Key takeaways

• De terugkeer van VN-sancties tegen Iran verhoogt de spanningen in de diplomatieke inspanningen over het Iraanse nucleaire programma.
• Europese landen eisen concessies van Iran, waaronder de hervatting van de onderhandelingen met de Verenigde Staten en openbaarmaking van de locatie van de uraniumvoorraden.
• Sancties isoleren Iran economisch nog meer, terwijl het Europese beleid zich heroriënteert in de richting van een hardere houding ten opzichte van Iran.

De recente beslissing van Europese landen Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk om de VN-sancties tegen Iran weer in te stellen, heeft onder deskundigen een debat op gang gebracht over de mogelijke gevolgen voor de diplomatieke inspanningen. Het besluit, dat bekend staat als “snapback”, komt voort uit bezorgdheid over vermeende schendingen door Iran van de nucleaire overeenkomst van 2015. Dat schrijft Al Jazeera.

Terwijl sommigen het zien als een noodzakelijke maatregel om deze zorgen weg te nemen en verdere nucleaire ontwikkeling te ontmoedigen, geloven anderen dat het de spanningen kan verergeren en een vreedzame oplossing van het conflict in de weg kan staan.

Voorwaarden

Het snapback-mechanisme, dat is ingebouwd in het Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA) van 2015, stelt elk ondertekenend land in staat om het VN-sanctieherstelproces in gang te zetten als het van mening is dat Iran zijn verplichtingen niet nakomt. Dit mechanisme omzeilt het vetorecht van landen als Rusland en China, die Iran altijd hebben gesteund.

Critici beweren echter dat het nu inroepen van de snapbackbepaling, vooral gezien de terugtrekking van de VS uit de JCPOA in 2018, het vertrouwen en de diplomatieke kanalen verder ondermijnt. Zij wijzen erop dat Iran al vóór de Israëlische aanvallen eerder dit jaar onderhandelingen voerde, wat duidt op een bereidheid om de internationale zorgen weg te nemen. De huidige situatie dreigt Iran aan te zetten tot vergelding, wat zou kunnen leiden tot een verdere escalatie van geweld en de mogelijkheid van toekomstige besprekingen in gevaar zou kunnen brengen.

De Europese mogendheden hebben voorwaarden gesteld voor het uitstellen van sancties, waaronder de terugkeer van Iran naar rechtstreekse onderhandelingen met de VS, volledige medewerking met de nucleaire waakhond van de VN en openbaarmaking van de locatie van zijn voorraden hoogverrijkt uranium.

Gevolgen voelbaar

Deze eisen stuiten echter op grote obstakels. Iran wil de gesprekken niet hervatten tenzij het garanties krijgt tegen verdere agressie van de VS en Israël. Openbaarmaking van de locatie van het uranium geeft aanleiding tot bezorgdheid over mogelijke doelwitten van deze landen.

Het effect van de snapback op de Iraanse economie is al voelbaar, met een scherpe daling van de Iraanse rial. Dit komt bovenop de bestaande economische druk van de Amerikaanse sancties en kan Iran verder isoleren op het wereldtoneel.

Hardere houding

Experts zien deze verandering in het Europese beleid als een teken van een bredere herschikking van de trans-Atlantische betrekkingen. De aanhoudende oorlog in Oekraïne, in combinatie met beschuldigingen dat Iran drones aan Rusland levert, heeft bijgedragen aan de perceptie van Iran als een bedreiging. Dit heeft ertoe geleid dat sommige Europese landen een hardere houding hebben aangenomen ten opzichte van Iran, waardoor ze dichter in de buurt zijn gekomen van hardline elementen binnen de Amerikaanse regering.

De huidige situatie blijft precair, waarbij beide partijen voet bij stuk houden. De VS blijft de ontmanteling van het Iraanse nucleaire programma eisen, terwijl Iran vasthoudt aan zijn binnenlandse capaciteiten voor uraniumverrijking. Deze impasse onderstreept het diepgewortelde wantrouwen en de complexe geopolitieke dynamiek die hier spelen. (fc)