Twintig jaar nadat de eerste gevangen op Guantánamo Bay toekwamen, lijkt er schot in de zaak te komen om de omstreden militaire gevangenis te sluiten. Al ligt de weg naar een volledige sluiting nog vol hindernissen. Dat schrijft het persagentschap Associated Press.

Schandvlek voor de VS

De gevangenis op Guantánamo Bay werd in het leven geroepen onder de regering-Bush na de aanslagen op de Twin Towers in 2001. De bedoeling was om er in het kader van de War on Terror een strikt beveiligde gevangenis te openen. Daar werden terreurverdachten en gevangenen die als “extreem gevaarlijk” werden bevonden vastgehouden.

De gevangenis bevindt zich op een militaire basis op het grondgebied van Cuba, en valt daarom buiten het Amerikaanse rechtsgebied. Precies om die reden is Guantánamo zo omstreden. Gevangenen komen er zonder enige vorm van protest terecht, en worden er onderworpen aan een onmenselijke behandeling. Aangezien er sprake is van martelpraktijken, worden de VS overladen door kritiek van organisaties zoals Human Rights Watch, Amnesty International, de Verenigde Naties en het Rode Kruis.

Jarenlange problematiek

De reactie van de Verenigde Staten? Bitter weinig. Op 20 jaar tijd is er nauwelijks vooruitgang geboekt om de gevangenis volledig op te doeken. Doorheen de jaren zijn er 780 personen gevangen genomen in Guantánamo Bay, vandaag zitten er nog 39 mannen vast. Toen Obama in 2008 het roer van Bush overnam, was het aantal gevangenen op de basis al sterk afgenomen. Hoewel Barack Obama de belofte had gemaakt om de gevangenis volledig te sluiten, is daar niks van in huis gekomen. Trump, ten slotte, keek nauwelijks naar de gevangenis om, en liet slechts één gevangene overplaatsen.

Biden trok met dezelfde belofte als Obama naar de kiezers, maar blijft sinds zijn intrede zeer stil over de hele zaak. Volgens Associated Press heeft een commissie bepaald dat 20 van de 39 gevangenen op Guantánamo kunnen overgeplaatst worden naar andere instellingen om daar de rest van hun veroordeling uit te zitten. Dat wil echter nog niet zeggen dat de militaire gevangenis volledig kan opgedoekt worden.

Wat met de overige gevangenen?

De vraag rest namelijk nog wat te doen met de overige 19 gevangenen. Tien van die gevangenen moeten zelfs nog voor de rechter verschijnen. Vijf ervan worden zelfs verdacht van rechtstreekse betrokkenheid bij de aanslagen van 9/11, maar werden nog nooit voor de rechter gebracht.

Volgens AP zou het mogelijk zijn om de gevangenen te beloven dat ze overgeplaatst kunnen worden, zodra ze schuldig pleiten. Dan rest er echter nog de vraag naar welke gevangenis ze overgeplaatst moeten worden. Niet elke gevangenis staat te springen om die personen op te nemen. Zelfs de 20 gevangenen die voor een overplaatsing in aanmerking komen, zijn in principe nog niet zeker of een andere gevangenis hen wel wil opnemen.

Daarnaast ligt de politiek ook dwars. Bij Obama’s pogingen om de gevangenis te sluiten, lag het Congres regelmatig dwars. Biden lijkt voor dezelfde problemen te staan. Vooral bij de Republikeinen leeft er een afkeer tegen de sluiting van de overzeese gevangenis. Zo zou Republikeins senator Mitch McConnell Guantánamo Bay beschreven hebben als “een enorm veilige, humane en compleet legale locatie om terroristen vast te houden.”

Op twintig jaar tijd zijn negen gevangenen tijdens hun verblijf in Guantánamo Bay overleden, bij zeven daarvan zou het om zelfmoord gaan.

(mah)