Muziek blijft een mysterie, dat op unieke manier verbonden is met het menselijke ras. Geen enkele ander levend wezen produceert soortgelijke klanken zonder specifieke bijbedoelingen. Muziek gijzelt onze aandacht. Scans tonen aan dat wanneer mensen naar muziek luisteren, elk deel van hun brein actiever wordt. En toch dient muziek geen duidelijk doel. Omdat hij geen andere aanwijsbare reden vond, besloot Darwin dan maar dat muziek onze voorouders succesvoller moet hebben gemaakt in de zoektocht naar een partner. Maar indien dat waar is, zou een van beide seksen muzikaler aangelegd moeten zijn dan de andere. En ook daar is geen overtuigend bewijs van. Wat is het nut van muziek dan eigenlijk?
Volgens de cognitieve psycholoog Steven Pinker is muziek als een ‘auditieve kaastaart, die de gevoelige plekken van op zijn minst zes van onze mentale geestesvermogens beroert’. Toch relativeert hij het belang van muziek. ‘Want mocht muziek uit onze soort verdwijnen, de rest van onze levens zouden nagenoeg onveranderd blijven.’
Anderen spreken dat tegen. Samen met de litteratuur en de kunst is muziek een van de dingen die ons tot mensen maakt. De verdwijning van muziek zou een brutaal effect op onze soort hebben, schrijft de Britse wetenschapper Philip Ball in zijn boek ‘The Music Instinct, How Music Works en Why We Can’t Do Without It’. Mensen hebben een muziekinstinct, net als ze een taalinstinct hebben, en zelfs indien we wilden, raken we er niet van af.
Nog volgens Ball weten we meer van muziek af dan we denken. We leren de regels ervan bij onze geboorte, vroeger zelfs, omdat we er aldoor mee worden geconfronteerd. Zeer jonge kinderen kunnen aanduiden wanneer muziek vals klinkt. En volwassenen kunnen verschillende soorten muziek onderscheiden, zelfs wanneer ze zich er nooit in hebben verdiept.
Muziek is uniek en vertelt een verhaal dat door elke luisteraar op zijn eigen manier wordt geïnterpreteerd. Muziek maakt ons vrolijk of triest. Muziek voert ons mee en zorgt voor opwinding, ze doet ons wenen of lachen, zonder dat we weten waarom. Muziekanalisten hebben hun best gedaan om uit te leggen hoe dat komt, maar zijn daar nooit in geslaagd.
Wellicht omdat sommige geheimen best nooit worden onthuld.