De Belgische inflatie bereikt met 12,27 procent het hoogste peil sinds 1975. Een van de winnaars van die uitzonderlijke situatie is de Belgische staat, die sommige belastinginkomsten automatisch ziet stijgen en zijn schuldgraad ziet wegsmelten.

Btw-inkomsten gaan automatisch omhoog

De btw (belasting op toegevoegde waarde) is een procentuele belasting gebaseerd op de prijs: hoe hoger dus de prijs, hoe hoger de belasting. De tarieven lopen uiteen. Bij algemene prijsverhogingen ziet de overheid dus automatisch ook de btw-inkomsten stijgen, afhankelijk van de uiteenlopende tarieven.

De voorwaarde is natuurlijk wel dat de consumptie van het product ongeveer gelijk blijft. Als de gezinnen plots veel minder gaan besteden aan een bepaald product, kunnen de daaraan verbonden btw-inkomsten dalen.

Trage indexering belastingschijven leidt tot hogere inkomensbelastingen

Er is ook een effect op de jaarlijkse inkomensbelasting. Ter herinnering: België kent een progressief belastingstelsel, met een belastingvrije som (9.050 euro voor het inkomstenjaar 2021) en de hoogste inkomensschijven die het zwaarst belast worden. Van de hoogste schijf wordt zelfs de helft afgeroomd.

De belastingschijven voor aanslagjaar 2022 (inkomsten 2021) – Fod Financiën

De hoge inflatie in combinatie met de automatische loonindexeringen leidt nu tot een pervers effect. “Elke loonindexering resulteert in een hoger aandeel loon dat aan een hoger tarief wordt belast, waardoor de staat een groter aandeel van het brutoloon kan afromen”, klaagde N-VA-fractieleider Peter De Roover in juni al aan.

Voor de laagste lonen is de sluipende belastingverhoging het markantst, want een groter stuk dreigt plots aan 40 procent belast te worden, tegenover 25 procent voorheen.

De belastingschijven zelf worden weliswaar ook geïndexeerd, maar er zit een dubbele vertraging op:

• De aanpassing gebeurt maar één keer per jaar, bij de jaarwisseling, en niet bijvoorbeeld halfjaarlijks.
• De indexering gebeurt niet op basis van jongste inflatiecijfers, maar op basis van de inflatie in het jaar voorafgaand het inkomstenjaar. Concreet: de loonsverhogingen die in de loop van 2022 werden toegekend, zullen belast worden met de schalen die nog niet de torenhoge inflatie van de voorbije maanden weerspiegelen.

Niet-indexering = geruisloze belastingverhoging

De regering-De Croo overwoog eerder dit jaar om de belastingschalen vervroegd te indexeren, maar doet dat uiteindelijk niet, zo bevestigden verscheidene ministers na het recentste begrotingsoverleg. Er is overigens geen eensgezindheid onder fiscale experts of zulke aanpassingen midden in een jaar wel praktisch haalbaar zijn.

Een tussenoplossing – een aanpassing van de bedrijfsvoorheffing zodat de werknemer netto meer ziet van de toegekende loonsverhoging – haalde het evenmin. De bedrijfsvoorheffing is het maandelijkse voorschot dat werknemers afdragen aan de personenbelasting.

Indexeringen, of beter niet-indexeringen, zijn wel vaker handige manieren voor de overheid om de belastingen stilzwijgend te verhogen. Ook door bepaalde fiscale aftrekposten niet te indexeren, kan de overheid geruisloos hogere inkomsten binnenhalen.

Schuldgraad gaat vanzelf naar omlaag

De overheid heeft nog op een andere manier voordeel bij hoge inflatie: de uitstaande staatsschuld gaat almaar kleiner lijken. De schuldgraad – de staatsschuld afgezet tegenover het bruto binnenlands product (bbp) – daalt immers mechanisch, zonder dat de staat zware besparingen hoeft door te voeren.

Bij hoge inflatie stijgt het bbp in nominale termen dankzij het prijseffect, zelfs al stagneert of krimpt de reële economische activiteit. De schuldgraad zakt daardoor automatisch, want de noemer van de breuk wordt groter. Dat moet de Belgische staat, die een schuld boven 100 procent van het bbp torst, als muziek in de oren klinken.

“Zo hebben de VS na de Tweede Wereldoorlog hun schuldenprobleem opgelost en hun schuldgraad in enkele jaren teruggebracht van 119 tot 70 procent”, geeft vermogensbeheerder Flossbach von Storch een historisch voorbeeld.

(lb)