Komt het morgen tot een clash tussen liberalen en groenen op het Overlegcomité? Daar moet België met de federale regering én de deelstaten een standpunt proberen vinden over de Europese Natuurherstelwet. Die is binnen Vivaldi zelf uiterst omstreden: langs rechts zijn premier De Croo, maar ook cd&v zeer fors tegen, terwijl de groenen op hun achterste poten staan, en de wet absoluut willen. De Vlaamse regering heeft grote bezwaren maar overlegt wel discreet met de Brusselse en de Waalse regering, én vooral met de Zweden, die de EU nu leiden. Die zijn op zoek naar een compromis tussen de lidstaten, waarvan er toch een pak de wet veel minder streng willen. Tegelijk is in het Europees Parlement de wettekst zelf al enorm afgezwakt: daar moet men, zonder de EVP, de liberale fractie meekrijgen, om met uiterst links een meerderheid te vinden. Een complex spelletje poker, tussen het Europees Parlement, de lidstaten én de Commissie, waar Belgische politici weinig greep op hebben. Het Overlegcomité kan dus zo wel een stukje politiek theater worden. Maar iedereen volgt wel met argusogen de Belgische houding: binnen een dik half jaar leiden De Croo en co wel de EU, met het voorzitterschap voor zes maand.

In het nieuws: De politieke oorlog rond de Europese Natuurherstelwet woedt in alle hevigheid.

De details: Ondanks forse tegenkanting van onder meer Europees Commissaris Frans Timmermans en de groene partijen, zal die wet hoe dan ook afgezwakt worden. De vraag is of België dan wél kan akkoord gaan, of zich aan de kant parkeert met een onthouding.

• “Als België tegen de Natuurherstelwet stemt, dan trekt de premier zelf de stekker uit zijn regering. Wij willen als groene partij consequent blijven aan onze idealen.” Het klonk behoorlijk stoer, bij Groen-covoorzitter Jeremie Vaneeckhout, dit weekend in De Zondag.
• Wie tussen de lijnen las, wist wel beter: over ’tegenstemmen’, op de Europese top van 20 juni tussen de EU-ministers van Leefmilieu, is voorlopig geen sprake. Want dat stemmen moet gebeuren nadat België zelf een standpunt bepaald heeft, tussen alle deelstaten.
• Terwijl de Waalse en Brusselse regering, met Ecolo-figuren Alain Maron in Brussel en Céline Tellier in Wallonië, uitgesproken voorstander zijn van die Natuurherstelwet, heeft de Vlaamse regering veel meer reserves. Net daarom agendeerde Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) de zaak op het Overlegcomité, dat morgen bijeen komt.
• “Gaat Vivaldi dan formeel het Vlaamse standpunt steunen dat wij veel vragen hebben bij die Natuurherstelwet? Want tot nu toe hebben ze niet echt een duidelijke lijn gedeeld”, klinkt het plagerig vanop het Martelarenplein, waar de Vlaamse regering kantoor houdt.
• Niet onschuldig, want bij N-VA weet men zeer goed dat men niet alleen staat met het verzet: ook Open Vld en vooral cd&v zijn radicaal tegen de Europese wet in huidige vorm.
• Het was daarbovenop de premier zelf, die de torpedo daarover stuurde naar z’n eigen coalitiepartner: “We mogen de kar niet overladen“, zo stelde Alexander De Croo (Open Vld) over die Natuurherstelwet, waarbij hij stelde dat de focus “eerst moet liggen op CO2-reductie”, maar zich de ultieme frustratie van de groenen op de hals haalden.
• Die herhalen immers tot in den treure dat men dat natuurherstel net onherroepelijk nodig heeft in de klimaatstrijd: bomen en planten zijn nodig om meer CO2 op te nemen. “Men weigert naar de wetenschap te luisteren“, is het groene argument waarmee gezwaaid wordt.
• “Wellicht wordt morgen louter akte genomen van een ‘stand van zaken’. Tenzij De Croo en Ecolo willens nillens een robbertje willen vechten, maar dat zou zonder veel inhoudelijke argumenten zijn”, zo is te horen bij een betrokkene.
• De kans dat België op 20 juni tegenstemt is nihil: zo ver komt het nooit door de Ecolo-ministers in het Overlegcomité. Een onthouding, wat al vaker is gebeurd als men het niet eens raakt, is wel heel realistisch voor België: Vaneeckhout kan dus zonder problemen dreigen, aan het adres van De Croo. Die kan terug dreigen.

The Big Picture: De kans wordt met de dag groter dat België zich niet hoeft te onthouden. Want de Natuurherstelwet wordt hoe dan ook afgezwakt.

• Het Europese beslissingsproces verloopt behoorlijk complex, en langs drie wegen tegelijk. Eerst en vooral is er de Europese Commissie. Die schreef het eerste voorstel, dat uitgewerkt is in de grotere ‘Green Deal’, en dat behoorlijk radicaal is, onder impuls van Frans Timmermans. Tegen 2030 moest al 20 procent van al het natuurgebied hersteld zijn, tegen 2050 gewoon alle gebied. Timmermans houdt koppig vast aan zijn ‘harde groene lijn’.
• Het Europees Parlement heeft vervolgens ook haar zegje: in de commissie Landbouw stemde men tegen, in de commissie Milieu schrijft men nu volop aanpassingen, om toch een meerderheid te vinden. De grootste fractie, de EVP waar ook cd&v inzit, is gewoon tegen. Maar socialisten, groenen, liberalen én extreemlinks zoeken nu naar een compromis, zodat er wél een meerderheid kan gevonden worden. Dat moet finaal in juli.
  • De 20 procent tegen 2030 lijkt al te sneuvelen, al blijft het doel om tegen 2050 toch alle natuurherstel te doen.
  • Lidstaten krijgen meer flexibiliteit om het natuurherstel uit te voeren. Dat is waar ook Vlaanderen hard naar hengelt: uitzonderingen voor dichtbevolkte gebieden.
  • En vooral: de Commissie kan maar moeilijk lidstaten gaan bestraffen, die het herstel niet helemaal realiseren. Ook daar komen bijvoorbeeld uitzonderingen voor sociaal-economische gevolgen én voor groene energieprojecten.
• Maar daarnaast zijn er nog de lidstaten zelf: ook zij moeten hun goedkeuring geven, bij gekwalificeerde meerderheid. Daar leidt Zweden, dat nu de EU voorzit, de dans van de onderhandelingen. En zij zijn volop bezig om ook de tekst af te zwakken.
• Dat is niet onlogisch: al eerder had de Franse president Emmanuel Macron grote reserves bij een “te vergaande” Green Deal. En in Nederland kreeg eerste minister Mark Rutte een enorme overwinning van de BBB, een boerenpartij, op z’n bord: die zijn wars van nog meer milieuwetgeving die de landbouw beperkt. Om maar te zeggen: de wind waait tegen, binnen de EU.

In de marge: Iedereen kijkt wel naar België, als volgende EU-voorzitter.

• “Wij onderhandelen volop mee met de Zweden, die met een nieuw voorstel gaan komen. En daarbij overleggen we ook met de Waalse regering”, zo klinkt het fijntjes. Want daar speelt landbouw ook een belangrijke rol, en PS en MR zitten er zeker niet zomaar op de Ecolo-lijn. “Wij zijn eensgezind over die bijsturingen”, zo is te horen.
• Daarbij zouden de Zweden werken met het magische zinnetje “er moet rekening worden gehouden met de diversiteit van de situaties in de verschillende regio’s van de Unie”, in de tekst. Dat zou de deur openzetten voor onder meer Vlaanderen, om via het principe van subsidiariteit (het laagste mogelijke niveau mag beslissen) toch een hefboom over te houden in de uitvoering van de nieuwe regels.
• Meteen kan België zich dan wél uitspreken voor een deal: dat zou alvast ook De Croo goed uitkomen, om een zoveelste ‘onthouding’ Europees te vermijden. In al te veel EU-dossiers, zeker in de Green Deal, zijn er onthoudingen geweest, doordat er intra-Belgisch niet één lijn te vinden is. De andere samenstellingen van de coalitieregeringen is daar niet vreemd aan.
• Tegelijk is te horen bij diplomaten dat de Zweden eigenlijk al niet meer rekenen op de Belgische en Nederlandse stemmen, om een gekwalificeerde meerderheid te vinden: men gaat ervan uit dat er in die twee landen te veel intern verzet is.
• Aan België om dat te vermijden, ook voor het bredere plaatje. Want straks moet dit land de Europese Unie gaan leiden: in de eerste jaarhelft van ’24 hebben De Croo en co het voorzitterschap. De vraag is in hoeverre de deelstaten, zeker Vlaanderen, hem daarbij de vrije hand gaan geven, om hun ster Europees op te blinken.
• Hoe dan ook moet het dossier van de Natuurherstelwet nog eens flink door de Europese gehaktmolen van besluitvorming: als nu in juni de lidstaten en in juli het Parlement het eens raken, moet dan na de zomer een compromistekst met de Commissie gevonden worden, én alles nog eens goedgekeurd worden in het najaar.

Ook op de agenda van Vivaldi: Daar is Engie weer. En binnen tien dagen is er een conclaaf.

• Dat premier De Croo het dossier van de fiscale hervormingen wilde oplossen met een andere methode, door iedereen bijeen te zetten, was al langer geweten. Maar nu maakt hij het ook wel meteen concreet: al in het weekend van 17 en 18 juni, wil hij z’n ploeg bijeen brengen op afzondering.
• Daar moeten dan wat knopen doorgehakt worden. Al maakt de datum het ook een beetje verdacht: die is nog meer dan een maand weg van de ultieme deadline op 21 juli, voor Vivaldi. Het zou dus kunnen dat het niet bij één weekendje afzondering blijft, maar de ploeg een paar van die sessies zal doen.
• De contouren zijn wel duidelijk: cd&v-vicepremier Vincent Van Peteghem legde een voorstel van 6 miljard op tafel, naar alle waarschijnlijkheid wordt de deal een veel kleiner bedrag.
• Daarbij legt Open Vld nu wel de kaarten op tafel: de premier gaat geen conclaven organiseren, als hij niet wil lukken. Zonder witte rook buitenkomen op het eind, is dan echt een afgang.
• Maar tegelijk blijft het moeilijk werken met de MR: deze week opnieuw blijft Georges-Louis Bouchez (MR) media-aandacht nastreven om nog maar eens zijn eis te onderstrepen dat er ook arbeidsmarkthervormingen moeten komen, parallel met de fiscale hervormingen. Opnieuw eist Bouchez de beperking van de werkloosheid in de tijd: een absolute rode lijn voor de PS.
• Tussendoor blijft het kijken naar de gesprekken met de Fransen van Engie, over de kerncentrales. “Ook dat dossier zou toch eindelijk eens moeten landen, wij horen deze week”, zo stelt een regeringsbron. Maar elders zwakt men af: “Wij hopen dat. Maar dat is al maanden zo.”

Opvallend: Sammy Mahdi (cd&v) krijgt intern de wind van voren over z’n TikTok-video, maar weigert halsstarrig enige fout te erkennen.   

• “Hebt u spijt?“, wilde Phara de Aguirre weten. “Neen”, zo antwoordde cd&v-voorzitter Mahdi zonder verpinken. En of hij het opnieuw zou doen? “Ik zou niet weten waarom ik niet op TikTok voor een ganse generatie die hierin meeleeft, ook mijn emoties zou mogen laten voelen?”
• Het is tekenend, voor de jonge voorzitter van de Vlaamse christendemocraten: achteruitgaan, of bijsturen, het staat niet in zijn woordenboek. Dat bleek gisteren op de middag, na een stevig partijbureau bij cd&v. “Daarop waren wel een aantal gespierde tussenkomsten, waar men liet blijken het niet eens te zijn met de voorzitter. Maar die argumenteerde dat hij toch vooral ook veel likes en reacties had gehad, en een gevoelige snaar had geraakt”, zo vertelt een cd&v’er.
• Een complete opstand tegen de voorzitter werd het allerminst: dat zit niet in de aard van cd&v’ers, waarvan sommigen een scherpe tussenkomst hadden voorbereid, maar al vonden “dat anderen het perfect hadden verwoord, en het dus niet meer nodig was.” Het was meer een discussie waarbij de partij intern de nuances opzocht, en de voorzitter eigenlijk vooral toonde dat hij op z’n lijn bleef. Koppig.
• “Hij is gewoon niet in staat om over z’n lippen te krijgen dat het een fout was. Pijnlijk, om dat vast te stellen. Maar kijk: hij was ’s avonds alweer uitgenodigd in de tv-studio’s van de VRT. Dan heeft hij voor zichzelf vast het bewijs dat die aanpak van conflicten zoeken, van vijanden zoeken, toch werkt zeker?”, zo is te horen bij een partijtopper.
• Overigens zat Mahdi in het debat in De Afspraak behoorlijk in het defensief. Ook al omdat hij tijdens de TV-uitzending plots een “algemene anonimiteit” bepleitte voor alle daders. Een bocht in een wel heel andere richting dan zijn TikTok-filmpje, waarbij hij net YouTuber Acid verdedigde, tegen wie hij “een heksenjacht” zag, omdat die de namen van een aantal Reuzegommers bekend had gemaakt.
• Tegelijk had Mahdi ook al aangekondigd in de tv-show dat hij ook werkstraffen wil gaan koppelen aan het strafblad en het uittreksel van het strafregister. Dat gaat net in tegen heel de filosofie van de huidige strafwet, die door minister van Justitie Koen Geens (cd&v) is uitgewerkt. Daarbij was en is het de bedoeling om van werkstraffen een instrument tot herintegratie te maken, om net veroordeelden een tweede kans te geven.
• Het idee van algemene anonimiteit voor alle daders enerzijds, en dan wél werkstraffen op een strafblad anderzijds: beiden zijn nogal wilde interventies op Justitie, een domein waarop toch nogal wat specialisten in de partij rondlopen.
• “Het is pijnlijk om vast te stellen dat de voorzitter niet beseft dat, als het geen werkstraffen maar gevangenisstraffen geweest waren, die Reuzegommers ook geen dag in de gevangenis hadden gezeten. Die werkstraffen zijn effectief, gevangenisstraffen worden niet uitgevoerd onder een bepaalde termijn. Wat was in dat geval dan de heisa geweest? Een beetje kennis van zaken kan toch geen kwaad”, zo is binnen de partij te horen.

Opgesmukt: De rode soep van Vooruit wordt niet zo heet gedronken, nadat Conner Rousseau ze eerst heet had opgediend.

• Het leek wat verloren gegaan in het feestgedruis van Plopsaland: het inhoudelijke congres van Vooruit dit weekend, in West-Vlaanderen. Maar interessant: De Standaard merkt vandaag op dat op een aantal cruciale punten in het partijprogramma toch fijntjes de tekst is bijgewerkt. Afgevijld. Minder stekelig gemaakt.
• Want zo is er het omstreden voorstel van Rousseau, waarbij hij ook de PS wel wat zenuwachtig maakte, om werklozen na twee jaar te verplichten een job aan te nemen, een “basisbaan”. Wie dat niet zou doen, zou z’n uitkering verliezen.
• In de teksten blijft men het concept van zo’n basisbaan aanhouden, maar van een verplichting is geen sprake, het is gewoon een aanbieding geworden: toch wel een groot verschil. “Een basisbaan wordt aangeboden”, leest de tekst nu.
• Plus: “Als er geen basisbaan is voor een werkzoekende, behoudt die onverkort zijn recht op een werkloosheidsuitkering.” Dat laatste staat er vooral om te vermijden dat het als de beperking van de werkloosheid in de tijd gelezen wordt.
• Een tweede, erg belangrijk punt waarmee Rousseau in de aanloop naar zijn congres de baan mee opging en de media opzocht: verplichte opvang in de crèche. Rousseau maakte hier een fors punt van, omdat uit studies blijkt dat al op heel jonge leeftijd een kloof ontstaat, als ouders hun kind niet naar de opvang sturen. Initieel luidde de tekst: “Ouders moeten ingaan op het aanbod. Dit voordat het kind 2,5 jaar oud is.” Maar dat veranderde toch finaal in: “Ouders worden sterk aangemoedigd om hierop in te gaan, voordat het kind 3 jaar is.”
• Bij de partij benadrukt men vooral dat het om het financiële gaat: de partij wil 130 dagen gratis kinderopvang voor elk kind, en genoeg plek voor iedereen.

Haast onvermijdelijk: Sihame El Kaouakibi (Onafhankelijk) is alweer een medewerker kwijt.

• Het beschamend schouwspel rond El Kaouakibi gaat maar door, in het Vlaams Parlement. Nadat er verschillende fraudeonderzoeken tegen haar lopen, werd ze uit haar partij Open Vld gezet, en ging ze als onafhankelijke verder. Meer dan een jaar daagde ze niet op, maar via een ziektebriefje kreeg ze wel haar volle wedde.
• Uiteindelijk paste het Vlaams Parlement daarover de regels aan. Maar op een bepaald moment wilde El Kaouakibi terugkeren, waarbij ze meteen ook plots twee medewerkers wilde in dienst nemen. Niet toevallig ging het om twee ex-Open Vld’ers die daar misnoegd aan de deur waren gezet, met beiden geen onbesproken verleden.
• Het Vlaams Parlement weigerde, “waarom twee medewerkers als je zelf niet werkt?”, waarop El Kaouakibi voor de rechter gelijk kreeg: ze mocht de twee toch aannemen.
• Enkele maanden later is het al zover: één van beiden is alweer weg. Dat bevestigt Belga. “De samenwerking is beëindigd”, zo klinkt het, maar verder wil El Kaouakibi niets zeggen. Het gaat om Jiri De Laet, die eerder al in fraudezaken veroordeeld werd, en ook ex-medewerker was van Antwerpse Open Vld’ers Willem-Frederik Schiltz en Erica Caluwaerts.

Interessant om volgen: Een “Club Med”-land en een “zuinig” land dienen samen een voorstel in over de nieuwe begrotingsregels van de Europese Unie.

• Spanje en Nederland presenteren een gezamenlijke non-paper voorafgaand aan de vergadering van de ministers van Financiën van de Eurogroep, zo heeft Politico vernomen. Die buigt zich over nieuwe EU-begrotingsregels. De huidige begrotingsregels zijn verouderd en moeten worden gewijzigd/vervangen door meer realistische doelstellingen die zijn afgestemd op elke staat.
• Het Nederlands-Spaans initiatief is niet erg concreet. Het document pleit voor “het omzetten van middellangetermijndoelstellingen in een eenvoudige uitgavenregel”: kunnen lenen in tijden van crisis en de schuld afbouwen in tijden van groei. Dus in elk geval geen strikt begrotingskeurslijf.
• Want in het document wordt zorgvuldig vermeden om de doelstellingen van een beperking van de overheidsschuld tot 60 procent van het bbp en een maximaal tekort van 3 procent te noemen. Nu steeds meer lidstaten een schuld van meer dan 100 procent hebben, lijkt de eerste doelstelling niet echt realistisch meer. Voorlopig schrijven de EU-regels een jaarlijkse schuldreductie van 5 procent van die schuld voor. Maar door de opeenvolgende crises dreigt deze regel veel landen in een recessie te storten.
• Het is verbazend dat twee landen die altijd tegenover elkaar hebben gestaan als het gaat om begrotingsregels binnen de EU, nu samen optreden. Het signaal is duidelijk gericht aan Parijs, Berlijn en Rome, die de drie zwaargewichten van de EU blijven als het gaat om de besluitvorming. Madrid en Den Haag, respectievelijk de 4e en 5e grootste macht van de EU, willen laten zien dat ze het initiatief kunnen nemen in een debat dat al jaren aan de gang is.
• Het woord investering wordt 11 keer herhaald in de tekst. Het geld dat goed besteed wordt en nodig is voor de energie- en digitale transitie moet buiten het budgettaire kader besteed worden, vinden de twee landen. Dit is ook het standpunt van de linkerkant van Vivaldi hier in België. Pakweg een Thomas Dermine (PS) die altijd pleitte voor meer geld uitgeven, en geen al te felle krimp in uitgaven, kan alleen maar tevreden zijn, met Nederlandse steun nu.
• Sinds maart 2020 zijn de Europese landen niet meer onderworpen aan begrotingsregels, als gevolg van de gezondheids- en energiecrises. Die tijdelijke opschorting van de regels loopt volgend jaar af.
• Maar er zal een nieuw kader worden vastgesteld en toegepast, waarschijnlijk ook vanaf 2024. De Europese Commissie heeft een voorstel in die zin gedaan, dat niet ver afstaat van de tekst die Spanje en Nederland hebben ingediend. Voorlopig vindt Duitsland het nieuwe voorstel niet streng genoeg en vraagt het om sancties die nooit daadwerkelijk worden genomen. We zijn er zeker nog niet: de tekst moet nog door het Parlement en uiteindelijk door de lidstaten worden goedgekeurd.