Het lijkt vandaag wel alsof iedereen een psycholoog heeft of zoekt. De mentale problemen van de bevolking blijven toenemen. Dat zet druk op psychologen en psychiaters. Die weigeren steeds meer patiënten en verhogen tegelijkertijd hun tarieven.

Dat we collectief mentaal lijden is geen geheim. Vandaag is het zelfs bon ton om naar een psycholoog of psychiater te gaan. In een recent verleden werd dat nog gezien als een zwakte. De escalatie van mentale problemen is dan ook angstaanjagend, niet enkel bij volwassenen, maar zeker ook bij de jeugd. Harde cijfers hieromtrent te vinden is niet evident. Inez Germeys, psycholoog en hoogleraar psychiatrie verbonden aan de KU Leuven, deed onderzoek naar de mentale gezondheid van jongeren. Hij stelt dat meer dan de helft milde klachten heeft en dat één op vijf zeer ernstige klachten en symptomen vertoont.

Tarieven ontploffen

In België deed minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Frank Vandenbroucke een poging om psychologische zorg betaalbaar te maken. Zeker sinds de pandemie die vooral jongeren in de problemen heeft gebracht. Het budget is daarvoor veel te beperkt. Voor artsen is volgens Koen Lowet, gedelegeerd bestuurder van de Vlaamse Vereniging van Klinische Psychologen (VVKP), een budget voorzien van 6,6 miljard euro om uw bezoek aan de dokter betaalbaar te houden. Voor psychologen is sinds september 2021 amper 152 miljoen euro voorzien, ruim onvoldoende.

Bovendien zijn slechts een goede 10 à 15 procent van de psychologen geconventioneerd. Dat betekent dat de psycholoog in kwestie de tariefakkoorden tussen de ziekenfondsen en de zorgverleners aanvaardt. Daardoor zou een bezoek aan de psycholoog slechts 11 euro kosten- en dit voor maximum 8 à 12 uur per week. Voor de rest rekenen zij hun gewone tarieven aan, die de laatste jaren sterk oplopen. Vandaag is het niet-geconventioneerd tarief 81,74 euro.

Terwijl er een groot tekort is

Maar zelfs als de prijs nog haalbaar zou zijn – wat dus niet het geval is – zijn er overal oplopende wachtlijsten. Een therapeut vinden is een voltijdse bezigheid geworden. Ze zijn er gewoon niet omdat hun agenda’s overvol zijn.

Je kan je wel afvragen of er hier geen industriële oplossing voor is. Verrassend genoeg heeft die oplossing altijd bestaan maar is ze in handen van een instituut dat in het Westen in onbruik is geraakt: de religies en vooral dan het Christendom.

De religies deden het voor

Die grote behoefte aan mededogen, troost, erkenning en begrip is niet nieuw. Religies kennen die behoefte al duizenden jaren. Zij bieden comfort in droevige dagen en zijn altijd bezig geweest met de hogere noden, volgens de Maslow-pyramide van behoeften. Eten is er voor de meest mensen genoeg, maar mentale zorg is extreem beperkt. Het is net daarom dat de meeste religies zo groot zijn en ook zo rijk. Zij zijn goed georganiseerde instituten met rituelen, bijbels en teksten als handleiding en een heel apparaat van therapeuten, van pausen tot imams die de weifelende mens trachten wegwijs te maken in de jungle van het leven.

Een vette kluif voor privébedrijven?

Je kan je afvragen waarom er nog altijd geen enkel privébedrijf heeft getracht om psychotherapie te schalen, nu we hier in het Westen met zijn allen omzeggens atheïst zijn geworden en religie die troostende functie niet meer vervult. Het is een reële behoefte die bestaat en bovendien zijn de marges enorm. De School of Life van De Botton is een schuchtere poging, maar hij is te weinig zakenman om hier nog veel verder in te gaan.

Terwijl miljoenen bedrijven bezig zijn met de onderkant van de behoeften in te vullen – schoenen, koekjes, chips…. voor het grotendeels zaken die we helemaal niet nodig hebben – is er geen enkel bedrijf dat zorgt voor de echte noden die we als mens willen invullen zoals geluk op het werk, huwelijkstherapie, remedies tegen eenzaamheid en een bescherming tegen de onwaarschijnlijk toxische invloed van sociale media.

Een garantie voor de toekomst

Terwijl psycholoog wordt gecategoriseerd als een ‘zacht beroep’ en klassieke goedverdienende jobs als bankiers en advocaten als ‘hard beroep’, kan het wel eens zijn dat over dertig jaar de ‘harde beroepen’ geautomatiseerd zullen zijn door artificiële intelligentie. De behoefte aan psychologen zal dan nog groter zijn. Een luisterend oor zal nog meer waard zijn geworden.

Xavier Verellen is auteur en ondernemer (www.qelviq.com)