De Persgroep, Corelio, Concentra, Mediafin en Roularta hebben een charter voor een ‘fair use van nieuwsberichten tussen mediabedrijven’ ondertekend. De 5 mediagroepen willen zo voorkomen dat journalisten klakkeloos artikels van elkaar overschrijven. Dat mag voortaan alleen als ze netjes de bron vermelden, én als ze er ‘substantiële waarde’, zoals extra feiten of duiding, aan toevoegen.
Dat artikels zomaar worden overgenomen in andere publicaties, vaak zonder bronvermelding, is veel journalisten al langer een doorn in het oog.
Maar hebt u zich ooit afgevraagd waarom u op alle nieuwssites zowat hetzelfde nieuws voorgeschoteld krijgt?
In zijn uiterst informatief en vermakelijk boekje De Nieuwsfabriek, formuleert de Nederlandse journalist en filosoof Rob Wijnberg, de voormalige hoofdredacteur van nrc.next, een antwoord op deze vraag:
‘Nieuwsmedia zijn handelaren in aandacht. (…) De bedoeling is om het publiek permanent gebiologeerd te houden met een niet aflatende stroom aan spectaculaire, flitsende, bizarre, opvallende, vermakelijke en anderszins aandacht trekkende berichten, niet zozeer om dieper inzicht te kweken in de wereld om ons heen. Nieuws moet ons vooral bezighouden, of we er wijzer van worden is van secundair belang.
Een consequentie van deze aandachtseconomie is dat redacties als de dood zijn om nieuws te ‘missen’. Als een (medium) een onderwerp in het nieuws brengt, is het voor de concurrerende media praktisch not done om dat te negeren. (…) Zo ontstaat het papegaaiencircuit dat onze hedendaagse nieuwsvoorziening zo kenmerkt. (Wijnberg citeert dan de resultaten uit een Nederlands onderzoek over de nieuwsvoorziening op tv, waaruit blijkt dat in meer dan 75% van de gevallen er een substantiële overlap is tussen de verschillende actualiteitsprogramma’s. Met andere woorden, wat u bij één medium leest, hoort of ziet, zal u drie keer op vier ook bij een ander medium lezen, horen of zien.)
(…) Deze geïnstitutionaliseerde kopieerdrang maakt dat bijna geen enkel onderwerp nog aan ‘overbelichting’ kan ontsnappen. (…) Het is de voornaamste reden waarom media steeds vaker ‘hijgerigheid’ en ‘hyperigheid’ worden verweten. Elke week kent tegenwoordig wel zijn eigen minihype… (Onder het motto ‘nieuws is datgene waar het meest over gepraat wordt’ haalde de relatiebreuk tussen voetballer Rafael Van der Vaart en model Sylvie Meijs in Nederland zowat alle journaals.)
Dit fenomeen leidt volgens Wijnberg tot het uitvergroten van ‘stuk voor stuk relatief kleine (…) gebeurtenissen, en de aandacht ervoor staat in geen verhouding tot het belang ervan.’
Kranten zitten al een tijd in een sterfhuisconstructie, waarbij redacties verder worden ingekrompen en bijlagen steeds vaker worden uitbesteed aan commerciële partijen. Volgens Joris Luyendijk, die voor The Guardian schrijft, zijn alle kranten binnen 5 à 10 jaar failliet. Geld voor degelijke onderzoeksjournalistiek is er dus niet meer. Dat andere, interessante onderwerpen onderbelicht blijven is daar een logisch en rechtstreeks gevolg van.