Opnieuw botst het tussen Hongarije en de Europese Unie. Het probleem dit keer is een nieuwe Europese wet die persvrijheid moet garanderen. Volgens Hongarije kan de EU die wet niet zomaar opleggen.

In het nieuws: Een Europese wet over persvrijheid neemt vooral het gebrek daaraan in Hongarije in het vizier.

• De bedoeling van de European Media Freedom Act is onder andere om de onafhankelijkheid van de pers te garanderen en politieke inmenging te voorkomen. Maar ook journalisten te beschermen tegen hacking en spyware en ervoor te zorgen dat media niet te geconcentreerd raakt.
• De Hongaarse Fidesz-partij van premier Viktor Orbán heeft ongeveer 80 procent van de media in het land in handen. Daardoor zagen sommigen de wet direct als een duidelijk signaal van de EU richting Hongarije. Ook de NGO Reporters Zonder Grenzen ziet de persvrijheid in Hongarije achteruit gaan, “door de systematische afbraak van de wet en een verschuiving naar autoritarisme geleid door premier Orbán”.
• Hongarije heeft het niet begrepen op de regels over de persvrijheid die de EU wil opleggen. Het eist daarom dat de wet geschrapt wordt. Hongarije daagt zowel de Raad van de EU als het Europees Parlement voor de rechter. Een woordvoerder van het Hongaarse ministerie van Europese Zaken legt uit aan Politico dat de wet “bepaalde gebieden behandelt waarvoor de EU geen wetgevende bevoegdheid heeft”.
• De woordvoerder beweert dat de persvrijheidwet een precedent schept: “Het kan de macht zoals afgesproken in EU-verdragen uit balans brengen. Het zou de macht van de Unie significant verhogen, ten nadele van de lidstaten”.

Fundamentele vraag

Uitgezoomd: Er blijft een protectionistisch gevecht gaande tussen de Europese Unie en Hongarije.

• In november 2023 kwam er in Hongarije al een zogeheten ‘soevereiniteitswet‘ die activiteiten die “de soevereiniteit van Hongarije bedreigen” moest opsporen. Orbán beweerde dat dit nodig was omdat er te veel buitenlandse inmenging zou zijn. De wet kreeg direct kritiek omdat journalisten vreesden dat hun doen en laten in de gaten zou worden gehouden.
• De EU was het vervolgens in februari eens met die kritiek. Het werd een van de redenen waarom Hongarije geen toegang meer kreeg tot relancegeld uit het coronaherstelfonds.
• Nu zet Orbán een tegenaanval in. Daarbij ligt een fundamentele vraag op tafel. In hoeverre mag de Europese Unie ingrijpen in het beleid van een ander land? Specifiek gaat het hierbij om de interpretatie van artikel 114 van het Verdrag van het Functioneren van de Europese Unie, dat ingaat op de eenheidsmarkt van de Unie en hoe die door Europees ingrijpen te behouden.
  • Overigens is Hongarije niet het enige land dat zich vragen stelt bij dat artikel. Ook de regionale regeringen in Duitsland willen niet dat de EU zich erg bemoeit met de verschillende wetteksten over media en hoe publieke omroepen georganiseerd worden.

Boycot tegen Hongarije

Opgemerkt: De timing van de rechtszaak is wel erg opvallend.

• De rechtszaak tegen de Raad van de EU en het Europees Parlement werd ingediend op 10 juli, nadat Hongarije het roterend voorzitterschap van de Raad van de EU overnam van België. Dat maakt de timing wel erg pijnlijk: het land spant dus een zaak aan tegen een Raad waar het zes maand lang zelf voorzitter van is.
• In Hongarije lijken ze daar niet wakker van te liggen, maar het zet nog eens extra in de verf hoe verschillend er gedacht wordt over dat voorzitterschap. Hongarije vindt dat het zijn eigen gang kan gaan, terwijl binnen de Europese Commissie en bij andere lidstaten de boodschap klinkt dat Hongarije een voorbeeldfunctie draagt.
  • Daarom liggen de bezoeken van Orbán aan Vladimir Poetin, Xi Jinping en Donald Trump zo gevoelig. Volgens Hongarije is het niet nodig dat die gedekt worden door de EU. De 26 andere landen denken daar anders over, met een boycot tot gevolg.