Hommeles over besparingen bij politie: vakbonden woest, maar ook stevige spanning tussen premier en cd&v

Een minister die niet aan tafel zit bij het begrotingsconclaaf, past maar beter op. Dat geldt (alweer) voor minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v), die eerder bekaaid uit de cijferdans is gekomen: haar beloofde verhoging van de lonen bij de politie wordt uitgesteld. Maar er is meer: ook op de pensioenregeling van de politie wordt beknibbeld, zo blijkt uit de eerste versie van de notificaties (de onderhandelde teksten) na het grote akkoord. Meteen gingen de poppen aan het dansen: de vakbonden zijn woest en kondigen acties aan. Vervelend voor de Vivaldi-ploeg en de premier, die net in de State of the Union zwaar ingezet had op ‘veiligheid’ als thema. Maar onderhuids zijn er vooral spanningen tussen de premier en cd&v: op het dossier van de fiscale hervorming, en nu dus over het budget van de politie. Een rondje bikkelen over die notificaties, klassiek bij elke begroting, moet alvast duidelijkheid brengen over de pensioenen.

In het nieuws: “Er komen zeker politieacties”, zegt VSOA-kopman Vincent Houssin aan Het Laatste Nieuws.

De details: De vakbonden zijn woest, eerder op premier De Croo, dan op ‘hun’ minister Verlinden.

“Dit is du jamais vu dat op een akkoord dat met een minister gesloten werd, teruggekomen wordt”, zo sneerde voorzitter Carlo Medo van de politievakbond NSPV gisteren, opgetekend door Belga. “Als je een protocol afsluit, dan zou je er normaal gezien vanuit mogen gaan dat dat gehonoreerd wordt.“
Een zelfde geluid bij ACV Politie: “De regering heeft steeds de mond vol over veiligheid, maar pleegt nu woordbreuk over de investeringen voor het politiepersoneel. Deze begroting toont dat de regering niet inzit met onze politiemensen”, zo stelde Joery Dehaes. De VSOA, traditioneel de meest felle van al, beloofde publiekelijk dat er “hoe dan ook acties komen”.
Om maar te zeggen: de beroering was groot, bij de politiediensten, toen bleek dat die in het begrotingsoverleg stevig moesten inleveren. Die eisten meteen spoedoverleg, bij hun minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v). Maar die kon niet veel meer, dan met de vakbonden vaststellen dat de beslissing blijkbaar genomen was.
Dat gebeurde op het begrotingsconclaaf, waar Verlinden als gewone minister niet mee aanschuift: het zijn enkel de vicepremiers. Het is overigens al erg lang geleden dat een minister met dergelijke portefeuille, van Binnenlandse Zaken, geen vicepremier is: gewoonlijk is dat voor een zwaargewicht van de partij, die dan beide titels krijgt. Maar omdat Joachim Coens (cd&v) destijds bij de verdeling van de posten erg goed onderhandelde, sleepte cd&v én Financiën (met vicepremier Vincent Van Peteghem) én Binnenlandse Zaken uit de brand. Maar uiteraard is er maar één vicepremier.
Een kwalijk gevolg van die ‘overdaad’ aan zware posten voor cd&v: als het om de knikkers gaat, zit Verlinden er nooit bij, op de kern. Dat ze een wat moeilijke relatie heeft met partijgenoot Van Peteghem, helpt dan uiteraard ook niet.
Want wat gebeurde op dat begrotingsoverleg, is ondertussen al wel bekend: de voorgestelde besparing op de ambtenarenpensioenen, de zogenaamde ‘perequatie’, waarbij die even snel stijgen als de lonen van de huidige ambtenaren in dienst, werd tijdens de nachtelijke marathon getorpedeerd door PS en Groen. Het gevolg: ook aan de kant van de nieuwe inkomsten werd geschrapt: de liberalen torpedeerden de bijkomende effectentaks. Meteen viel er zo een pak minder geld voor ‘nieuw beleid’ te verdelen.
En dus schrapte men de beloofde loonsverhoging voor de ambtenaren (hieronder daarover meer) én sneuvelde ook de onmiddellijke verhoging van de lonen voor de politiediensten. Want die kregen, ook al na felle loononderhandelingen met Verlinden zelf, vorig jaar uiteindelijk de belofte van een loonsverhoging van 1.000 euro bruto. Maar die wordt nu, tegen dat akkoord in, plots in schijfjes uitgevoerd: 45 procent in oktober 2023, 45 procent in oktober 2024 en 10 procent in oktober 2025.
Verlinden kon gisteren tijdens een overleg met de bonden alleen maar vaststellen dat ook zij nog niet over de precieze teksten beschikte. Maar dat het dus slikken was. De vakbonden keerden zich daarop opvallend genoeg tegen premier De Croo, niet tegen Verlinden, na afloop van het onderhoud: “Dit is onaanvaardbaar. Het getuigt van een gebrek aan respect tegenover zijn eigen minister én tegenover de sociale partners”, zo stelde Thierry Belin van NSPV.

Toch ook outfall: Verlinden is niet de enige die met een kater zit, na de begroting.

Consternatie bij de PS: wat is er dan precies gebeurd op het budget van gezondheidszorg? Daar besliste men dat de groei in het budget, de norm, met 0,5 procent verlaagd wordt in 2024. Dat leverde volgens Le Soir een felle woordenwisseling op, op het PS-partijbureau woensdag, tussen Jean-Pascal Labille, de sterke man van de rode mutualiteit, en partijvoorzitter Paul Magnette (PS) en vice-premier Pierre-Yves Dermagne (PS). Die laatste had daarop ingestemd, tijdens het begrotingsconclaaf.
De top van de PS was alvast niet gediend met de publieke kritiek van die mutualiteiten, die de geplande besparing bekritiseerde, en meteen rekende dat het zo’n 400 miljoen zou gaan kosten.
Daar moet nu ferm gesust worden: men wil nu ook de vakbonden even tijdens het weekend laten komen naar de Keizerlaan, om de plooien glad te strijken, volgens Le Soir.
Een beetje een zelfde verhaal bij Petra De Sutter (Groen), de vicepremier die ook Ambtenarenzaken én bpost onder zich heeft. Want zij moest het ook aan de vakbonden gaan uitleggen: waarom die de beloofde loonsverhogingen voor de ambtenaren dit jaar niet doorgaat? Want ook die sneuvelde op het eind, omdat besparingen en nieuwe taksen gesneuveld waren.
Daarbij moest De Sutter vooral ook een beetje vechten tegen het PS-verhaal, die wel heel hard hadden geclaimed na de onderhandelingen dat zij zowel de zogenaamde ‘perequatie’ als grote delen van het bpost-contract voor de krantenbedeling hadden gered, met hun ‘veto’. “Groen vocht minstens even hard voor beiden: ik weet niet of Dermagne het alleen, zonder steun van De Sutter zou gehaald hebben”, zo stelt een groene bron.
Vooral voor de vakbonden van de ambtenaren is dat van belang om te verstaan: dat De Sutter toch maar gered had dat die ambtenarenpensioenen blijven gelijk lopen met de loonstijgingen van de huidige ambtenaren. En zo meteen te vermijden dat daar straks ook stakingen zouden gaan uitbreken, over “gebroken beloften”.

In de Kamer: Tijdens het begrotingsdebat, dat urenlang duurde, kwam de kwestie stevig aan bod.

De oppositie trok fel van leer tegen de besparingen: opvallend, want tegelijk hadden zowel N-VA als Vlaams Belang wel vooral kritiek over het totale plaatje, waarbij net “veel te weinig structurele inspanningen” gedaan werden.
- “De grote woorden van de regering De Croo zijn geëindigd in gebroken beloftes“, zo sneerde N-VA-Kamerlid Yngvild Ingels tijdens het begrotingsdebat. “Minister Verlinden beschaamt hiermee het vertrouwen van de politiediensten compleet. (…) Als een loonsverhoging al niet lukt, dan laat ik al mijn hoop varen voor alle andere structurele hervormingen die minister Verlinden heeft beloofd.”
- “De loonsverhoging blijkt, met andere woorden, een lege doos te zijn, die wordt opgeschoven naar een volgende legislatuur. Misschien moet u zich de vraag stellen of de regering nog een betrouwbare partner is voor onze veiligheidsdiensten“, stelde Ortwin Depoortere (Vlaams Belang).
Cd&v-fractieleider Servais Verherstraeten verdedigde dan maar de zaak, hij kon moeilijk anders: “Het komt er, maar het wordt trager gehonoreerd dan afgesproken. De budgettair zeer uitzonderlijke omstandigheden hebben de regering genoopt in fases te werken.”
En ook premier De Croo zelf kwam tussen en onderstreepte dat 1.000 euro “toch niet niks is”. “Er komt op kruissnelheid 136 miljoen euro bij per jaar om de werkomstandigheden en lonen te verbeteren”, zo klopte hij zich op de borst. Dat geld komt bovendien uit de federale zakken, niet de lokale: “We hadden het onszelf gemakkelijk kunnen maken en een deel van de factuur naar de gemeenten doorschuiven. We hebben beslist dat niet te doen.”

En toch: Dit dossier is nog niet gesust en geblust.

In de loop van de dag kwam er nog een scheut benzine op het vuur bij: De Tijd ging in de notificaties van de begrotingsnacht kijken, dat zijn de teksten die door de technici van de kabinetten worden opgemaakt, om wat beslist is op papier te zetten. Die belanden gisteren ook op onze redactie. En daaruit bleek dat ook aan de pensioenregeling van de politiediensten beknibbeld wordt. Die hervorming zat in de pijplijn, maar leek plots helemaal beslist.
Daarbij draait het rond de NAVAP-regeling: een deal die toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) sloot met de vakbonden. Die houdt in dat politiemensen al vier jaar voor hun vervroegd pensioen van 58 kunnen stoppen met werken, en dan op 75 procent van hun loon, zonder premies, vallen. Vivaldi heeft beslist dat uit te gaan doven, met hoger loon in ruil. Maar nu ligt er een plan om tegen 2030 helemaal te stoppen daarmee, zo bleek uit de notificaties, die in detail de besparing beschrijven.
Meteen extra commotie dus, en extra boosheid, nog maar eens, bij de vakbonden. Dat leverde bij cd&v toch wat extra irritatie op: notificaties moeten hoe dan ook op een overleg met alle kabinetschefs bekeken en goedgekeurd worden, en vervolgens gaat de kern finaal akkoord. Overigens heeft Vivaldi er een handje van weg om over die definitieve teksten, na een deal, ook nog heel fel te kunnen vechten. Ook nu: “Dat tijdspad, dat blijkbaar al in detail is vastgelegd, dat is toch niet de bedoeling. Wij zullen niet akkoord gaan“, zo is ferm te horen bij cd&v.

The Big Picture: De relatie tussen de premier en zijn cd&v-ministers is niet optimaal.

Toen Verlinden als voormalige topadvocate zich in de politiek gooide en minister werd, was De Croo bijzonder tevreden: “Een perfecte casting voor Vivaldi”, luidde het toen. Maar de relaties zijn ondertussen stevig bekoeld. Een heftige clash tussen Verlinden en premier De Croo, over de reactor van Doel 3, liet de afgelopen weken sporen na. Als minister van Binnenlandse Zaken schakelde Verlinden de waakhond het FANC in, het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle, om na te gaan of er niets onomkeerbaars met de reactor zou gebeuren, bij de eerste fase van de afschakeling van de reactor.
Dat kaderde in een offensief dat nieuwe voorzitter Sammy Mahdi (cd&v) voert, om kernenergie als thema te claimen voor zijn partij. Maar het leverde Verlinden een ferm giftige reactie uit de pers op, die haar opportunisme verweet én vervolgens een publieke tik gaf op de vingers van de premier zelf. Lastig, want tegelijk waren De Croo en zijn Open Vld achter de schermen het eigenlijk wel ten gronde eens met Verlinden: die reactor mocht niet onherroepelijk beschadigd worden, wil men ze op een dag nog kunnen heropstarten.
Dat De Croo gisteren in het halfrond over kernenergie nu zo openlijk stelde “dat alle opties open zijn”, ook meer dan twee reactoren openhouden, moet voor Verlinden bitterzoet smaken. Want dat was exact wat ze beoogde, met haar actie rond Doel 3, die ongelukkig uitpakte: de premier blijkt een politieke communicator die het veel handiger speelt. Dat ze tegelijk nu opnieuw koud gepakt wordt, en besparingen opgedrongen krijgt, doet de relatie alvast geen goed.
En er is evengoed ruis op de lijn tussen vicepremier Van Peteghem en De Croo, met name over de fiscale hervorming. De versie dat de premier deze zomer al aanbood aan zijn cd&v-vicepremier “om samen de fiscale hervorming uit te werken”, wordt bij de christendemocraten net weer fel tegengesproken. “Dat is woord tegen woord, maar wij wilden dat net, hij niet“, zo klinkt het ferm.
Wat daarbij wel speelt: wie strijkt, bij een grote fiscale hervorming, de eer op? Is dat dan de bevoegde minister, of de premier, als die dat wil. De geschiedenis leert dat het altijd de premier is, zeker als die een handige communicator is zoals De Croo, die dan met de pluimen gaat lopen. “Denk aan de hervormingen door Herman Van Rompuy (cd&v), als minister van Financiën in de jaren ’90. Het is wel Jean-Luc Dehaene (cd&v), die men zich herinnert, niet de minister zelf. Idem voor Johan Van Overtveldt (N-VA): het was Charles Michel (MR) die de taks shift toen claimde”, zo duidt een insider.
Hoe dan ook: een tandem De Croo-Van Peteghem was het allerminst, want die laatste legde, tegen de verwachting van de eerste, op vrijdagnacht zijn voorstel op tafel, om de lasten voor werkenden fors te verlagen.
Dat haalde het niet, maar een compromis kwam wel uit de bus: tegen 1 december komt Van Peteghem met een voorstel. En, opnieuw in de notificaties, staat toch vrij concreet wat het moet zijn. Alleen: de vraag is of een politiek akkoord lukt. Want bij Open Vld wees men er al fijntjes op dat “wie denkt dat hij op Georges-Louis Bouchez (MR) kan rekenen om een akkoord te maken over nieuwe belastingen, toch op het verkeerde paard gokt”.
“Men gebruikt Bouchez bij de Open Vld om telkens het vuile werk op te knappen. Maar ze vergissen zich, er is een ruime steun, bij de MR én bij de socialisten, om onze taks shift te gaan doen”, klinkt vastberaden op cd&v-kabinetten.

Ook opvallend: Nog een tegenslag voor Verlinden: een topmedewerker op Institutionele Hervormingen loopt weg.

Jürgen Vanpraet, de adjunct-directeur ‘Institutionele Hervormingen’ slaat de deur dicht op het kabinet van Verlinden. Daarbij doet hij aan Knack een boekje open over zijn vertrek. Dat is niet bepaald fraai voor cd&v, de partij die enkel in Vivaldi wilde stappen, als er ook “werk zou gedaan worden aan de staatshervorming”.
In het regeerakkoord van Vivaldi staat daarover wel wat, maar het was al een teken aan de wand dat de post van minister van Institutionele Hervormingen gedeeld moest worden tussen cd&v, de partij die aan de kar wilde trekken, en de MR, de partij die daar hoegenaamd niets van wilde horen.
Dat laatste blijkt helemaal gelukt, als we Vanpraet, die terugkeert naar de UGent en de advocatuur, mogen geloven.
- Het lag niet aan Verlinden zelf, zo zegt hij: “Bij de minister was wél veel bereidheid”.
- Maar it takes two to tango, en de MR, PS en Ecolo willen gewoon niet: “Zij stellen zich op als een Franstalig blok en spreken hun veto uit tegenover een staatshervorming.”
- Daarbij is echt sprake van sabotage: “In het voorjaar van 2022 zouden we binnen de regering gesprekken over institutionele hervormingen aanvatten. Maar dat leidde tot merkwaardige taferelen. Het heeft drie maanden geduurd vooraleer we de kabinetten van de Franstalige partijen aan tafel hebben gekregen. Toen het dan toch lukte, ook na druk van de premier, toonden zij geen intentie om inhoudelijke stappen te zetten. Het was een maat voor niets.”
- Over de ondertussen infame burgerbevraging rond de staatshervorming: “Op Ecolo na hebben de Franstalige partijen de burgerenquête altijd als een vertragingsmanoeuvre opgevat. Er zal weliswaar een eindrapport volgen rond het begin van 2023, maar dat zal deze legislatuur geen concrete gevolgen hebben.”
Meteen duwt Vanpraet op de essentie: wat is die staatshervorming dan waard voor zijn partij, cd&v? Want daar is met een nieuwe voorzitter, Mahdi, ook een eerder onduidelijke communautaire koers. Het is geen geheim dat Mahdi eerder met de tricolore zwaait dan met de Vlaamse leeuw. De voorzitter plant een congres over “identiteit”, maar het is maar zeer de vraag of daar enige communautaire plannen uitkomen.
Het hele proces op federaal vlak is alvast problematisch voor Vanpraet, die nu vertrekt. “Of het een probleem is voor voorzitter Sammy Mahdi, moet u hem zelf vragen, maar ik vind het wel een probleem. De vraag is hoe hard de partij het wil spelen. Strikt genomen is ze mathematisch overbodig in de regering.”

In de Kamer: Stevig gebikkeld, maar geen verrassingen.

“Naar mekaar luisteren is ook onderdeel van de werkzaamheden van een parlement. Als u klaar bent om te luisteren, zal ik voortspreken. Bent u klaar? Goed?” Het was als een schoolmeester, dat premier De Croo N-VA-kamerlid Sander Loones toesprak, belerend en streng: de eerste minister was duidelijk geïrriteerd. De meerderheid smulde ervan, de oppositie keek eerder verbijsterd.
De discussie draaide rond de ondertussen beruchte notificaties, waar verschillende partijen van de meerderheid naar verwezen, om toch maar hun eigen “gelijk”, ook binnen de coalitie te onderstrepen: zie eens, het klopt, want “het staat in de notificaties”. Veelzeggend over Vivaldi, waar ook na een nachtelijke deal wederzijds wantrouwen over hoe die ingevuld wordt, overheerst.
Groen-fractieleider Wouter De Vriendt refereerde er zelf naar, “ze zijn afgedrukt in De Standaard”, zo stelde hij zowaar, over het al dan niet langer openhouden van meer dan twee kerncentrales. Boodschap: het blijft bij twee. Waarop de premier zelf vervolgens in een tussenkomst toch de deur opengooide naar meer reactoren, met zijn woorden: “Alle opties zijn open”.
N-VA’er Loones, steeds de luis in de pels, eiste daarop dan dat de notificaties dan ook maar overgemaakt zouden worden aan het Parlement: lastig want dat is voor een beenhouwer zoiets als een stukje van de worsten overmaken, wanneer ze nog niet helemaal gedraaid zijn. Maar dan had Vivaldi, aangevuurd door dat onderlinge wantrouwen, misschien niet moeten verwijzen naar diezelfde geschreven teksten, die slechts een technisch onderdeeltje van het geheel zijn.
Hoe dan ook: de premier beantwoorde het met veel verbale punch, en de nodige brede rug, de notificaties kwamen er niet. Het lag geheel in lijn met de houding van de hele meerderheid, die opvallend offensief in het debat stond: meermaals kreeg N-VA de vraag “wat dan het alternatief was, dat zij presenteerden?”
Scherpst van al was misschien de jonge fractieleider van Vooruit, Melissa Depraetere, die het over N-VA had als niets minder dan “een bedreiging voor de koopkracht van de mensen”, kwestie van de bal stevig terug te kaatsten, op de kritiek van de oppositie.
Het debat werd opgeleukt door oude rot Jean-Marie Dedecker (Onafhankelijke), die De Vriendt verweet een “groene goeroe” te zijn, wat met een West-Vlaamse tongval geen evidente belediging bleek: zelfs Oostendenaar De Vriendt zijn euro viel niet meteen.
Toen de telefoon van Dedecker midden in het betoog van Peter De Roover (N-VA) overging, riep die “laat maar bellen, da’s m’n vrouw”, waarop Loones de terechte opmerking maakte of dit nu “structureel, of eenmalig was?”, een ferme knipoog naar de technische discussies over de besparingen.
Ten gronde haalden zowel N-VA als Vlaams Belang aan dat er allerminst echte fundamentele hervormingen zijn doorgevoerd door Vivaldi, wat op lange termijn de betaalbaarheid van het geheel ferm bedreigt. Langs links kreeg Vivaldi dan weer het forse verwijt van PVDA “dat een paar cheques echt niet volstaan”, en dat het “bedrag van de taks op de overwinsten helemaal niet voldoende is”.
De premier zelf rondde rond vier uur vannacht af. Daarbij ketste hij de kritiek af: het land heeft “geen behoefte nu aan shocktherapie”, maar aan een regering die werkt, “niet te veel show verkoopt”, en “resultaat haalt”. “De resultaten zijn er, in de toekomst zal men op ons terugkijken op basis van de hervormingen die we doen.”