Koningsdrama bij de Franstalige liberalen: hun flamboyante voorzitter, Georges-Louis Bouchez (MR), heeft het wel héél bont gemaakt. Met de reshuffle van politiek personeel lijkt hij een brug te ver te zijn gegaan: hij dreigt onder curatele geplaatst te worden. Dat betekent meteen niets dan goed nieuws voor de regering De Croo, want daarin was de MR-voorzitter de grootste potentiële stoorzender. Ook aan Nederlandstalige kant is er overigens behoorlijk wat persoonlijk drama, met Kristof Calvo (Groen) in de rol van gevallen held, die zichzelf opnieuw op het Vivaldi-schild hees, met een minutenlange staande ovatie in de Kamer (of in deze, het Europees Parlement).

In het nieuws: De regering De Croo krijgt vanmiddag het vertrouwen.

De details: Na een nachtelijk debat tot half drie vanmorgen is de kritiek duidelijk vanuit oppositie, maar evengoed de vastberadenheid van de ploeg.

• ‘Events my dear boy, events.’ Politiek wordt gekleurd door kleine details, die plots een hele ketting in beweging kunnen zetten. Had het Waals Parlement niet ooit het decreet gestemd dat een derde van de regering mannen, en een derde vrouwen moet zijn, of had Georges-Louis Bouchez (MR) goed opgelet, en dat decreetje niet schromelijk over het hoofd gezien, dan zat hij vandaag nooit zo in de penarie.
• Vandaag is dat wel het geval. Heel de lading aan opgekropte frustratie is plots uit alle kieren en spleten van de MR naar boven gekomen, breed uitgesmeerd in de Franstalige pers. Het hoogste woord valt daarbij, weliswaar off the record, als een van de opties bij de MR: ‘Ontslag.’
• Zowel in vergaderingen in Namen, met de Waalse Parlementsleden en ministers, maar ook in de Luikse afdeling van de Franstalige liberalen, waar ze bijzonder boos zijn, zijn er bijeenkomsten geweest, waar niets minder dan het hoofd van de hyperprésident op het kapblok lag. ‘Dit is echt wel ernstig, hier is meer aan de hand dan zomaar wat geïrriteerde mensen binnen de partij‘, zo is binnen de MR te horen.
• Want het gaat niet om de minsten die boos zijn, in de Waalse regering: de twee zwaargewichten, Willy Borsus (MR) en Jean-Luc Crucke (MR), weigerden carrément om nog met hun voorzitter samen te zitten, volgens La Libre. Ze sloten zich aan bij de groep van boze Parlementsleden, waar vooral de vrouwen zich ‘tot op het bot vernederd voelden‘.
• Alles draait daarbij rond hun collega Valérie De Bue (MR), die als minister in de Waalse regering plaats moest maken voor Denis Ducarme (MR), om dat twee uur later teruggedraaid te zien, omdat het decretaal gewoon niet kon om een man te sturen vanuit de MR. Omdat Bouchez dit deed zonder overleg, en Borsus en Crucke het via de media moesten vernemen, ontplofte de zaak helemaal.
• Maar ook in Luik broeit de opstand. Met Daniel Bacquelaine (MR) én Philippe Goffin (MR) zijn twee ministers uit het Luikse gesneuveld, en er is niets in de plaats gekomen. Dat uitgerekend dan de onbekende Mathieu Michel (MR) in de regering mag, vanuit Waals-Brabant, zette verder kwaad bloed.
• Dat Michel, die staatssecretaris van ‘Digitalisering’ werd, maar nauwelijks op Twitter zit, geen enkel digitaal spoor heeft behalve een kaduke website, en vooral opnieuw iemand van de clan-Michel is, viel bijzonder slecht bij velen binnen de partij. En overigens ook in regeringskringen was men niet opgezet met deze casting.

Wat nu? Echt ‘ontslag’ is wel een heel donker scenario voor Bouchez. En eerder onwaarschijnlijk.

• Ontslag zou meteen een ongezien scenario zijn in de Wetstraat: statutair is het quasi-onmogelijk om een partijvoorzitter, bij de MR of gelijk waar, af te zetten. Al deed premier Guy Verhofstadt (Open Vld) het ooit met Karel De Gucht (Open Vld) in 2004, met rampzalige gevolgen voor de partij als finale afloop. Dus tenzij Bouchez met de meest harde hand gedwongen wordt, door alles en iedereen bij de Franstalige liberalen, kan niemand hem uit de Gulden Vlieslaan duwen.
• Maar de mindere, afgezwakte versies van wat men met de eigen voorzitter kan doen, circuleren volop:
  • Een ‘schoonmoeder‘ installeren, waarbij meteen de naam van Sophie Wilmès (MR) valt. De MR-vicepremier en populairste liberaal is volgens bronnen ‘een van de laatste die Bouchez nog de handen boven het hoofd houdt’.
  • Een soort ‘G-8’ bij de MR ingang doen vinden. Dat is naar evenbeeld van de PS, waar de machtigste, of ‘grote’ acht, Franstalige socialisten de voorzitter bijstaan, en als ‘kroonraad’ functioneren. Ook CD&V had zo’n systeem, een G4. Afwachten overigens daar hoe men het nu, met al die nieuwe mensen en afscheidnemende boegbeelden, zal organiseren: altijd gevoelig natuurlijk, wie in zo’n G-raad zit en wie niet …
  • Een andere procedure ook om ministers aan te duiden. Bij onder meer de groenen is dit getrapt, met uiteindelijk de partijraad die de knoop doorhakt. Alleen is ook zo’n systeem geen garantie op een vlekkeloze procedure, zie naar wat Kristof Calvo (Groen) overkwam (hieronder meer).
  • Een ‘strikte omkadering‘, wat dat dan ook precies moge betekenen, voor Bouchez.
• Maar wat iedereen zich afvraagt bij dit alles: is het überhaupt mogelijk om gelijk wat van het bovenstaande te gaan opleggen aan de eigen voorzitter? Een pak waarnemers zijn daarover bijzonder sceptisch: Bouchez is er de man niet naar om zich in een ‘kader’ te laten wringen.

De kernvraag: Hoe is het zo kunnen ontsporen bij de MR?

• Het verhaal van de rampzalige casting had als effect dat werkelijk iedereen boos werd. Denis Ducarme, de voormalige tegenstander van Bouchez bij interne verkiezingen, die bij die strijd toch rond de 30 procent haalde, is vernederd. Valérie De Bue, en heel de MR-vleugel van de Waalse regering, is vernederd. De MR-fractie in de Kamer, en de fractieleider daar, Benoit Piedboeuf (MR), die nu plaats moet maken voor Ducarme, is vernederd. De Luikse MR, die niets kreeg, is vernederd.
• Maar onderliggend speelt er meer dan een paar gekneusde ego’s. Om te beginnen is er gewoon de vaststelling dat de erg omstreden houding van de MR-voorzitter aan de onderhandelingstafel, waarbij hij regelmatig openlijk clashte met andere partijvoorzitters, de partij op het randje van een compleet isolement in het Franstalige politieke landschap bracht. Intern klaagt men al maanden steen en been over die roekeloze houding van de voorzitter, zeker ten opzichte van de PS.
• En wat meer is: die houding leverde op het eind netto nauwelijks iets op. Het regeerakkoord kleurt rood. De belofte dat er geen nieuwe belastingen komen, blijkt eigenlijk nul komma nul waard: zowel bij de begrotingscontrole komen die er onvermijdelijk, en wat meer is, die rijkentaks komt er ook al meteen, zo bleek de afgelopen 48 uur in de debatten in de Kamer.
• Plus, heel de MR, inclusief Bouchez zelf, kon rekenen: het zou van zeven ministerposten naar twee en een half gaan, dat was gewoon wiskunde. Dat had de voorzitter dus makkelijk kunnen voorbereiden, aftoetsen en doorspreken. Maar hij deed het tegendeel: iedereen tot op het bittere eind, in de ochtend, laten zweten en in het ongewisse laten. Dat machtsspelletje wordt hem maar moeilijk vergeven.
• Bovendien, ook inhoudelijk zijn er vragen bij de koers van Bouchez. Het is een publiek geheim dat de clan-Reynders een verdere samenwerking met de N-VA wél genegen was, en veel meer de optie van paars-geel wilde bewandelen. Maar die werd door Bouchez eigenhandig onmogelijk gemaakt.
• Dat alles komt nu samen in een revolutionaire houding binnen de MR. Bouchez zelf laat aan de pers weten dat hij ‘geen druk voelt‘.

The big picture: Voor premier De Croo en co is dit eigenlijk goed nieuws.

• Politiek is vaak driebanden: een stoot aan de ene kant, heeft effect op de andere kant van de tafel. Het is een open deur intrappen als we stellen dat de MR-voorzitter de meest onvoorspelbare factor was van de onderhandelende voorzitters van Vivaldi.
• Zo’n coalitie met zeven kondigde zich op voorhand aan als hels voor de cohesie, als die zeven voorzitters zich te veel als schoonmoeder zouden gaan gedragen. Voor Open Vld en ook wel voor de PS, geldt dat minder: zij waren de tandem achter het regeerakkoord, en gaan zeker in de eerste fase de premier en z’n team geen stokken in de wielen steken.
• Maar de MR, die al bekaaid uit de onderhandelingsdans kwam, nam meteen bij de start van de coalitie een andere houding: al op z’n partijcongres zocht Bouchez de controverse over de pensioenen (‘netto of bruto?’) én over de vermogenstaks. Twee keer ging hij daarbij lijnrecht in tegen z’n rode en groene coalitiepartners.
• Bovendien was de casting, met alweer een Michel in de ploeg, ook ongelukkig voor de rest. ‘We dachten dat we alles gezien hadden met Bouchez‘, was zuchtend te horen op de regeringsbanken.
• Met een MR-voorzitter die nu intern fel wordt gecontesteerd, en mogelijk onder curatele geplaatst, verhogen alvast sterk de kansen dat Vivaldi vanaf deze flank niet onder vuur komt te liggen: Bouchez lijkt op z’n minst voor afzienbare tijd vleugellam gemaakt.

Bijzonder om te zien: Kristof Calvo (Groen) maakte Vivaldi (en zichzelf ook opnieuw) levend.

• Politiek gezien beleefde de groene fractieleider Calvo gisteren, bij het debat na de regeerverklaring, z’n lazarus-moment: hij stond op uit de doden.
• In de Kamer, op verplaatsing in het Europees Parlement nog steeds, was zijn tussenkomst echt een bijzonder moment: het was daar, na afloop, dat Vivaldi letterlijk tot leven kwam in het halfrond, en er cohesie ontstond op de meerderheidsbanken. Een gezamenlijke (gevallen) held, het is zowel in politiek als theater altijd een goede plotwending.
• Nadat Calvo op onwaarschijnlijke manier intern was afgemaakt, en naast het vicepremierschap greep, beklom de Mechelaar toch dapper het spreekgestoelte, om Vivaldi te komen verdedigen.
• ‘Het was niet mijn ambitie om hier te staan. Maar ik citeer Johan Cruijff: elk nadeel heb zijn voordeel. Ik zal dit regeerakkoord met vuur verdedigen’, zo begon Calvo.
• Die slaagde erin alle sympathie van de Vivaldisten te oogsten, met inhoudelijk en oratorisch een scherpe tussenkomst, maar ook grapjes over z’n eigen lot. Zo kwam Kamervoorzitter Patrick Dewael (Open Vld) even tussen, waarop Calvo meteen repliceerde: ‘Als een voorzitter spreekt, dan luister ik, dat weet u‘.
• Politiek meest opvallend was de bevestiging dat het niet de bedoeling is om de woonstbetreding bij asielzoekers die uitgeprocedeerd zijn toe te laten. Nochtans is dat voor de commissie Bossuyt, die het asielbeleid doorlicht, een noodzakelijke maatregel, en had CD&V daarover ambiguïteit laten ontstaan. ‘We zijn over die woonstbetreding duidelijk. Als we dat in het regeerakkoord hadden willen zetten, dan had het er wel effectief ook in gestaan, dat we zouden goedkeuren in de Kamer: het staat er niet in.’
• Daarnaast viel zeker op hoezeer Calvo diezelfde CD&V aanhaalde, en ze ‘mee in de groep opnam’. ‘Ik hou van paars-groen, dat weet iedereen. Maar noem dit geen paars-groen, wat dat is het niet. Het is Vivaldi, noem het Vivaldi. Met CD&V. Want christendemocraten zijn nodig voor dit land!’ Het ostentatief applaus, op de regeringsbanken, onder meer bij Vincent Van Quickenborne (Open Vld) met de handen in de lucht, was op het randje van gênant: ook het kneusje moest geknuffeld.
• In de wandelgangen van Vivaldi is er immers blijvende verbazing over hoe bekaaid de christendemocraten uit deze onderhandelingen zijn gekomen: inhoudelijk is er zeer weinig voor de staatshervorming, en het premierschap, nochtans een eis, is elders geland. De stevige portefeuilles waren een troostprijs. ‘We moesten Coens toch iets geven, om door zijn congres te raken’, zo is bij een collega-onderhandelaar te horen.
• Hoe dan ook: het aanhalen van CD&V, het moedige optreden van Calvo, 24 uur na de persoonlijke nederlaag, het maakte dat de groene fractieleider zowaar door Vivaldi helemaal omarmd werd: na z’n speech volgde minutenlang een staande ovatie op de banken van de meerderheid. Calvo zelf kan beginnen aan z’n politieke revanche op z’n eigen partijleiding, een terugkeer die hij alvast met de nodige waardigheid aansneed.
• Ook genoteerd: de oorverdovende stilte in het kamp dat uiteindelijk toch met een meerderheid bij Groen Calvo van het vicepremierschap hield. Zeker voor Petra De Sutter (Groen), die uiteindelijk wél in de regering stapte, ten koste van Calvo, zijn er dankbaardere manieren om een entree te maken op het hoofdpodium van de federale politiek. Maar ook de positie van Meyrem Almaci (Groen) zelf is uiteraard niet versterkt na heel het schouwspel: intern, zeker in de Kamerfractie, blijft het bittere commentaren regenen.

Te onthouden: De wittebroodsweken van Vivaldi zijn begonnen.

• In het parlementaire debat dat volgde op de regeerverklaring bleven premier en regering opvallend rustig. Doelbewust, zeker naar N-VA toe: ‘Laat ze maar sudderen in oppositie, wij gaan niet in de riool liggen vechten’, is de redenering op de meerderheidsbanken.
• Slechts één keer kwam eerste minister De Croo wél bijzonder fel tussen, in discussie met Theo Francken (N-VA) over de begroting. Francken verweet de regering onrealistische bedragen voorop te stellen in de strijd tegen de fiscale en sociale fraude. Dat bedrag loopt op tot 1 miljard euro in 2024, maar Francken had het over 2,3 miljard euro, dus alle jaren samengeteld. ‘Is dit hier een kleutertuin of zo? Moet ik in een parlement, met ervaren politici en voormalige regeringsleden, echt uitleggen dat je die bedragen niet cumulatief mag optellen?’, sneerde de premier.
• Later moest men wel toegeven dat het op z’n minst verwarrend in de tabellen stond, waarna op sociale media en in het halfrond de discussie wel even bleef lopen. Bottom line hier blijft wel dat ook de 1 miljard meerinkomsten uit sociale en fiscale fraude een gigantisch bedrag is om realistisch gezien te halen.
• De hele episode is wel tekenend voor de verhoudingen in dit Kamerdebat: de oppositie probeerde halsstarrig het enthousiasme van de meerderheidspartijen van Vivaldi te doorprikken. Maar zoals dat eigen is bij de start: de gloednieuwe coalitie kon onmogelijk van haar wolk donderen, de wittebroodsweken zijn nog maar net aangesneden.
• Vlaams Belang hield met Barbara Pas een scherpe, heldere tussenkomst waar het punt simpel gemaakt werd. ‘Vele Vlaamse kiezers voelen zich zoals Kristof Calvo vandaag: verraden en aan de kant geschoven. Er bestaat geen enkel ander land ter wereld waar de twee grootste partijen van het land aan de kant geschoven worden, behalve hier’, zo stelde Pas.
• Voor haar was Peter De Roover (N-VA) veel bombastischer en langdradiger, zonder dat het punt duidelijk gemaakt werd: N-VA zal klaarblijkelijk iets langer moeten zoeken naar haar juiste toon en stijl in oppositie. Het tegendeel zou pas verwonderen, na jaren regeringsbanken. ‘Met tegenzin toegegeven, maar Pas was beter vandaag dan De Roover’, was overigens ook daar te horen in de wandelgangen.
• Beide fracties vervielen vervolgens in ellenlange tussenkomsten van B-spelers, die het nodig vonden telkens opnieuw hun punt te maken en het debat naar zich te trekken. Björn Anseeuw (N-VA) en Reccino Van Lommel (Vlaams Belang) blonken uit in negatieve zin: op die manier kan onmogelijk effectief oppositie gevoerd worden, zo ontstaat alleen maar ruis.
• De enige bij N-VA, naast Francken, die wél de meerderheid kon tackelen, was Sander Loones (N-VA), toen die terecht opmerkte dat er toch een serieus praktisch probleem bij de bevoegdheidsverdelingen zat, rond de staatshervorming. Die begeleiding is toegewezen aan ‘vicepremiers’ volgens het regeerakkoord. Maar in praktijk zijn het David Clarinval (MR) en Annelies Verlinden (CD&V), beiden geen vicepremier. ‘Ofwel is de tekst van het regeerakkoord fout, ofwel is Clarinval vicepremier geworden? Wat is het nu?’, zo prikte Loones. ‘Meteen een teken aan de wand van hoe serieus men het met die ‘institutionele hervormingen’ meent.’
• Nuttig bovendien om ook op te merken: PVDA/PTB gaat niet zomaar mee met de rechts-Vlaamse stormloop vanuit oppositie. Meermaals was het Raoul Hedebouw, de fractieleider van de communisten, die tussenkwam om niet Vivaldi, maar de N-VA te tackelen. Zo ontstond een kat-en-muisspel binnen de oppositie, waar Vivaldi geamuseerd naar zat te kijken.

In het middelpunt: De premier speelt z’n rol zoals dat hoort bij een debuut, zonder enige aarzeling.

• Het was Alexander De Croo die vannacht zelf om halfdrie het debat sloot. Het is duidelijk dat de casting voor de Zestien alvast niet veel doet twijfelen: de coalitiepartners keken goedkeurend toe, ook niet-liberale partijvoorzitters lieten weten ‘uiterst tevreden’ te zijn met de uiteindelijke keuze voor De Croo.
• De Oost-Vlaming onderstreepte nog eens de trendbreuk die Vivaldi wil zetten. Er is de voorbije jaren een overdaad aan conflict geweest, volgens de premier: ‘Laat ons nu inzetten op samenwerking.’
• Daarbij oversteeg hij duidelijk z’n partijkleur, en kroop in de rol van premier. Zo verdedigde hij met vuur een bijdrage van grote vermogens. ‘Waarom zoveel nervositeit? We hebben de voorbije zes maanden aan de bevolking uitzonderlijke dingen gevraagd. Is het dan onlogisch dat je zou vragen om op zo’n uitzonderlijk moment een uitzonderlijke stap te zetten? Zelfs als liberaal verdedig ik zoiets. Maar natuurlijk moet je zorgen dat je het ondernemerschap niet raakt en de middenklasse niet schaadt.’
• En ook over de kernuitstap draaide hij eigenlijk niet rond de pot. ‘We gaan het doen. Het probleem is net het continue stop and go-beleid van de voorbije jaren. We doen dat met aandacht voor betaalbaarheid en bevoorradingszekerheid. Ik ga niet aanvaarden dat onze industrie in de problemen komt. Men moet stoppen met onzekerheid te zaaien.’
• En daarbij stak hij zowaar de hand uit naar de oppositie: ‘De verschillen zijn niet zo groot. Niemand is tegen een verhoging van de pensioenen, iedereen wil ooit uit kernenergie stappen en wil meer mensen aan de slag. Laten we het conflict niet kunstmatig voeden‘, zo wilde De Croo brood breken met iedereen.

De essentie: Vivaldi legt de lat zo wel hoog, qua interne politieke discipline.

• Door zo manifest te drukken, en blijven drukken, op de ‘andere stijl’ en de bijna pacifistische houding, waarbij ‘de overkill aan conflicten‘ in het verleden wordt onderstreept, legt De Croo I wel stevig zichzelf een norm op.
• Bij de eerste tekenen van een intern conflict wordt het immers een open goal voor de oppositie, om daarop te gaan duwen. Het zal dus aan de regering én aan de voorzitters van de meerderheidspartijen zijn om daarbij een stevige discipline te houden. Zoals hierboven al gesteld: een Bouchez aan banden, kan daarbij een godsgeschenk blijken.
• Wie het alvast netjes speelt: Paul Magnette (PS). De PS-voorzitter is dan wel openlijk ’teleurgesteld’ over het missen van het premierschap, hij speelt het spel waardig, in een gesprek met Le Soir.

Een debuut: Op Radio 1 kwam Annelies Verlinden (CD&V) voor het eerst naar buiten, vanmorgen.

• Naar eigen zeggen wilde ze ‘Dehaene-gewijs’ graag honderd dagen krijgen om ‘zich in te studeren, te werken en te laten omringen met de experten die aanwezig zijn in mijn partij’, voor ze met de pers zou praten. Maar als nieuwe minister van Binnenlandse Zaken is het maar de vraag of dat realistisch is voor Verlinden: op dergelijk departement gebeuren nog al eens ‘incidenten’, die toelichting vereisen. ‘Ik zal enkel iets zeggen als ik ook effectief iets te zeggen heb’, zo stelde ze.
• De partner bij DLA Piper, een advocatenkantoor, verruilde die job voor een ministerschap, waar ze ‘haar schouders wil zetten onder een constructief en warm project’. ‘Ik zie politiek als ploegsport, met het team-CD&V gaan we aan de slag gaan’, zo trapte ze een open deur in.
• Meteen heeft CD&V er een nieuwe kopvrouw en boegbeeld bij in de cruciale provincie Antwerpen. ‘Ik ga dat kopmanschap met veel plezier opnemen, the proof of the pudding is in the eating, maar ik zal, als de partij dat vraagt, het zeker doen.’
• De obligate vragen over Arco ging ze niet uit de weg. Verlinden trad immers op als advocaat van de financiële poot van Beweging.net, die ten onder ging in het faillissement van Dexia, waarbij 800.000 spaarders hun geld verloren.
• Over het feit dat in het nieuwe regeerakkoord geen letter is vuilgemaakt aan Arco, had ze het volgende te zeggen: ‘De keuze is gemaakt om de procedures die aanhangig zijn, te laten lopen. De rechtbanken zullen daar in eer en geweten over oordelen. De partij heeft er alles aan gedaan om hun juridische positie zoveel mogelijk te vrijwaren. Maar het engagement van de partij is er om die coöperanten niet in de steek te laten.’