Sinds het historische proces Roe v. Wade kennen de Verenigde Staten een van de meest progressieve en liberale abortuswetten ter wereld. De uitspraak van het Hooggerechtshof uit 1973 garandeerde vrouwen over de hele VS het recht op abortus. Maar na 50 jaar vruchteloos tegen de uitspraak te protesteren, lijken conservatieven eindelijk alle juiste kaarten in handen te hebben om komaf te maken met Roe v. Wade. Wat betekent dit voor vrouwen in de VS?
In de VS lijkt de decennia-oude discussie rond abortus in een stroomversnelling te komen. Het door conservatieven gedomineerde Hooggerechtshof buigt zich over een strengere abortuswet uit Mississippi. De kans is zeer groot dat de hoge rechters de wetgevers uit Mississippi gelijk zullen geven. Daarmee geven ze de wetgeving rond abortus terug uit handen van het federale niveau naar de deelstaten. Op dat niveau liggen in 21 staten wetsvoorstellen te wachten op goedkeuring zodra het Hooggerechtshof groen licht geeft. Om het met andere woorden te zeggen: de dagen van Roe v. Wade lijken geteld.
Roe v. Wade
In 1973 doet het Amerikaans Hooggerechtshof een uitspraak die de levens van talloze vrouwen ingrijpend zou veranderen. Een Texaanse vrouw trekt met de hulp van enkele activistische advocaten naar de rechtbank om voor haar recht op abortus te strijden. Tot dan is abortus in Texas enkel toegelaten wanneer het leven van de moeder in direct gevaar is.
Roe v. Wade groeit uit tot een zaak van nationaal belang en het Hooggerechtshof komt uiteindelijk tot de conclusie dat het recht op abortus aan vrouwen zelf belangt. Een staat heeft dus niet het recht vrouwen hierin tegen te houden. Op basis van de levensvatbaarheid van een foetus beslist het Hooggerechtshof dat vrouwen over de volledige Verenigde Staten tot 28 weken recht hebben op abortus, later wordt dit aangepast naar 23 weken.
Plots heeft de VS een van de meest progressieve abortuswetten ter wereld. In 1973 zijn er slechts een handvol landen die abortus zonder medische noodzaak toelaten. In België moeten vrouwen tot 1990 wachten op een legale abortus, maar zelfs hier ligt de drempel tot 12 weken na de bevruchting – de meeste Europese landen trekken de grens bij het eerste trimester van de zwangerschap. Daarbovenop bepaalt de uitspraak dat het recht op abortus een federale zaak is, de Amerikaanse deelstaten mogen er dus zelf niet tussenkomen. Dat is hoogst uitzonderlijk in de VS die zijn deelstaten een zeer ruime autonomie biedt.
Pro-life v. pro-choice
Sinds de uitspraak in 1973 geven conservatieve groeperingen tegengas. De abortuswet vormt de basis voor een sterk verdeelde discussie tussen de twee polen: pro-life en pro-choice. De eerste baseert zich vaak op het religieus geïnspireerde argument dat het leven een geschenk is en dat abortus neerkomt op moord. De tweede gelooft in het individuele recht op zelfbeschikking en dat vrouwen vrij moeten zijn te kiezen wat ze met hun lichaam doen.
Tegenwoordig lijkt het pro-life kamp de beste kaarten in handen te hebben. Jarenlang bleef Roe v. Wade standhouden, daar lijkt binnenkort echter verandering in te komen. Tijdens zijn presidentschap heeft Donald Trump er namelijk werk van gemaakt zo veel mogelijk rechters te benoemen in het Hooggerechtshof. In de hoogste rechtbank in de VS zetelen 9 rechters die voor het leven benoemd zijn door de president. Het Amerikaans Hooggerechtshof wordt vaker gebruikt als middel voor Democraten en Republikeinen om hun politieke invloed te betonneren. Trump slaagde erin 3 hoge rechters aan te duiden, daarmee hebben conservatieve rechters een overwicht met 6 van de 9 zetels.
Verschillende staten hebben er een sport van gemaakt de grenzen van het systeem af te tasten. Zoals Texas, dat afgelopen zomer een principieel loopje nam met de wet door een soort verklikkingssysteem in te voeren in plaats van abortus regelrecht te verbieden. Die strengere aanpak vormt vaak een bewuste tactiek om via de juridische ladder tot bij het Hooggerechtshof te raken. Daar valt de wet nu immers in de handen van een overwegend conservatief panel. De staat Mississippi lijkt daar nu in geslaagd te zijn.
Dobbs v. Jackson Women’s Health Organization
De staat Mississippi vecht sinds 2018 een rechtszaak uit met de enige overblijvende abortuskliniek in de staat: de Jackson Women’s Health Organization. Mississippi heeft namelijk de termijn voor een abortus verlaagd tot 15 weken. Het is nu aan het Hooggerechtshof om te beslissen wie zijn gelijk haalt, en of Roe v. Wade officieel van tafel geveegd wordt.
De afgelopen dagen hebben de rechters alle partijen verhoord en over de kwestie overlegd. Op een definitieve uitspraak is het echter nog wachten tot de lente van 2022. Minstens 21 staten hebben zogenaamde trigger laws klaar staan die ingevoerd worden zodra het Hooggerechtshof Mississippi gelijk geeft. In bijna de helft van de Amerikaanse staten zal abortus drastisch verstrengen of zelfs volledig illegaal worden.
Volgens voorstanders van de federale abortuswet zou die uitspraak tot regelrechte chaos leiden. Het recht op abortus zou dan enkel weggelegd worden voor rijke families die zich een reis naar een progressieve staat kunnen permitteren. Ongewenste zwangerschappen komen echter vaker voor bij vrouwen die in armoede leven. Voor hen zou de optie op een veilige, betrouwbare en betaalbare abortusprocedure volledig wegvallen.
(kg)