Je hoort muzikanten en gepassioneerde muziekliefhebbers wel eens zeggen dat muziek hen doet ontsnappen aan deze wereld, dat ze er zichzelf helemaal in kunnen verliezen. Als er één bewijs is dat dit inderdaad kan dan is het wel dit filmpje, een extract uit de documentaire ‘The Art of Piano’. We zien Glenn Gould, een wereldvermaard pianist en vertolker van Bach, zichzelf als het ware in trance spelen. Hij speelt niet langer, hij wordt één met de muziek. Glenn zit in een badjas op een lage stoel in z’n Canadese buitenhuis. Door het raam zien we flarden van z’n tuin. Hij oefent een Bach-partituur in, speelt ze op de piano terwijl hij met z’n baritonstem erbij zingt. Hij gaat totaal in de muziek op. Op een gegeven moment (minuut 1. 57) zien we hem rechtstaan, plots en zonder enige aanwijsbare reden onderbreekt hij de muziek. Gedurende een paar tellen staart hij door het raam. Maar je ziet dat hij in z’n hoofd het stuk laat voortlopen. Even plots gaat hij terug zitten en pikt moeiteloos op daar waar hij gestopt was, dit keer echter met een hernieuwde energie en schijnbaar nieuwe inspiratie. Hij heeft in die paar tellen ontdekt wat het muziekstuk nodig had, zo lijkt het. Vijf seconden later zet hij de stap van goed naar groots. Zijn passie transformeert hem in die tijdspanne van een uitzonderlijk pianist in een muzikaal genie. De zone Zou dit de staat zijn waarbij je geest je lichaam verlaat? Is dit wat sommige topsporters ook wel ‘de zone’ noemen. Neurowetenschappers en psychiaters beschrijven deze toestand als:
zo geconcentreerd zijn op een beperkt gezichtsveld, jezelf zo totaal investeren in datgene waar je op dat moment mee bezig bent dat je actie en bewustzijn samenvloeien en één worden.”
Het is iets dat we in principe allemaal kunnen, en velen zullen deze staat ooit wel ervaren hebben. Maar misschien kunnen genieën het net iets makkelijker. Glenn Gould aan het werk zien roept onvermijdelijk herinneringen op aan het kijken naar een voetballende Leo Messi of een gitaar spelende Jimi Hendrix. Geen zin in seks, geen honger Hoe je die staat bereikt blijft een onbeantwoorde vraag. Veel oefenen of repeteren helpt ongetwijfeld, net als volharding en niet te vergeten talent natuurlijk. Het enige wat wetenschappelijk vaststaat over deze mentale staat is dat er werkelijk iets aan de chemie van onze hersenen wijzigt op het moment dat we in ‘de zone’ komen. Een toename van dopamine en noradrenaline samen met een onderdrukking van de zogenoemde GABA-neurotransmitters zorgen ervoor dat we onze primitieve behoeftes zoals honger en seks vergeten. Inderdaad, op dat moment vergeet je alles om je heen, je weet niet meer waar je bent of hoe je daar geraakt bent. Je weet alleen dat je er bent. Glenn Gould verliest zichzelf niet echt, hij heeft enkel het ultieme geluk ontdekt. (TV)