoordt: “Een plaats zijn waar nauwere banden kunnen worden opgebouwd tussen politieke en industriële leidinggevenden, die van het grootste belang zijn voor de toekomst van kernenergie.”
Bij De Croo speelt daar zeker mee dat zijn regering erin lukte om Doel 4 en Tihange 3 langer open te houden, en daarin ook de Belgische staat te laten participeren. In het hoofd van de premier blijven die centrales ook zeker langer dan de nu voorziene tien jaar draaien: dat is kwestie van in het volgende regeerakkoord af te spreken. Met of zonder groenen.
En hij en zijn partij zijn forse believers in de nieuwe technologie van SMR’s, die kleine modulaire reactoren, die de kernenergie van de (nabije) toekomst moeten vormen. Maar ook daar botsten ze op de groenen: de wet op de kernuitstap moet finaal hoe dan ook toch nog gewijzigd worden, wil men die technologie echt kunnen uitrollen.
Bedoeling is dat de conferentie eindigt in een triomf: de 22 landen die samen de kernenergie gaan verdriedubbelen, zullen dat in een slotverklaring wat concreter maken, onder luid applaus.

De politieke component: De premier zijn eigen minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) doet niet mee aan het feestje. Integendeel. Dat zet kwaad bloed.

Dat het EU-voorzitterschap parallel loopt met de Belgische kiescampagne, wordt tegelijk hoe langer hoe meer merkbaar. Want de groene minister van Energie Van der Straeten is aangekondigd als ‘Keynote speaker’ op een andere conferentie die niet toevallig vlakbij georganiseerd wordt, in het Koning Boudewijnstadium.
De naam van de conferentie laat geen twijfel: “Waarom kernenergie het klimaat niet gaat redden”. De organisatoren zijn onder meer Greenpeace, de Bond Beter Leefmilieu (BBL), de Waalse milieuorganisatie Canopea en klimaatorganisatie CAN.
“Het is ondenkbaar om een miljarden kostende nucleaire verplichting aan te gaan zonder fundamentele vragen te stellen over de uitvoerbaarheid, geloofwaardigheid, kosten en alternatieven, en zonder onafhankelijke experts en vertegenwoordigers van de burgermaatschappij in de zaal. Op onze conferentie komen politici, erkende deskundigen, academici en vertegenwoordigers van de burgermaatschappij bijeen om het IAEA-initiatief aan een kritisch onderzoek te onderwerpen”, zo kondigden ze aan.
Dat Van der Straeten op zo’n kritisch event opduikt, met onder meer “het hoge prijskaartje van de levensduurverlenging van Doel 4 en Tihange 3” als onderwerp, wat de BBL zal behandelen, of “budgetontsporingen en vertragingen” bij de bouw van nieuwe kerncentrales, door energiewetenschapper Joannes Laveyne (UGent), wordt haar binnen de regering niet in dank afgenomen.
“Ze valt haar eigen beleid af. Zij besliste wel tot de verlenging van twee nucleaire centrales, zij besliste om ⁠100 miljoen investering in onderzoek naar SMR’s te doen. Zij drong aan om op de nucleaire top te spreken over het ontwikkelen van een industriële sector inzake ontmanteling en berging. Dat heeft ze toch allemaal mee goedgekeurd en onderhandeld? Dat is perfect in lijn met de nucleaire top, maar de groenen hun naam is nu haas…”, zo reageert een hoge regeringsbron.

Waarom dit ertoe doet: De hele discussie over de energiemix is brandend actueel. De hoge kosten van energie zetten de industrie in Europa op de helling.

Uitgerekend gisteren zat Van der Straeten op een energieconferentie in Brussel, samen met Fatih Birol, de topman van het Internationaal Energieagentschap (IEA). Die haalde daar hard uit: Europa moet dringend haar energiestrategie omgooien, of de Europese industrie wordt fijngemalen door de concurrentie uit China en de VS.
En Birol was, in dubbelgesprek met Van der Straeten, heel kritisch over de Europese “strategische fout” rond kernenergie: “Eind jaren 90 was nog een derde van de elektriciteit in Europa afkomstig van kernenergie, binnenkort is dat nog maar 15 procent. Zoveel kansen hebben we niet in Europa om binnen de eigen grenzen energie te produceren”, zo noteerde De Tijd.
Van der Straeten toonde zich er andermaal kritisch over de nieuwe SMR’s: “De nucleaire industrie moet eerst bewijzen dat ze op tijd, en binnen budget kan blijven en dat ze haar probleem van kernafval kan oplossen, zaken waarin ze vele jaren gefaald heeft.”

The Big Picture: In de regering zijn Van der Straeten en ook Petra De Sutter (Groen) vaak gematigder dan hun basis en partijleiding buiten de ploeg.

Het is een natuurlijk proces bij regeringsdeelname: wie ‘erin’ zit als minister zoekt de consensus aan tafel, wie ‘daarbuiten’ staat, zoals partijvoorzitters of Kamerleden en zeker de basis van de partij, is kritischer. Als het over kernenergie gaat geldt dat zeker, bij de groenen. Maar dat leidt tot spanningen.
Bij Groen en zeker Ecolo blijft de oudere generatie bijzonder heftig gekant tegen die energiebron: historisch verzet, waar de ecologische beweging een deel op gebouwd werd. “De druk van haar eigen partij is enorm. Want Tinne en Petra zijn helemaal niet zo tegen het nucleaire. Maar het is vooral die oude garde en de twee co-voorzitters, die evenveel van economie snappen als de gemiddelde chiroleider”, zo duidt een hoge regeringsbron.
‘Je kan niet regeren tegen de realiteit in. En dat is wat de groenen nu al twee jaar lang proberen, met de oorlog in Oekraïne, met hun pacifisme en hun anti-nucleair gedoe. The times they are changing, maar ze doen hun ogen dicht en denken dat alles opgelost wordt met windmolentjes”, zo haalt een coalitiepartner binnen Vivaldi hard uit.

Om te volgen: Open oorlog tussen MR en Open Vld over de Brusselse Kamerlijst.

Nu de MR haar lijsten heeft herschikt voor Europa, waar Sophie Wilmès zal trekken, en ook voor de Kamer een lijsttrekker heeft aangeduid met oud-minister Valéry Glatigny, komt een andere kwestie weer boven drijven: welke plek krijgt Open Vld met Alexia Bertrand, de staatssecretaris voor Begroting, op de gezamenlijke lijst van MR-Open Vld?
Bertrand had, op de lijst met stemmenkanon Wilmès, normaal de vierde plek. Daar was ze ook mee akkoord gegaan. Alleen, er is de nieuwe realiteit: Glatigny is veel minder een topnaam, en dus is het absoluut niet zeker dat er straks nog vier zetels te verdelen zijn voor de MR, en Open Vld, als die samen op één lijst functioneren.
“Het vertrek van Sophie heeft Bouchez zijn puzzel in de war gestuurd. Alexia op drie is nu de logica zelve”, zo is op de Zestien te horen: het is premier De Croo die met de MR onderhandelt.
Want voor Bouchez en de MR staat er wel meer op het spel: Open Vld wil zich graag vastklinken, ook voor de onderhandelingen over de Brusselse regering. Daar heeft men een meerderheid nodig aan Franstalige én aan Vlaamse kant. In principe loopt die coalitievorming ook los van elkaar in elke taalgroep, in praktijk kan ‘koppeling’ wel. Maar in het verleden stapte Open Vld tekens in een Brusselse regering, zonder de MR. Nu willen ze garanties bij de Franstalige liberalen, en die kunnen er komen, als Bertrand een deftige plek krijgt.
Alleen is Bouchez, die het Bertrand moeilijk kon vergeven dat ze ooit zijn partij inruilde voor Open Vld, vandaag onvermurwbaar. “Die derde plaats zal ze nooit krijgen. Jamais”, zo is het duidelijke signaal uit het MR-hoofdkwartier.
Dat wordt dus nog een moeilijk gesprek. Het alternatief voor Bertrand is anderzijds ook niet aanlokkelijk: met een eigen lijst voor de Kamer zou het een wonder zijn als de Open Vld’ster een zetel haalt. Maar de paar percenten die ze wegkaapt van bij de MR, kunnen erg duur betaald worden voor Bouchez, want ze komen uit zijn pot.
Tegelijk wil Bouchez nu koste wat kost het beeld ontkrachten dat hij “beschadigd” uit heel de saga rond de lijstvorming komt bij de MR. Daarbij moest hij Wilmès uiteindelijk toelaten dat zij de Europese lijst zou trekken, tegen zijn zin in. “Maar verder heeft hij alles wat hij wilde doordrukken, ook gekregen. Hij staat sterker dan ooit”, zo is in zijn entourage te horen.
Nu opnieuw plooien voor Bertrand, dat is Bouchez echt niet van plan. “Hij zal zijn ego toch opzij moeten zetten. Wat een hele karwei is”, zo is bij Open Vld te horen.

Belangrijk: Op zijn top in Parijs opent Emmanuel Macron de deur voor Europese grondtroepen in Oekraïne.

“Wij hebben zeer open gesproken met elkaar. Er is geen consensus over het openlijk en direct sturen van grondtroepen, maar de dynamiek is er wel, en niets is uitgesloten. We gaan in elk geval verhinderen dat de Russen de oorlog gaan winnen.”
Het was wel zeer stevige taal, van de Franse president Macron na zijn “Conférence de soutien à l’Ukraine” op het Elysée in Parijs, waar hij zo’n twintig EU-leiders, waaronder premier De Croo, verzamelde. “Een Russische nederlaag is essentieel om de veiligheid van Europeanen, ook buiten Oekraïne, te garanderen”, zo stelde Macron zonder omwegen.
Verder is ook een duidelijk voornemen geformuleerd door de EU-leiders om de sancties veel strikter te gaan laten naleven. Export vanuit de EU naar landen als Kazachstan, Armenië of Wit-Rusland ging de afgelopen maanden door het plafond: een duidelijk teken dat men gewoon de sancties omzeilt via de buurlanden van Rusland.
En daarnaast is er het militaire aspect: Macron had het over een “coalitie van landen die Oekraïne gaat voorzien van raketten en bommen voor middellange en lange afstand”. “Het is nu aan de Europeanen om ervoor te zorgen dat Oekraïne wint, ongeacht de uitslag van de Amerikaanse verkiezingen in november, want deze oorlog bepaalt onze toekomst. Europa staat op het spel.”
Of het echt zo fel zal gaan, dat Europa effectief in de oorlog stapt in Oekraïne en grondtroepen stuurt, is een open vraag. De Nederlandse premier Mark Rutte, die zich warm loopt als nieuwe baas van de NAVO, suste ondertussen al. Hij liet weten dat het voorstel van grondtroepen officieel niet op de agenda stond, en niet besproken is.
Het lijkt vooral een manier van Macron om de andere Europese landen wat verder te duwen richting meer puur militaire steun.
“Veel van de mensen die vandaag ‘nooit, nooit’ zeggen, waren dezelfde mensen die twee jaar geleden zeiden ‘nooit, nooit tanks, nooit, nooit vliegtuigen, nooit, nooit langeafstandsraketten, nooit, nooit dit'”, zo gaf Macron toch een nauwelijks verhulde sneer naar de Duitse bondskanselier Olaf Scholz, die de afgelopen twee jaar systematisch op de militaire rem ging staan.
Effectief troepen sturen vanuit de EU, en bodybags terug krijgen, lijkt in de opbouw van het conflict meteen een paar bruggen te ver. Maar tegelijk is het een signaal aan Vladimir Poetin, dat de militaire steun vanuit de EU fors zal opgetrokken worden.

Een klein beetje oorlog: In Brussel heel heftig boerenprotest.

“Als landbouwers vandaag opnieuw mogen samenkomen in Brussel om hun stem te laten horen en om respect en aandacht te vragen voor hun werk en toekomst, dan moeten ze ook datzelfde respect tonen voor de vele politiemensen die de manifestatie in goede banen leiden.” Dat was zowat het strengste dat Annelies Verlinden (cd&v), de minister van Binnenlandse Zaken, wilde oordelen over het boerenprotest in Brussel. Wel stelde ze dat de vraag aan de politiediensten “om relschoppers te identificeren, al zeker als de bevelen van onze politiemensen niet worden opgevolgd en als personen gekwetst raken”.
Een aanpak met fluwelen handschoenen, terwijl Brussel en zeker de Europese wijk herleid werd tot een heuse oorlogsscène: met brandende banden, stro dat overal werd verspreid en ook in brand gestoken, maar vooral boeren die gewoon door de barricaden van de politie reden met hun tractoren, en zo toch veel dichter bij de Europese wijk kwamen dan wat de de ordediensten hen had toegelaten. De politie kreeg vervolgens de volle laag: er werd met van alles gegooid. Drie agenten raakten gewond.
Klap op de vuurpijl: de boze boeren vonden er niets beter op dan hun mestkarren te legen, in het centrum van de hoofdstad. Pittig detail daarbij: voor het hoofdkwartier van de Bond Beter Leefmilieu werd doelbewust zo’n mestkar geleegd. “Een mestkar die ‘toevallig’ wordt leeggemaakt voor onze deur van het kantoor van BBL. Met een volle tank rij je na de betoging uiteraard niet terug naar huis, de taxarme diesel is al duur genoeg, niet?”, zo reageerde voorzitter Danny Jacobs op Facebook.
Zowel de Boerenbond als het Algemeen Boerensyndicaat leken wel te verstaan dat dit soort acties niet bepaald helpen om de gemiddelde Belg te overtuigen van hun zaak: hun veroordelingen waren feller dan die van de politiek.

De realiteit: De boeren lijken hun slag thuis te gaan halen.

Terwijl het protest woedde, vergaderden binnen de 27 ministers van Landbouw onder leiding van federaal minister van Landbouw David Clarinval (MR). Zoals al afgesproken, kwam er een hele reeks versoepelingen van de administratieve lasten voor landbouwbedrijven.
Zo worden milieuvoorwaarden uit het EU-landbouwbeleid versoepeld, zoals minimale bodembedekking in de winter of landbouwgrond permanent omzetten in grasland. En nog belangrijker voor de boeren: de controles op hun bedrijven zullen met de helft verminderd worden. Sancties zullen “flexibel” worden toegepast, als ze de milieuregels niet naleven.
En nog belangrijker voor de boeren: er komen “financiële stimulansen om boeren vrijwillig de milieuregels te doen naleven”, de Commissie gaat een voorstel uitwerken, zo meldde Clarinval trots. Meer geld dus, terwijl nu al 33 procent van heel het EU-budget naar het ondersteunen van de landbouw gaat.
Maar er is meer. In het Europees Parlement ligt opnieuw de Europese Natuurherstelwet ter stemming voor. Die haalde in juli vorig jaar een nipte meerderheid in het Europees Parlement. Maar ondertussen heeft de grootste fractie, de EVP, of EPP, haar kar gekeerd: zij roepen hun Parlementsleden nu op allemaal tegen te stemmen.
Dat is opvallend, omdat de ‘Green Deal’ een hoeksteen was van het beleid van de Europese Commissie en voorzitster Ursula von der Leyen. Die verdedigde ook de Natuurherstelwet, als onderdeel daarvan. Maar in verkiezingstijd hebben von der Leyen en de christendemocraten een heel andere weg gekozen.
Tegelijk blijft men maar inhakken op de deal met Mercosur, die niet eens echt op tafel ligt op dit moment. De kans dat in dat dossier nog snel een doorbraak komt, lijkt bijzonder klein, in het huidige klimaat.

Genoteerd: Chris Peeters, de nieuwe CEO van Bpost, spreekt wel klare taal.

Vanmorgen komt Bpost-baas Peeters naar de Kamer, waar hij in de Kamercommissie Overheidsbedrijven toelichting gaat geven bij de toekomstplannen voor Bpost. Daarbij is de context bijzonder negatief: het bedrijf staat op z’n laagste beurskoers ooit, het verloor het infame krantencontract, en dreigt zelfs nog een heftige claim van de Belgische staat te moeten gaan ophoesten, voor al het teveel betaalde geld voor de kranten, maar ook de nummerplaten, bankrekeningen en boetes geïnd bij buitenlanders.
Niet onlogisch dus dat Peeters nu al aankondigt, in Le Soir en De Tijd, dat er mogelijk een sociaal plan op het personeel van Bpost afkomt. Afvloeiingen dus.
“Wij zijn volop in onderhandeling met de uitgevers over wat er gaat gebeuren na het krantencontract”, zo stelt Peeters. Op 1 juli loopt dat contract definitief af. “De situatie is zeer gespannen, ook voor ons. De manier waarop de markt ineen zit, zal veranderen.”
De krantenuitgevers klaagden al steen en been over de prijsverhogingen die Bpost na 1 juli wil doorvoeren: die zouden prijzen hanteren die tot drie maal hoger liggen dan de huidige tarieven.
“Maar als wij geen belangrijke volumes gaan overhouden, zal het personeel de impact voelen”, zo zegt Peeters. “We weten niet hoe het zal lopen, maar we doen er alles aan om zoveel mogelijk volume binnen te halen en een sociaal plan te vermijden.”
Dat is opvallend, omdat de bevoegd minister van Overheidsbedrijven Petra De Sutter (Groen) in het verleden al bij hoog en laag beweerde dat er geen sociale plannen voor Bpost nodig zouden zijn, en dat ofwel intern ofwel via het overzetten van postiers naar andere overheidsdiensten een mogelijk jobverlies door het krantencontract kon opgevangen worden.
De vakbonden reageerden al kregelig, vanmorgen op Radio 1. Geert Cools van het ACOD: “Dat er eventuele herschikkingen kunnen komen, daar kan ik mij in vinden, maar als dat gepaard zal gaan met ontslagen, dan is het no pasaran.” (ddw)