Op 16 juni meldde de Nederlandse inlichtingendienst AIVD in een persbericht dat een indringer uit het Internationaal Strafhof van Den Haag kon worden geweerd. De man stond bekend als Russische spion, en werkte jarenlang toe naar zijn doel. Tevergeefs, blijkt nu.

Sergey Vladimirovich Cherkasov is een Russische spion in dienst van de GRU, de militaire inlichtingendienst in 1918 opgericht door Vladimir Lenin. Hij opereerde echter onder een valse identiteit: Chersakov ging de afgelopen jaren door het leven als de in de VS geboren Braziliaan Viktor Muller Ferreira.

Dubbelspel

Onder die schuilnaam startte hij zijn dubbelrol in 2010 in Brazilië, maar zijn rol bracht hem naar heel wat andere landen. Een CV van Muller beweert dat hij een bachelor in de politieke wetenschappen behaalde aan het Trinity College in Dublin. Hij studeerde er tussen 2014 en 2018. Nadien behaalde hij nog een master aan de John Hopkins universiteit van Baltimore, waar hij in 2020 afstudeerde.

Zijn toenmalige prof, Eugene Finkel, deelde op Twitter dat hij zichzelf wel voor de kop kon slaan: “Ik ben kwaad, ik voel me dwaas, naïef. Ik werd erin geluisd”. In een vervolgtweet schreef Finkel, die Muller/Cherkasov nota bene lesgaf over politiek geweld en genocides uit de geschiedenis, dat hij de spion zelfs een referentiebrief schreef voor het ICC in Den Haag.”

Met de referentie van Finkel trok de spion naar Nederland, in de hoop een stage bij het Internationaal Strafhof te scoren. Ook schreef hij een brief van vier pagina’s, met daarin een (compleet verzonnen) levensverhaal.

Een passage uit de brief van Muller/Cherkasov:

• “Ik herinner mijn tante als een kleine vrouw met grijs haar, vriendelijke ogen en zachte handen. Ze sprak slecht Portugees en leerde me enkele Spaanse woorden. Sinds mijn jeugd heb ik sterke herinneringen aan de President Costa en Silvabrug. Ik hield ervan om naar de auto’s te kijken, die de brug overstaken van Niteroi naar Rio (de Janeiro, red.). Maar ik haatte de stank van vis die in de haven hing vlak bij ons huis. Ik denk dat ik daarom vis haat, in tegenstelling tot de meeste andere Brazilianen, die houden van alles wat de zee te bieden heeft.”

Het mag duidelijk zijn dat de Russische spion wel zijn best deed om de rol van Braziliaan Muller op zich te nemen, en het was hem nog bijna gelukt. Toen hij in Nederland arriveerde, werd de Rus opgepakt door de AIVD en was het spelletje voorbij: Muller werd teruggestuurd naar Brazilië, en wordt daar nu voor het gerecht gesleurd.

Zowel onderzoek van het Britse medium Bellingcat als de info van de AIVD bevestigen dat Viktor Muller een alter ego was van Sergey Cherkasov. Medewerkers van de website konden databases met elkaar vergelijken. Daaruit bleek dat Cherkasov in eigen naam regelmatig met de trein reisde tussen Kaliningrad en Moskou, tussen 2005 en 2008. Nadien konden ze de naam Cherkasov ook linken aan enkele vluchten tussen Rusland, Brazilië, Ierland en de VS: toevallig de plaatsen waar zijn alter ego Muller verbleef of studeerde.

Waarom het ICC?

Een GRU-spion die op dit moment het ICC binnenloopt, zou alle mogelijke onderzoeken naar de misdaden van Russische soldaten in Oekraïne kunnen dwarsbomen. Het ICC is namelijk bevoegd om vast te stellen welke misdaden tegen de menselijkheid – zoals het vermoorden van onschuldige burgers, verkrachtingen en folteringen – werden begaan.

Mocht Cherkasov het ICC zijn binnengeraakt, had hij toegang tot al de verzamelde gegevens, en kon links en rechts wat bewijsstukken laten verdwijnen. Bijzonder kwalijk voor het onderzoek naar de oorlog in Oekraïne dus.

(lb)