De asielcrisis sluimert al weken in de Wetstraat, maar barstte gisteren uit als een rotte vrucht: de ontruiming van het kraakpand in de Paleizenstraat leidde tot complete chaos, en ruzie tussen de betrokken beleidsniveaus. Het roept vragen op over het gebrek aan planning en coördinatie van de hele operatie. Maandenlang wisten zowel staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (cd&v) als het Brusselse gewest én de gemeente Schaarbeek dat de situatie problematisch was, om dan plots op 48 uur in een paniekerige reactie 163 migranten naar een Ibis-hotel in het Vlaamse Sint-Pieters-Leeuw af te voeren, en de rest van de hulpbehoevenden op straat te laten. Het resultaat is een kater voor iedereen, waarbij verschillende ‘rode lijnen’ wel overschreden zijn: plots worden asielzoekers en sans papiers op hotel opgevangen, zonder overleg met het lokale bestuur of de Vlaamse regering. Verantwoordelijke is een agentschap van het Brusselse gewest, Brusshelp. Die lasagne aan bevoegdheden maakt dat zowat iedereen mee in bad zit: Groen en Open Vld schreeuwen allebei (om verschillende reden) schade, maar zijn mee verantwoordelijk. Voor cd&v is de schade minstens even groot.

In het nieuws: Chaos in Schaarbeek eindigt met plotse transfer naar hotelkamers in Sint-Pieters-Leeuw.

De details: De reacties aan Vlaamse kant, en in de Vlaamse media, zijn overdonderend, na het gebrek aan planning, coördinatie en communicatie, zeker van de Brusselse regering. De Franstalige pers? Die kijkt er nauwelijks naar, deze keer.

• “Een schande”, “Kafka” en “een onaanvaardbare manier van werken”. De burgemeester van Sint-Pieters-Leeuw, aan de rand van Brussel, Jan Desmeth (N-VA), kon in verschillende media-optredens en via sociale media zijn ongeloof en woede nauwelijks verbergen. Het waren zijn eigen agenten geweest, die bij de controle van een MIVB-bus vol alleenstaande mannen plots gisteren in de loop van de dag moesten constateren dat vanuit Brussel de bewoners van het kraakpand in de Paleizenstraat, naar zijn gemeente werden verkast.
• “Ik belde naar het kabinet van de Moor, en daar verwees men naar het kabinet van Rudi Vervoort (PS) (de Brusselse minister-president, red.). Ik belde naar het kabinet van Vervoort, en daar verwees men naar het kabinet van de Moor. Wij zijn nooit op de hoogte gebracht, maar moeten wel instaan voor de veiligheid en de gezondheid van deze mensen. We zijn meteen begonnen met medische screening, en hebben ’s avonds nog eten laten aanrukken uit Brussel voor die mensen: zelfs dat was niet voorzien”, zo stelde Desmeth.
• Volgens de N-VA-burgemeester is het lokale hotel voor de helft afgehuurd, 60 kamers in totaal, voor de komende 13 dagen. “We zullen dat nu zo goed als mogelijk afhandelen”, zo is te horen.
• De beslissing van het Brussels Gewest, waar Ecolo-minister Alain Maron verantwoordelijk is voor de daklozenopvang, en minister-president Vervoort voor noodhulpcoördinatie, werd uitgevoerd door een van hun EVA’s, of extern verzelfstandigd agentschap, die als doel heeft daklozen te helpen. Het gaat om Brusshelp, dat rechtstreeks onder Maron valt, maar waar ook de zes andere Brusselse kabinetten in vertegenwoordigd zijn: ook Groen-minister Elke Van den Brandt en Open Vld-minister Sven Gatz hebben dus daarin een zeg.
• De Brusselse regering blonk gisteren uit in stilzwijgen over heel de zaak, maar feit is dat die besliste om een deel van de bewoners van de Paleizenstraat op de bus richting Vlaanderen te zetten, richting hotelopvang.
• Dat kan niet anders dan verbazen: al maanden sleepte de situatie in de Paleizenstraat aan. De toestand in het kraakpand, dat eigendom is van het Brussels Gewest liep compleet uit de hand zowel qua veiligheid als medisch: er braken ziektes als schurft uit. Bij de ontruiming werden op voorhand mensen geregisteerd, en zou er voor diegenen met een blauw bandje medische screening en daarna opvang volgen.
• Maar chaos regeerde, er ontstond een nieuw aanzuigeffect richting de Paleizenstraat, met hele trossen jonge mannen die door de straten van Brussel trokken: iets waar Vlaams Belang gretig filmpjes van maakte om de grimmige situatie te duiden.
• Uiteindelijk eindigde het dan in een situatie die wijst op slechte coördinatie en gebrekkige voorbereiding en planning: als hotelopvang de oplossing blijkt, had dat al weken eerder gekund. En best dan ook met helder overleg tussen de verschillende besturen.
• Want niet alleen de N-VA-burgemeester reageerde woest. Ook de Vlaamse regering was in alle staten. Daarbij Open Vld op kop: “Dit gebeurde zonder voorafgaand overleg met de burgemeester en de Vlaamse regering. Zo gaan we niet om met lokale besturen. Zo gaan Gewesten niet om met elkaar. Deloyaal gewoon“, zo liet de bevoegde minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers (Open Vld) weten. “Onaanvaardbaar. Men heeft eerst de situatie in het pand laten etteren, daarna de gevolgen afschuiven op een naburig bestuur en een ander gewest zonder enig overleg”, zo stelde ook Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert.
• De N-VA-ministers in de Vlaamse regering, met Zuhal Demir en Ben Weyts op kop, konden de kritiek alleen maar beamen bij zoveel kritiek van hun liberale coalitiepartner. “Vlaanderen transfereert miljarden naar het Brussels Gewest en Wallonië. In return krijgen we het achteloos dumpen van menselijke miserie. Faut le faire“, zo stelde Weyts. Bij cd&v bleef het doodstil. “Vandaag weer gezien wat meer ‘respect’ voor het ‘platteland’ betekent in Vlaams-Brabant”, zo tweette lokaal kopstuk Theo Francken (N-VA), een verwijzing naar de cd&v-slogans van Mahdi.

De essentie: De politieke fall-out is groot, voor zowat elke betrokken regeringspartij.

• Ondertussen ontkende Nicole de Moor (cd&v) in alle talen op de hoogte geweest te zijn van dat plan van Brusshelp: zij weigerde immers altijd in de afgelopen maanden om hotelopvang als optie te overwegen, om de opvangcrisis op te lossen. Dat creëert immers een aanzuigeffect in heel Europa, als het nieuws gaat circuleren dat asielzoekers op hotel mogen, was altijd de redenering bij de Moor en haar voorganger Sammy Mahdi (cd&v). Men sprak van “een rode lijn”.
• In de Kamer verzekerde de Moor bovendien dat haar diensten van Fedasil niet betalen voor die hotelopvang. In het verleden gebeurde dat wel al, toen kinderen op straat moesten slapen en er snel noodopvang nodig was. Maar zo massaal, en bovendien erg gemediatiseerd, als gisteren, komt het als een ferme klap voor de cd&v-staatssecretaris. “Hotelopvang is geen duurzame oplossing, ik zal de asielzoekers in Sint-Pieters-Leeuw prioritair laten doorstromen naar Fedasil”, zo kondigde ze nog aan.
• Hoe dan ook werd die hotelopvang, en bovendien nog in het Vlaamse Gewest, dan meteen politiek dynamiet. Dat de Open Vld-voorzitter zelf zo scherp reageerde, maar dat tegelijk de partij met Sven Gatz wel een minister in die Brusselse regering heeft, werd hen zwaar aangewreven door Vlaams Belang: “Wil iemand de liberale minister Gatz in contact brengen met de liberale minister Somers? Misschien is er zelfs een rolletje weggelegd voor voorzitter Lachaert? Open Vld is één grote grap“, zo reageerde Tom Van Grieken (Vlaams Belang).
• Evengoed is er ongemak aan de linkerkant van de coalitie. Groen zit al weken lastig in het dossier: intern zijn er systematisch stemmen die vinden dat de partij een te flauw standpunt inneemt binnen de regering. Zij willen al veel langer de hotelopvang die gisteren gebeurde.
• Groen-covoorzitter Jeremie Vaneeckhout duwde gisteren dan ook terug, over de kritiek uit de Vlaamse regering. “Stel je nu eens voor dat de lokale besturen in Vlaanderen ook allemaal hun verantwoordelijkheid zouden pakken en daarvoor meer Vlaamse en federale steun zouden krijgen in plaats van Brussel alles te laten oplossen?“, zo sneerde hij.
• Maar de cijfers van gemeenten die vrijwillig opvang aanboden, ogen pijnlijk voor Groen: geen enkel gemeentebestuur met groenen in Vlaanderen deed dat ook effectief. En bovendien zijn Groen en zeker Ecolo in Brussel rechtstreeks verantwoordelijk voor de noodopvang, die in chaos verviel.
• Om het allemaal nog erger te maken: het kabinet Vervoort duwde de bal bovendien vanmorgen terug. Nadat ze gisteren incommunicado bleven voor de pers, stellen ze nu dat de Moor wél op de hoogte was, net als de provinciegouverneur in Vlaams-Brabant, van de beslissing om een deel van de mannen waar geen plaats voor was bij de ontruiming op hotel onder te brengen. De gouverneur, Jan Spooren (N-VA) ontkent dat al meteen. Kafka regeert.
• Overigens geldt hier de pijnlijke vaststelling die VRT-analist Ivan De Vadder vanmorgen ook maakte: aan Franstalige kant is er nauwelijks mediatieke druk in het dossier. Bij RTBF en RTL was het kort nieuws, Le Soir heeft amper een berichtje over de ontruiming, in La Libre vermeldt men het wel, maar geen woord over de transfer naar het hotel over de gewestgrens. Zolang staatssecretaris de Moor niet de schietschijf is, maar alles wijst in de richting van Maron en Vervoort, boeit het blijkbaar niet.

De fundamentele vraag: Wanneer wordt dit een dossier voor het hoogste regeringsniveau, zoals in een Overlegcomité zoals bij corona?

• Met de complete ontsporing van het dossier, en de paniekerige sfeer die leidde tot noodopvang in hotels, lijkt premier Alexander De Croo (Open Vld) te moeten gaan doen wat hij al maanden voor zich uit schoof: het dossier naar zich trekken en op niveau van een nationale crisis tillen.
• Opvallend was alvast dat de premier zich vanmorgen, op de persconferentie van de Veiligheidsraad, wel duidelijk uitsprak in de zaak. “De ontruiming werd georganiseerd door de gemeente Schaarbeek en het Brussels Gewest. De beslissing was niet die van de Moor: de federale regering gebruikt geen hotels als opvang“. En ook over de rol van burgemeester Desmeth is De Croo secuur: “Het lijkt me logisch dat je de burgemeester inlicht. Dat is hier niet goed verlopen, maar het onderzoek loopt nog.”
• Het einde van de erg hoge instroomcijfers (tot 3.000 asielaanvragen per maand) lijkt voorlopig niet in zicht. De Europese Unie besliste op de laatste grote top wel om de buitengrenzen te gaan versterken én om de interne Dublin-regels strikter te gaan toepassen, maar de effecten van die beslissing zijn er zeker niet meteen.
• Vanavond reist premier De Croo overigens naar Wenen voor een bilateraal onderhoud met Oostenrijks bondskanselier Karl Nehammer. Dat gesprek zal focussen op de Europese asielaanpak: net als België kampt Oostenrijk met een enorme instroom. Nehammer toonde zich op de EU-top als één van de hardliners, die heel ferm pleitte voor EU-fondsen om de buitengrenzen te versterken, met hekken en muren als dat moet.
• Het is een publiek geheim dat De Croo zelf minstens op de lijn van de Moor zit, en een stevig(er) asielbeleid wil. Maar toen de Moor op De Zevende Dag ging pleiten voor “een muur, maar wel met een deur in om hulpzoekenden nog toe te laten”, kreeg ze de halve regering over zich. PS, Ecolo en Groen waren ‘woest’ over die uitspraken, en maakten dat België op de EU-top geen standpunt kon innemen over een “muur” of sterkere EU-grenzen;
• Het dossier naar het niveau van de kern en de vicepremier trekken, dreigt die ideologische tegenstelling over de juiste aanpak helemaal bloot te leggen: onder meer over hotelopvang raakte men het nooit eens, binnen Vivaldi. Het water is gewoon te diep. Maar er zijn meerdere dossiers. Zo pleit Groen vandaag opnieuw voor “een lokaal spreidingsplan, voor de opvang van asielzoekers“. Dat moet er dan verplicht komen, voor hen. Maar ze verwijzen andermaal in de persmededeling enkel naar de Moor, alsof de verantwoordelijkheid niet veel breder zit.
• De drieste acties van het Brussels Gewest gisteren én de reactie uit Vlaanderen, lijken Vivaldi te dwingen tot meer actie. Een Overlegcomité dat meteen dienst kan doen als platform voor een crisisaanpak, dringt zich op: dan zouden ook de gewesten en zo zelfs de gemeenten mee in bad kunnen. Maar evengoed blijven er de federale diensten als Defensie en Ambtenarenzaken die niet voluit lijken te gaan. De zaak verder laten etteren, en onvoldoende plekken als politieke strategie hanteren, dreigt de beleidspartijen zuur op te breken.

Op de agenda: Komt er vandaag nu al een meeting met heel de Vlaamse ploeg over stikstof?

• Brengt Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) z’n regering vandaag samen, om het stikstofdossier eindelijk in groep te bespreken? De kans zit erin, maar of daarmee vermeden wordt dat de Vlaamse regering de krokusvakantie ingaat zonder akkoord is maar de vraag. Binnen cd&v zat die timing vorige week nog anders: daar was wel duidelijk dat een grote clash over het onderwerp niet slecht zou uitkomen, om eens te onderstrepen dat het hen menens is.
• Maar dat strookt niet met de agenda van Jambon, die wil verdergaan met zijn ploeg, en graag deze week afronden. In het Vlaams Parlement kreeg hij gisteren kritische vragen, nadat hij al een actie van de Boerenbond voor z’n deur op het Martelarenplein had moeten incasseren.  
• “Het is een fundamentele discussie over een aantal punten, bijvoorbeeld over waar de landbouw naartoe moet. Die discussies tussen partijen zijn niet noodzakelijk politieke spelletjes. Het zijn discussies die het recht hebben om te worden gevoerd en die we ook voeren. Ik zal er echt alles aan doen om zo snel mogelijk tot beslechting te komen, maar ‘it takes three to tango’ in deze”, zo stelde Jambon in het halfrond, een duidelijke knipoog naar z’n junior partner cd&v. Hij sprak tegelijk wel over “een paar moeilijke knelpunten beslechten”, in “de volgende dagen”.
• Voor cd&v klopte Tinne Rombouts, die uit de zuil van de Boerenbond komt, nog eens flink op tafel over het Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB). Dat Europees dossier is door Jambon netjes vastgeplakt aan het stikstofdossier, kwestie van wat druk te zetten op cd&v. Die ergeren zich daar blauw aan. “We weten, minister, dat wat het GLB betreft er voor het dossier een akkoord is vanuit Europa. Ik wil u enkel verzoeken om dit ook zo spoedig mogelijk met de regering goed te keuren.”
• De oppositie schoot alvast met scherp. “Minister-president, als u zegt dat u binnen een paar dagen zou gaan landen, lees ik in de ogen van de cd&v-collega’s: ‘forget it’.”, zo sneerde Chris Janssens (Vlaams Belang). Diens partij profileert zich scherp in het landbouwdossier, als mogelijks nog stevigere stem van de boeren dan cd&v: “Er ligt 300 miljoen euro in de schuif van de minister-president maar onze boeren in Vlaanderen krijgen het niet terwijl boeren in andere landen het wel krijgen. Geen woorden maar daden.”
• Voor Vooruit ging Ludwig Vandenhove met beide voeten vooruit in het dossier: “Ik heb de indruk dat we met een bende amateurs te doen hebben in dit dossier, in plaats van met een regering”. Daarbij duwde hij tegelijk opvallend richting cd&v: “Ik heb begrepen dat viceminister-president Hilde Crevits (cd&v), die daar zit, inderdaad een jaar geleden haar woord gegeven heeft en dat er een akkoord was. Hoe zit het daar nu mee?” Crevits zelf reageerde niet.  

Zoals voorspeld: Ook de MR komt nu met pensioenplannen. Zo ligt premier De Croo netjes midden het bed. Maar eerst is er nog wat theater.

• Normaal gezien brengt premier De Croo morgen zijn ploeg bijeen om een eerste keer over de pensioenen te praten. De verwachting is niet dat er dan al een akkoord uitkomt: dat zou eerder voor eind deze maand, na de krokusvakantie zijn.
• De sfeer zit alvast niet bepaald lekker. Want nadat de PS met eigen plannen van minister van Pensioenen Karine Lalieux kwam, moest de MR wel reageren. Dat doet Georges-Louis Bouchez (MR) vandaag, via de media waar hij liefst komt: La Libre, De Tijd en LN24.
• Het belangrijkste nieuws daarbij: voor de MR moet er tot 1,2 procent van het bbp bespaard worden op de pensioenen en de vergrijzingskost. De PS wilde tot maximum 0,4 tot 0,5 procent gaan, wat ook in lijn lag met de plannen van De Croo in december.
• Bouchez doet er een flinke tik bij, ook omdat het moet van de Europese Commissie, zo zegt hij. Daarbij probeert hij het politiek onmogelijke: het akkoord dat Vivaldi sloot over de pensioenen van deze zomer moet eraan voor hem. Hij wil immers opnieuw 20 jaar voltijds werk als voorwaarde, voor iemand recht heeft tot een minimumpensioen.
• En ook op allerlei andere manieren maakt hij de pensioenregels strenger: de pensioenbonus komt er maar als men effectief ook 7.000 dagen gewerkt heeft in z’n carrière. En ook het vervroegd pensioen kan pas als mensen dertig jaar lang quasi voltijds (208 werkdagen) gewerkt hebben, voor Bouchez. Aan de tweede pijler van het pensioensparen wil de MR uiteraard niet laten raken: dat is dan weer een complete taboe voor hen. De PS stelde met Lalieux voor om de 4 procent hoogste premies extra te gaan belasten in die pijler.
• Of die stellingenoorlog tussen PS en MR veel helpt voor Vivaldi, is maar de vraag. Maar voor premier De Croo is het mogelijks handig, omdat hij dan kan gaan ‘verzoenen’ tussen de PS enerzijds en de MR anderzijds.
• Of dat veel verandert aan de basislogica van deze onderhandelingen is maar de vraag: feit is dat de PS haar trofee van de miniumpensioenen al lang heeft, en de rest van de hervormingen dus geen echte hefboom hebben. Bouchez z’n eisenlijst verandert daar weinig tot niets aan.
• De PS reageert bovendien bijzonder scherp op communicatief vlak: verschillende van de kopstukken, waaronder Paul Magnette (PS) zelf, kondigden een online petitie aan, tegen die plannen van de MR. “Die willen raken aan het pensioen waar socialisten zo voor gevochten hebben”, zo kondigen ze aan. En opvallend, niet alleen de MR wordt daarbij geviseerd, maar ook premier De Croo zelf.
• Magnette vroeg meteen “om de steun van u als burgers om deze strijd te kunnen winnen”. Die ‘strijd’ is dan volgens hem de vierde nog geplande verhoging van de wettelijke minimumpensioenen. Die is in de begroting ingeschreven, de kans dat ze er niet komt is klein. Maar De Croo legde die inderdaad wel op tafel, bij zijn voorstellen in december. Toen al reageerde Magnette ‘geschandaliseerd’.
• Het leidt voor de PS in elk geval meteen ook handig af van het feit dat Lalieux in haar recente plannen toch de deur openzette, om zo’n 0,4 procent te gaan besparen. Daarbij zou de fameuze regel van de perequatie in de pensioenen van de ambtenaren sneuvelen. Die taboe wou de PS twee keer niet lossen, in het afgelopen half jaar. Maar nu kan dat dus wel.

Dan toch: Een Nationale Veiligheidsraad over de drugsoorlog van Vivaldi. Maar we lopen achter ten opzichte van Nederland.

• Morgen gaat een groot congres door van de havens van Rotterdam en Antwerpen, waar ook alle grote reders zullen zijn. Was dat de aanleiding voor de federale ploeg, om nu vandaag een Nationale Veiligheidsraad bijeen te roepen, rond de drugsoorlog? Niemand kan het echt zeggen, maar feit is dat het politiek gezien gevoelig lag, zo’n veiligheidsraad: meermaals eisten zowel N-VA-burgemeester Bart De Wever als de oppositie van Vlaams Belang de bijeenkomst van dat orgaan, in de drugsoorlog die Antwerpen teistert. De eis kwam luidkeels terug bij de dood van een 11-jarig meisje begin januari.
• Vivaldi had er niet echt zin in: dat zou dan ingaan op de eisen van de oppositie. En bovendien: wat kondig je dan aan, achteraf op de persconferentie? Nu, een maand later, volgen die Nationale Veiligheidsraad, én bijhorende aankondigen achteraf dan toch. Vanmorgen riep men de pers bijeen.
• Belangrijkste nieuws daarbij was al gekend: er komt een nationale drugscommissaris, om “drugscriminaliteit met de wortel uit te roeien”. “Want deze strijd is een absolute topprioriteit”, zo onderstreepte premier De Croo nog eens.
• De vraag is wel of iemand echt zit te wachten op die speciale drugscommissaris, het lijkt vooral een goed politiek manoeuvre om de bevoegde ministers, Annelies Verlinden (cd&v) van Binnenlandse Zaken en Vincent Van Quickenborne (Open Vld) van Justitie voortaan te kunnen laten doorverwijzen naar een “verantwoordelijke”.
• Ook andere maatregelen zoals hogere boetes voor cocaïnegebruik en een betere doorlichting van het havenpersoneel waren al eerder aangekondigd.
• Daarnaast is er de scheepvaartpolitie. Die moest dringend versterkt worden volgens De Wever, omdat ze maar zo’n 100 man telt. Vivaldi komt nu met een ‘havenbeveiligingskorps’ van 86 man, die komen van de federale reserve en veiligheidsmensen van de kerncentrale van Doel. Die zal voortaan door Defensie bewaakt worden. Met dat nieuwe korps, waar die tijdelijke krachten vast zouden worden, zou het aantal van de scheepvaartpolitie op termijn op iets meer dan 300 man moeten komen. Maar de vraag is of dat lukt: het leger neemt de bewaking van Doel maar tot eind dit jaar over.
• Hét knelpunt in de politieaanpak blijft immers de federale gerechtelijke politie van Antwerpen, die permanent onderbemand blijft in de havenstad. Daarover geen concreet engagement op de persconferentie.
• Met dat nieuws kan de Antwerpse haven morgen toch met iets uitpakken op de top met de Nederlanders. Maar daar loopt de Rotterdamse haven wel weg van hun zuiderburen: de gerechtelijke diensten zijn in de Nederlandse havenstad wel versterkt, en er zijn een heel pak nieuwe scanners en versterkte douane bij. Antwerpen loopt dus achter.
• Het belangrijkste punt morgen op die top is overigens technologie om containers voortaan te voorzien met trackers, om ze in real time te kunnen volgen en zo te zien wie ze openmaakt. Daarvoor is vanuit Antwerpen bijzonder hard gelobbyd: De Wever reisde naar Washington DC af, om te gaan praten met de Federal Maritime Commission, die meegaan in het idee.