In België heeft de productie van elektriciteit uit hernieuwbare bronnen een flinke sprong voorwaarts gemaakt in 2023. Windmolens, biomassa en zonnepanelen hebben voor het eerst de fossiele brandstoffen overtroffen. Dat is een goede zaak. Maar als we dit op Europees niveau bekijken, is het meteen minder glorieus.

In het nieuws:

• Na nieuwjaar werd duidelijk dat België in 2023 meer elektriciteit heeft opgewekt via hernieuwbare energiebronnen dan via fossiele brandstoffen.
• Nucleaire energie blijft echter de belangrijkste bron van Belgische elektriciteit.

30 procent van de in België geproduceerde elektriciteit komt uit hernieuwbare bronnen

De details: nucleair boven hernieuwbaar en fossiel.

• “Voor het eerst produceren we meer hernieuwbare dan fossiele stroom”, kopte De Standaard deze dinsdag. Dit nieuws werd breed opgepikt door de Belgische pers.
• Dat klopt helemaal. Volgens de beschikbare gegevens op de Energy-Charts-website heeft hernieuwbare energie 23,5 TWh opgeleverd gedurende het hele jaar, als volgt verdeeld:
  • 7,9 TWh via offshore windenergie en 6,2 via onshore windenergie.
  • 7,2 TWh via zonne-energie.
  • 1 TWh via de verbranding van hernieuwbare afvalstoffen.
  • 0,9 TWh via biomassa.
  • 0,1 TWh via waterkracht.
• Tegelijkertijd werd 22,2 TWh elektriciteit opgewekt uit fossiele brandstoffen. Daarvan komt 15,2 TWh uit gascentrales.
  • Er is een duidelijke afname ten opzichte van vorig jaar, toen dit cijfer nog 26,4 TWh bedroeg (waarvan 20 voor gascentrales).
• De kerncentrales blijven de belangrijkste bron van elektriciteit in het land. Ze leverden in hun eentje 31,3 TWh elektriciteit op. Ook dat is veel minder dan de 41,7 TWh die in 2022 werd bereikt.

Voor 2023 betekent dit dus dat nucleaire energie 40,7 procent van de productie uitmaakt, hernieuwbare energie 30,5 procent en fossiele brandstoffen 28,8 procent. In 2022 was deze verhouding respectievelijk 47, 23 en 30 procent.

De verklaringen: meervoudig.

• De groei van hernieuwbare energie kan voornamelijk worden verklaard door twee factoren:
  • Bijzonder winderig weer wat de productie van windenergie heeft gestimuleerd.
  • Een aanzienlijke toename van het geïnstalleerde zonnevermogen in België, waardoor meer elektriciteit kon worden opgewekt dan in 2022 ondanks minder zonuren.
• De duidelijke daling in de productie van elektriciteit door nucleaire centrales is natuurlijk deels te wijten aan de stillegging van Doel 3 (september 2022) en Tihange 3 (januari 2023).
• Een andere zeer belangrijke verklarende factor is de daling van het verbruik – en dus van de productie. Het verbruik daalde met 13 procent in één jaar.
• Deze daling is intrinsiek verbonden met de hoge prijzen. Zowel huishoudens als de industrie hebben in 2023 de broeksriem aangehaald.
• De gascentrales hoefden dus zelfs de sluiting van de twee nucleaire reactoren niet te compenseren.

Toch moet worden opgemerkt dat België in 2023 een nettotekort aan elektriciteit had (3,2 TWh), wat overeenkomt met 4 procent van het verbruik. In 2022 was België een nettouitvoerder (5,8 TWh).

Veel andere Europese landen presteren beter

De vergelijking: niet echt gunstig.

• Het feit dat hernieuwbare energie de fossiele brandstoffen heeft ingehaald in de Belgische elektriciteitsproductie is een even symbolische als bemoedigende mijlpaal. Maar als we onze cijfers vergelijken met die van onze buren, blijkt dat België nog steeds achterloopt.
• Volgens de gegevens die zijn verzameld door Energy-Charts hebben de EU-landen in 2023 gemiddeld 44 procent van hun elektriciteit geproduceerd uit hernieuwbare energiebronnen, waarbij onshore windenergie duidelijk de koploper is. Dit is veel meer dan via fossiele brandstoffen (32 procent) en nucleaire energie (24 procent).
• De beste leerlingen zijn Oostenrijk (87 procent hernieuwbaar), Denemarken (81 procent) en Portugal (74 procent). Oostenrijk wordt gedreven door zijn waterkracht, de twee andere door windenergie.
• Als we België vergelijken met zijn naaste buren, presteert het veel minder dan Duitsland (60 procent), maar beter dan Nederland (20 procent) en Frankrijk (26 procent). Frankrijk kan echter altijd trots zijn op zijn enorme productie van kernenergie (die geen CO2 uitstoot). (cv)