Hoe Groen in de val loopt over migratie

Vanmorgen ministerraad bij Vivaldi, en opnieuw staat de asielcrisis op de agenda. Premier Alexander De Croo (Open Vld) trekt het dossier naar zich toe en komt met een ‘crisisteam’, dat alle bevoegde ministers moet samenzetten om tegen de winter genoeg plekken bij te creëren. Daarvoor zoekt men extra opvangplekken, maar vooral extra personeel. De premier kan moeilijk anders, zijn groene coalitiepartners lopen bloednerveus. Bij Groen en Ecolo heerst er grote onrust bij de achterban, die systematisch doorsijpelt in de pers. Daarbij geeft de partijtop ook signalen dat een exit uit de regering niet uitgesloten is, over het migratiethema. Niet iedereen is daar intern gelukkig mee. “Het domste wat we kunnen doen, daar telkens toch maar op blijven happen. En toch kunnen we het niet laten”, zo stelt tegelijk een groene partijstrateeg gefrustreerd. Want uitgebreid kiesonderzoek van de groenen toonde meermaals aan dat één thema slecht gelinkt wordt aan de partij: migratie. “We weten dat we daarop nooit kunnen scoren.” Bovendien lijkt dreigen met een regeringscrisis nu electorale zelfmoord: het trauma van de exit van Ecolo in 2003, uit paars-groen, komt zo weer boven.

In het nieuws: De asielcrisis, waarvoor Vivaldi koortsachtig naar oplossingen zoekt.

De details: “Als er ook maar één asielzoeker tijdens de winter op straat slaapt, trekken we eruit”, kondigde Ecolo al aan, tot afgrijzen van de strategen bij Groen.

Een zoektocht naar plaats, in de “catalogus van alle overheidsgebouwen”: dat is de oefening die vanmorgen op de kern voorlag, bij Vivaldi. Daarbij worden alle mogelijke gebouwen van de overheid bekeken: bij de Regie der Gebouwen, bij een ‘klassieker’ onder de asielopvang in nood, met name Defensie, maar deze keer zelfs bij de NMBS, die ook gigantisch veel terreinen en gebouwen in portefeuille heeft. En dat laatste departement valt handig onder Ecolo-minister en vicepremier Georges Gilkinet.
En tegelijk is er noodzaak aan bijkomend personeel: het is vooral daar dat het knelpunt zit. Bij het komende begrotingsoverleg moeten daar hoe dan ook extra middelen voor gevonden worden, maar er moeten vooral methodes gevonden worden om snel meer mensen bij Fedasil aan de slag te krijgen.
- Enerzijds voor de opvang, om asielzoekers bed, bad en brood aan te kunnen bieden.
- Anderzijds ook om de wachttijd over een asielaanvraag te doen dalen: dat zou dan plek vrijmaken in de opvang, want eens de beslissing valt, moeten ze zo’n centrum verlaten, positief of negatief resultaat.
Los van de plannen die vanmorgen voorlagen, is er hoe dan ook het ‘Winterplan’ van de Moor, dat al in 2.000 extra plekken voorziet. Maar die zullen volgens de schattingen niet volstaan. Daaronder vallen twee nieuwe containerdorpen, waarvan eentje in Ieper voor 375 man, wat midden september al bekend raakte. Een tweede gemeente zegde al toe, voor een soortgelijk dorp, maar de zaak is nog niet rond.
“De groenen doen nu alsof die 2.000 plaatsen van hen komen, maar die lagen al vast”, zo klinkt fijntjes in de regering. “Alleen, die 2.000 plaatsen zullen niet genoeg zijn.”
Binnen Vivaldi is er wederzijdse frustratie: de groenen eisen een spreidingsplan, verplicht voor elke gemeente. In Nederland viel de ploeg van Mark Rutte daar net over: voor de rechterflank van Vivaldi is dat ‘njet’. Daar wees men er al meermaals op dat steden als Leuven en Oostende, met groenen in het bestuur, nu bitter weinig opvangplekken hebben.
Het is veelzeggend over de urgentie van het dossier, dat de premier het nu helemaal naar zich getrokken heeft. Nadat hij schouder aan schouder ging staan over de beslissing en vooral de communicatie van Nicole de Moor (cd&v), de staatssecretaris voor Asiel en Migratie, om niet langer jonge mannen op te vangen in de asielprocedure, raakten de groenen en ook de PS intern danig overstuur: was dit het beeld dat men vanuit de coalitie wilde ophangen?
Zeker nadat de Moor haar beslissing werd vernietigd door de Raad van State wegens manifest in strijd met de asielwet, die opvang voor elke asielaanvrager voorziet, én diezelfde de Moor bleef herhalen dat er in praktijk niets zou veranderen, werd het de groenen te veel. Hun frustratie over gebrek aan steun, ook vanuit de Zestien, kreeg vanmorgen dus een antwoord. De premier lijkt te beseffen dat dit dossier anders zijn ploeg in gevaar brengt.

De essentie: Socialisten en groenen gaan heel anders om met het dossier. Tactisch versus emotioneel.

“Natuurlijk zijn wij tegen die aanpak van de Moor, om stoer te doen op kap van asielzoekers. Maar willen we hierover een regeringscrisis, laat staan verkiezingen, op het thema van migratie?” Die analyse werd twee weken geleden al koeltjes gemaakt bij de PS, de Franstalige socialisten. Die zitten met een pak van hun burgemeesters, onder meer in Brussel zelf, midden in de problematiek van opvang, zowel voor daklozen als economische migranten en asielzoekers. En de PS had toen al geen zin in een symbolische oorlog op dat thema: “Kan je nooit winnen”, luidde de droge conclusie.
Bij Groen en Ecolo gaat het er veel emotioneler aan toe. Daar uitte men meteen bijzonder forse kritiek op de Moor, die “soloslim speelde”, en “nooit haar beslissing overlegd had”. Afgelopen weekend ging het crescendo:
- Voorzitter Jean-Marc Nollet (Ecolo) noemde het “onaanvaardbaar dat de federale regering tolereert dat de staatssecretaris illegaal handelt en volhardt in de boosheid.”
- En Groen ging nog verder, met voorzitter Jeremie Vaneeckhout: “We denken iedere dag na of het voor ons beter zou zijn om uit de regering te stappen.”
- En nog feller ging Ecolo-fractieleider Gilles Vanden Burre, die het ultimatum uitte: ” Ik zal niet aanvaarden dat er deze winter asielzoekers op straat slapen. Als Nicole de Moor haar job niet kan doen, moet ze maar zelf haar conclusies trekken.”
Zo was het hoge woord eruit: een exit uit Vivaldi. Vaneeckhout en zijn co-voorzitter Nadia Naji staan daarover immers onder grote druk van de achterban, zo bleek eens te meer uit een reportage van De Standaard, die deze week in het geheim een interne meeting van Groen mee volgde, die enkel voor partijleden was.
De frustratie bij de basis over “wel blaffen maar niet bijten”, zit huizenhoog, zo bleek daaruit. De drang om er dan maar uit te stappen, “als de Moor zomaar blijft de wet negeren”, is groot. En tegelijk is er onrust over wat de aanpak van de instroom betreft: de Tunesië-deal, die de Europese Unie sloot om de toestroom in te dijken, wordt in eigen rangen gebrandmerkt als “onmenselijk” en “een pact met de duivel”.
Daarbij is er enorme irritatie over de houding van de Moor, die men manifest verwijt hetzelfde te doen als haar voorgangers Theo Francken (N-VA) en Maggie De Block (Open Vld) op het departement Asiel en Migratie: stoerdoenerij op kap van kwetsbaren. “Al haar onnodige aankondigingen, heel die houding, natuurlijk daagt men ons openlijk uit”, zo is de analyse bij Groen over de Moor.
Maar zo wordt de groene partijtop vooruit geduwd, om uit de loopgraven te komen, recht het mitrailleurvuur in. En dat maakt toch een pak partijstrategen ongelukkig. Die schermen met herhaaldelijk kiesonderzoek, dat Groen uitvoerde over de eigen partij en de thema’s. Migratie werd daarbij telkens opnieuw negatief gelinkt aan de groenen. “We weten dat we daarop nooit kunnen scoren”, zo luidt de conclusie.
Net daarom lijkt het onverstandig toch daarover de strijd aan te gaan, voor Groen en Ecolo. “Het is het domste wat we kunnen doen, telkens maar happen op uitgerekend dat thema. Maar we kunnen het niet laten”, zo analyseert een groene strateeg. Te meer omdat er geen hefboom is, in realiteit: een exit uit de regering, op dit thema en nu, zou een ramp zijn, zo analyseert men.

The Big Picture: Dit dossier dreigt Groen verder electoraal te gaan kosten.

Naarmate Vivaldi haar einde nadert, komt ook het trauma van de vorige regeringsdeelname van Groen terug opzetten. De partij sprong vol enthousiasme in de regering Verhofstadt I, in 1999. In 2003 stapte Ecolo enkele weken voor de verkiezingen uit de coalitie, over de nachtvluchten. Vervolgens dook Groen onder de kiesdrempel en dreigde de partij te verdampen.
Dat scenario dreigt opnieuw, als het werkelijk tot een exit zou komen: dan zou Groen minstens in een aantal provincies onder de kiesdrempel kunnen zakken. Men heeft dus alle belang bij een reeks ingrepen, zodat deze winter geen enkele asielzoeker op straat ligt.
Daarbij is de Moor zelfs ironisch genoeg een objectieve bondgenoot voor de groenen: zij eist voldoende middelen én mensen om niet, na dit noodplan nu, binnen twee maanden weer naar de regering te moeten komen.
Alleen is het spel daarmee niet gespeeld: de opvang, en het al dan niet kunnen huisvesten van jonge, mannelijke asielzoekers is maar één element in de puzzel. De instroom is mogelijks veel belangrijker: hoe een golf nieuwe asielzoekers, waarvan een pak gewoon economische migranten zijn, tegenhouden?
“Daarin speelt het buitenlands beleid een belangrijker rol, en met name wat de EU beslist. Ook daar zullen de groenen zich toch pragmatisch moeten opstellen“, zo stelt een regeringsbron. België trekt nu al hard aan de kar om er een Europese migratiedeal door te krijgen, die bindend is voor alle lidstaten. Gisteren nog zaten de bevoegde ministers samen, om zo’n akkoord er door te krijgen.
Maar ook dat ligt dus hypergevoelig bij de groene achterban: de boodschap van Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, bij haar State of the Union, dat de EU “meer soortgelijke Tunesië-deals nodig heeft”, deed een pak groenen in de koffie verslikken. Maar De Croo en de Moor willen net daar fors op inzetten. Lastige keuzes dringen zich dus op, voor Groen-vicepremier Petra De Sutter, en voorzitters Vaneeckhout en Naji.

Gezien: Valerie Van Peel (N-VA) zette een heel andere toon op het Kamerdebat over kindermisbruik.

Het zou een ererondje worden voor de regering, met Vincent Van Quickenborne (Open Vld) als minister van Justitie én premier De Croo die hem kwam flankeren. Beiden zaten klaar (met de premier die zich tactisch had laten vragen via de eigen fractie in de Kamer, waardoor hij kon mee antwoorden), voor wat in de Kamer een voorspelbaar nummertje zou worden van collectieve veroordeling van de kerk en vervolgens een kumbaya.
Maar dat was buiten Valerie Van Peel gerekend, die net voor het duo nog haar vraag stelde en er een striemende tussenkomst van maakte. “Waar zaten jullie de laatste 10 jaar? Waar waren de collega’s op de hoorzitting net voor de zomer voor een betere aanpak van kindermishandeling en -misbruik? Toen de experten aan het woord kwamen, waren er gemiddeld drie parlementairen aanwezig. Waar zitten jullie als de camera’s er niet staan?”, zo hekelde ze, waarbij ze vooral uithaalde naar Van Quickenborne die “zo snel als mogelijk was weggelopen uit de werkgroep die daarvoor was opgericht.”
De stilte die viel in het halfrond was oorverdovend. Van Peel is zelf slachtoffer van misbruik op jonge leeftijd, en kondigde al eerder haar vertrek uit de politiek aan, moegestreden in een systeem dat ze niet veranderd krijgt, naar eigen zeggen. Die exit herhaalde ze nog eens.
“Waarom had u een documentaire nodig om in actie te schieten? Elke keer opnieuw moeten afhangen van slachtoffers om hun nek uit te steken, om te komen getuigen. Dat is verschrikkelijk cynisch. Dat is waarom ik hier vertrek. Beseffen jullie wat voor een opoffering dat vergt? Ik hoop dat ik helemaal fout ben, en dat de politiek nu eindelijk aan de slag gaat. Eén op tien kinderen maakt dit mee, en we doen verdorie veel te weinig”, zo stelde ze emotioneel.
Meteen had zowel De Croo als Van Quickenborne weinig raad met de uithaal van Van Peel. Beiden negeerden die dan maar, en toonden geen introspectie over de rol van de politiek zelf, wat vreemd overkwam in het halfrond.
Tegelijk is er wel het voornemen van alle Vlaamse partijen om nu een heuse onderzoekscommissie op te richten over het misbruik in de kerk. Na gisteren, waarbij elke partij in het halfrond daarover z’n steun uitsprak, kan niemand terug.
Toch belooft dat een moeilijke oefening te worden, met zo’n korte deadline voor het einde van deze legislatuur: er resten nog goed acht maanden. Anderzijds is te horen dat de openbare omroep VRT overweegt om die onderzoekscommissie zeer actief te gaan volgen en live uit te zenden. Dat zou, cynisch genoeg, wel eens een turbo op heel het proces kunnen zetten.

Om te volgen: Geen Van Peel op de lijsten van N-VA, wel Jambon in Antwerpen.

Dat Van Peel een politiek talent is, met weliswaar een zeer emotionele kant aan, erkent vriend en vijand. Bovendien geeft ze aan haar partij N-VA een eerder onverwachte, zachte kant: voor een sociaaleconomisch harde of rechtse partij een waardevol goed.
Logisch dus dat de partijtop – en met name voorzitter Bart De Wever (N-VA) – haar niet graag ziet gaan. Nog deze zomer stelde hij opnieuw Van Peel de vraag of ze toch niet wil blijven, en opnieuw op de lijst wil gaan staan. Maar dat wil de Antwerpse niet meer. “Hopelijk bedenkt ze zich toch nog, want het is echt doodjammer dat ze gaat”, zo stelt een kopstuk. Zelf heeft Van Peel overigens nog niets beslist over haar toekomst, na de politiek, zo zegt ze zelf.
Bij N-VA is men wel volop bezig de lijsten te puzzelen. Daarbij ligt nu enkel West-Vlaanderen vast, met kopmannen Jean-Marie Dedecker voor de Kamerlijst, en Sander Loones (N-VA) voor het Vlaams Parlement. Verder niets vast, maar veel wijst erop dat Bart De Wever (N-VA) andermaal de strijd federaal zal gaan voeren, en logisch de lijsttrekker voor de Kamer wordt in Antwerpen.
Tegelijk wil men dan ook Jan Jambon als minister-president uitspelen op de Vlaamse lijst in Antwerpen: het valt op dat na zijn succesvolle Septemberverklaring, men bij N-VA toch weer durft nadenken of Jambon niet opnieuw die Vlaamse regering moet leiden. En zeker als er straks toch nog een deal over stikstof komt, zou dat zijn rol versterken. Al kan men in verkiezingstijden, met Jambon als lijsttrekker, moeilijk iets anders beweren, dan dat hij een tweede termijn zou moeten krijgen.
Een scenario waarbij Jambon naar Europa trekt, de plek voor oudgedienden, lijkt alvast uitgesloten. De lijsttrekker Europees is dan logischerwijze Johan Van Overtveldt (N-VA). “Die scoort in zowat alle rankings van ‘meest invloedrijke Europese Parlementsleden’ bijzonder hoog, en zou dus toch logisch onze man zijn. Hij geeft ook een bepaald ‘serieux’ aan de partij”, zo speculeert een hoge partijbron.
In de andere provincies zijn er bij N-VA weinig verrassingen te verwachten over het kopmanschap: in Vlaams-Brabant zijn er Theo Francken en Ben Weyts, in Limburg is Zuhal Demir een zekerheid, in Oost-Vlaanderen geldt hetzelfde voor Matthias Diependaele.

Interessant: Nu Dedecker terug z’n karretje aan N-VA heeft gehangen, lekken de namen van zijn ‘gesprekspartners’. Pijnlijk.

“Tja, niet bepaald proper van Jean-Marie, hoe hij al die namen op straat gooit.” Het is een commentaar die gisteren meermaals op te merken viel in de Wetstraat, niet alleen bij voormalige gesprekspartners van Dedecker. En die worstelde al met een bedenkelijke reputatie op vlak van betrouwbaarheid.
Want nauwelijks een paar uur na z’n aankondiging en persconferentie om te melden dat hij lijsttrekker wordt bij N-VA, lekten zowat alle namen van mensen die rond de tafel zaten met Dedecker om over de doorstart van LDD te praten, aan VRT-journalist Pieterjan De Smedt.
Daarbij de al eerder in deze nieuwsbrief vermelde Rik Torfs, die het gesprek meteen inschatte als “bijzonder vrijblijvend”. Daarnaast ook nog een academicus, professor fiscaal expert Michel Maus en ondernemer Rudi De Kerpel.
Maar lastiger zijn natuurlijk de namen van politici die nog steeds actief zijn in de eigen partij, die lekten. Daarbij met name Eva De Bleeker, oud-staatssecretaris van Open Vld. Die aanwezigheid was voor Dedecker jr. en onder andere Peter Reekmans heel belangrijk: zij hoopten dat door de onvrede over het Open Vld-partijcongres een reeks Open Vld’ers zouden opstappen.
De Bleeker deed dat expliciet niet: “Na aandringen van zijn zoon, ben ik gaan luisteren bij Jean-Marie Dedecker. Op de bijeenkomst hebben sommigen, waaronder ikzelf, niet toegezegd om de lijst te steunen. Hij was ontgoocheld”, zo reageert zij zelf.
Anderen binnen Open Vld wijzen erop dat het overstappen van De Bleeker nooit aan de orde was, richting Dedecker. “Het lijkt erop alsof er zich wel een groep aftekent binnen de partij, maar die gaan dan eerder als collectief iets doen, dan zomaar individueel naar een andere partij gaan. En al zeker niet iets dat tot verdere versplintering leidt”, zo zegt een blauwe bron.

Op de agenda: Vivaldi maakt zich op voor de begroting, een laatste keer.

De jaarlijkse State of the Union van de premier in de Kamer volgt op dik 10 dagen, dat is dus nog wel even: twee weekends te gaan in elk geval. Daarbij maakt Vivaldi zich op voor een paar lastige rondjes pokeren, mogelijks de laatste grote dans voor de verkiezingen.
De discussie loopt voorlopig rond de grootte van de inspanning: gaat men echt voor een oefening van 1,2 miljard of niet? Het belooft in elk geval een klassieke clash tussen links en rechts te worden.
Tegelijk komt vanavond bij VTM en HLN een nieuwe peiling, die meteen de sfeer wat op scherp kan zetten. Want het is geen geheim dat een aantal Vivaldi-partijen zwaar onder druk staan in de polls, en dus zich mogelijk wat meer gaan willen manifesteren aan tafel.