Groenen en liberalen blijven maar bikkelen over kerncentrales

Vivaldi blijft openlijk bikkelen over kernenergie. “Alleen maar oneindig leeg geroep”, zo noemt Groen-voorzitter Jeremie Vaneeckhout het nieuwste plan van Georges-Louis Bouchez (MR) om de locaties van nieuwe kerncentrales te gaan bepalen. “Mooie lessen van mensen die een ongeziene chaos op de energiemarkt hebben gecreëerd”, zo sneert Bouchez terug. Ondertussen dringt PS-voorzitter Paul Magnette nog eens aan om Engie voor het blok te zetten, en de “onderhandelingen te stoppen”. Maar terwijl de scherpe woorden heen en weer vliegen, gaat de Franse energiereus onverminderd verder met de ontmanteling van Doel 3: drie lagedrukturbines van de centrales zouden al in december kunnen verkocht worden aan EDF. Tegen het eind van de week wil premier De Croo zijn kernkabinet bijeen roepen over het nucleaire, met vooral een update over Doel 4 en Tihange 3. Daarbij komt vermoedelijk ook de principebeslissing weer op tafel die tijdens het laatste begrotingsoverleg is genomen: de bevoorradingszekerheid mag niet in het gedrang komen, daarover heeft de regering een nieuw rapport besteld dat voor eind dit jaar klaar is. Voor de liberalen werd daarmee wél de deur opengezet om meer dan twee kerncentrales open te houden, “geen taboes”, zo stelde de premier zelf. Maar de groene minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) leek vrijdag aan te tonen dat dat niet nodig zal zijn. Vandaar de scherpe reactie van MR.

In het nieuws: “België moet vijf kernreactoren bewaren, én beginnen met de bouw van nieuwe reactoren”, zegt Bouchez dit weekend op een congres.

De details: “Geen financieel-economisch plan. Geen antwoord op afval. Onrealistische timing. Blijvende geopolitieke afhankelijkheid”, zo sneert Vaneeckhout terug.

Er gaat haast geen weekend voorbij of de liberalen houden een partijcongres. Bij Open Vld loopt nog altijd ‘Operatie Liberaal Vuur’, waarbij de partij op zoek gaat naar zichzelf, en een wat ‘scherper profiel”: een beetje een nutteloze oefening, nu de campagne voor 2024 al bepaald is, en helemaal zal draaien rond premier Alexander De Croo en ‘verantwoordelijkheid’ nemen.
Maar de data lagen vast, de zalen ook, “the show must go on“. Dat gebruikten de politievakbonden gretig, om dan maar te gaan protesteren bij Open Vld: zij zijn niet te spreken over de “woordbreuk” van de coalitie. Bij de begrotingsonderhandelingen besliste Vivaldi immers om de geplande loonsverhoging niet toe te kennen zoals afgesproken, maar later. Het leverde verhitte taferelen op aan de ingang van het Open Vld-congres: politiemannen die vechten met politiemannen.
Voor verhitting zorgde MR-voorzitter Bouchez dan weer op zijn eigen congres, Belgium 2023, het zoveelste ook, inclusief tricolore ballonnen aan het plafond. Bouchez had reden om in z’n nopjes te zijn: in eigen partij heeft hij zich verzoend met grote rivaal Denis Ducarme (MR), terwijl in Luik het links-liberale boegbeeld Christine Defraigne, de oud-voorzitter van de Senaat, heeft beslist niet meer mee te doen in 2024. En ook Jean-Luc Crucke (MR) verdwijnt van het actieve podium voorlopig: hij laat zich behandelen voor kanker. Meteen lijkt Bouchez z’n greep op zijn partij sterker dan ooit.
Dat de MR-voorzitter bovendien in de Franstalige pers dit weekend weer eens een rechtstreekse aanval te verwerken kreeg: het lijkt hem alleen maar plezier te doen, no such thing as bad publicity voor de flamboyante Bergenaar. In Sudinfo had Jean-Marc Nollet, de grote baas van Ecolo en zijn coalitiepartner in de Waalse en federale regering, snoeihard uitgehaald. Onder de titel: “Bouchez is een gevaar voor de stabiliteit van deze regering“, had hij gewaarschuwd voor de gespannen relaties op federaal vlak, in De Croo I.
De MR-voorzitter bedankte haast voor dat ‘compliment’ en gooide andermaal benzine op het vuur. Want vanop zijn congres kondigde hij aan “dat België nu al best de locaties van nieuwe kerncentrales vastlegt. “We moeten in 2024 starten met de bouw van nieuwe centrales, met de nieuwe regering“, zo daagde hij openlijk de groenen uit: het zal er zijn van zodra zij uit de coalitie vallen, zo leek hij te zeggen.
De boodschap van Bouchez, netjes gezet ook aan Vlaamse kant via de Zevende Dag, schoot bij Groen in het verkeerde keelgat. Voorzitter Jeremie Vaneeckhout had het over “alleen maar oneindig leeg geroep”. “Met alleen maar investeringsonzekerheid tot gevolg van wie in hernieuwbare energie wil investeren. Kwalijk, erg kwalijk“, zo stelde hij. Want van een realistisch financieel-economisch plan, een realistische timing, of een plan voor het afval was geen sprake, volgens de groenen.
In groene kringen klinkt steeds luider “dat het dogmatische in dit dossier echt niet langs onze kant zit, maar bij de anderen, die compleet geobsedeerd lijken door kernenergie, koste wat kost.” Ook cd&v heeft recent het dossier ‘herontdekt’: voorzitter Sammy Mahdi (cd&v) heeft er sinds zijn aantreden een heus strijdpunt voor de christendemocraten van gemaakt.
Daarop schoot Bouchez, via Twitter, ook terug op Vaneeckhout: “Ik krijg mooie lessen, van mensen die een ongeziene chaos op de energiemarkt hebben gecreëerd. Maar wat doet Van der Straeten om de bevoorrading te waarborgen? Gascentrales die miljoenen tonnen CO2 uitstoten… Leve de planeet!”, liet die zich helemaal gaan. Dat de groenen ondertussen door de straten van Brussel trokken, voor een eerste grote klimaatbetoging in lange tijd, was ook hem niet ontgaan.

Ten gronde: De regering moet om te beginnen wel eens vaart maken met Doel 4 en Tihange 3.

Premier De Croo probeert het overzicht een beetje te bewaren, in al het gekrakeel rond kernenergie. Daarbij kondigde Le Soir aan dat er een ‘nucleaire kern’ komt: een moment om met de regeringspartijen knopen door te hakken. Maar dat bericht sust men wat op de Zestien: “Dit wordt voor alle duidelijkheid geen groots politiek moment, maar eerder een stand van zaken van het algemeen kader van de verlenging twee jongste centrales.”
Hoe dan ook zal die top pas op het eind van de week zijn: de MR-vicepremier David Clarinval, redelijk belangrijk in het hele dossier, als verlengstuk van Bouchez in de regering, is pas eind deze week terug uit het buitenland.
Feit is wel dat Vivaldi nog altijd volop in onderhandelingen met Engie zit over het openhouden van de jongste twee centrales. En daarbij krijgt vooral de PS het steeds meer op haar heupen: zij willen een veel agressievere aanpak van de Franse energiereus. Wettelijk is het volgens PS-voorzitter Paul Magnette perfect mogelijk Engie gewoon te verplichten om verder te produceren, en zelfs aan een veel lager tarief dan vandaag. Op de Franstalige TV ging Magnette andermaal fors door op zijn piste.
En opvallend, ook Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert opende de mogelijkheid, in een gesprek bij LN24: “We kunnen hen gewoon verplichten. We hebben het al gedaan met andere reactoren. Engie is toen naar het Grondwettelijk Hof getrokken en heeft ongelijk gekregen.”
Het maakt dat binnen de regering er toch behoorlijk wat spanning op het dossier zit: al in maart besliste de regering de centrales open te houden, en ondertussen is er nog steeds geen doorbraak in de zaak. Bij Van der Straeten herhaalt men dat men “in good faith” blijft praten met Engie. Een doorbraak over die twee centrales, tussen Engie en de regeringstop, zou alvast een pak onrust wegnemen.

Ten gronde (2): De andere centrales liggen ook nog op tafel. Of niet?

Doel 4 en Tihange 3 zijn ondertussen niet de enige centrales die op tafel liggen: bij de State of the Union benadrukte de premier dat “alle opties open blijven“. Immers, tijdens het begrotingsconclaaf besliste men om netbeheerder Elia en de federale energieregulator CREG te laten bestuderen hoe de bevoorradingszekerheid in België tot 2030 kan worden verzekerd.
Die studie moet, als er problemen zouden blijken, de deur openzetten om nog meer kerncentrales te behouden. Voor het einde van het jaar wordt die verwacht, zo bevestigen regeringsbronnen. Maar vrijdag al gaf minister Van der Straeten een vooruitblik, waarbij ze de komende jaren overliep op een persbriefing. Daaruit bleek dat de komende winter geen probleem wordt, en dat zelfs voor de volgende winter de toestanden nog kunnen verslechteren in het Franse nucleaire park, maar dat er niets aan de hand is.
Voor de winter van 2024-2025 zou er wel een tekort kunnen zijn, maar dat is maximum 500 Megawatt, dus niet genoeg om nog een kerncentrale open te houden. Van der Straeten suggereerde oplossingen met batterijen. Voor de winter van 2025-2026 zou dan weer het oude CRM-mechanisme, met de gascentrales, zekerheid bieden. Lees tussen de regels: geen bijkomende kernenergie nodig.
“Minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) heeft het vaak over batterijen, maar die zijn niet de oplossing, ze produceren geen stroom“, zo sneerde Bouchez op zijn congres: een rechtstreekse verwijzing naar die briefing.
Bij de groenen wijzen ze erop dat de studie en de bijhorende vaststellingen over de bevoorradingszekerheid “geen politieke beslissing zijn”. Al in de Kamer, de volgende dag, na de State of the Union, wees Groen-fractieleider Wouter De Vriendt erop “dat er helemaal niet beslist is om meer dan twee centrales open te houden“. “Alles mag op tafel komen, maar het moet realistisch zijn”, is vandaag te horen.

Ten gronde (3): De klok tikt. De afbraak van Doel 3 gaat ondertussen wel door.

Zo is kernenergie het eeuwige onderwerp waar Vivaldi rondjes over draait. Al is er wel in de loop van de legislatuur een en ander veranderd: van bij de start stond met name Ecolo heel duidelijk in het dossier. Nollet wilde absoluut de centrales dicht, terwijl de MR lange tijd als enige zich bleef verzetten, binnen de coalitie.
Vandaag zijn zowel Open Vld als cd&v duidelijk opgeschoven, en willen ze absoluut de centrales openhouden, net als de MR. Hoe meer hoe beter. Daarnaast staan de socialisten eerder onverschillig tegenover de centrales: zij willen vooral dat er gekeken wordt of dit het probleem van de dure energieprijzen kan oplossen.
Vanuit de oppositie is de N-VA altijd het dossier blijven aanblazen. Dat is geen toeval: al in 2020 voelde N-VA-voorzitter Bart De Wever perfect aan hoe de verhoudingen lagen. Paars-geel wilde unaniem de centrales openhouden, het waren enkel de groene partijen die het dossier deden kantelen in paars-groen. Meteen koos hij het toen al als speerpunt, om binnen Vivaldi verdeeldheid te gaan zaaien.
Dit weekend nog zette Zuhal Demir (N-VA) andermaal het offensief in: “De bevoegdheid rond kernenergie moet in 2024 naar Vlaanderen overgeheveld worden. Zodat de wet op de kernuitstap definitief weg kan, zodat we kunnen investeren in kleinschalige nucleaire reactoren voor de toekomst.”
Of de splitsing van die federale bevoegdheid er snel zal komen, is maar de vraag. Feit is wel dat de oorlog in Oekraïne de zaak heeft doen kantelen: zelfs Duitsland, met een paarsgroene coalitie, houdt voorlopig drie kerncentrales open. En zowel Open Vld als cd&v pleiten onomwonden ervoor om alle Belgische centrales die binnenkort gaan sluiten, met name Doel 3 en Tihange 2, te “bevriezen”, om ze zo snel mogelijk te kunnen opstarten. Daarbij geeft men onomwonden toen dat dit maar één echt doel heeft: in 2024, met de groenen mogelijks niet meer in de coalitie, de beslissing terugdraaien.
Hetzelfde geldt voor de zogenaamde kleine SMR-reactoren: daar zette Vivaldi 100 miljoen voor opzij, om er onderzoek rond te doen. Maar tegelijk blijft er de wet op de kernuitstap, die verhindert dat er zo’n nieuwe reactoren zouden komen, of dat men locaties voor nieuwe centrales vastlegt. Het lijkt ook daar wachten tot 2024, en een mogelijke nieuwe coalitie: die wet nu aanpassen is compleet taboe voor de groenen.
Zo blijft de tijd een factor in het voordeel van Groen en Ecolo. Cd&v wilde vorige maand nog ten alle prijzen vermijden dat Doel 3 zou ontmanteld worden, met onherroepelijke schade aan de centrale. Het dossier leek ontmijnd, er zou voorlopig niets onomkeerbaar gebeuren. Maar dat industrieel proces van ontmanteling lijkt nochtans ongenadig door te rollen: Engie zou volop in onderhandelingen zijn met de uitbater van de Franse kerncentrales EDF, om drie lagedruk-stoomturbines van Doel 3 te verkopen, tegen december kan dat al. Dat beweert expert Eric Van Vaerenbergh althans.
Zo dreigt de periode tot 2024 nog een eeuwigheid te worden: alvast de MR lijkt niet van plan om nog in te binden. Maar ook Ecolo en Groen zullen zich niet naar de slachtbank laten leiden. Aan De Croo om het op te lossen.

We geven het toch even mee: Kernenergie stopt uiteraard niet aan de grens.

Pittig detail: in Nederland besliste de regering van Mark Rutte om nieuwe kerncentrales te bouwen. En kijk, daar gaan ze binnenkort, in november of december, al bekend maken waar die nieuwe kerncentrales komen.
Een heel nadrukkelijke kandidaat om de nieuwe centrales te ontvangen is Zeeland, vlak aan de grens met Oost- en West-Vlaanderen en Antwerpen. Daar staat in Borssele nu al de enige kerncentrale die Nederland heeft: die is zou oud als Doel 1 en Tihange 1, en wordt met nog eens minstens 10 jaar verlengd, zo besliste Rutte. Maar de kans is groot dat er tegen 2035 dus hoe dan ook nieuwe kerncentrales staan, op een boogscheut van België.
In het debat in de Nederlandse Tweede Kamer werd overigens geopperd om, in plaats van nieuwe centrales te bouwen, gewoon oude Belgische of Duitse kerncentrales over te nemen, “die men daar toch wil sluiten”. Rationeel heeft men een punt: Doel in België en Lingen in Duitsland, liggen letterlijk op een zucht van Nederland. Maar zo werkt het nu eenmaal niet, in de discussie rond kernenergie.

Donkere wolken: Hoe gaat cd&v haar fiscale hervorming krijgen?

Dit weekend lichtte men in De Tijd een eerste tipje van de sluier rond de plannen voor een fiscale hervorming, van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v). De belofte om die effectief te gaan doen raakte in de State of the Union, en voor 1 december wil de Oost-Vlaamse kopman van cd&v een plan op de regeringstafel leggen.
Maar daarbij hebben de christendemocraten wel bondgenoten nodig: iets wat onder het voorzitterschap van Sammy Mahdi (cd&v) toch een tikje stroef verloopt.
Het idee is niet revolutionair: Van Peteghem wil een lastenverlaging op arbeid deels door een hervorming van de ondernemingsfiscaliteit gaan financieren. Daarbij zou men willen snoeien in fiscale voordelen en “excessen die eruit moeten”: zo zouden de kortingen in de bedrijfsvoorheffingen aan banden worden gelegd, en ook de belastingvrijstelling voor sommige dividenden zou men trimmen.
Maar daarop gingen alle lichten op rood bij de liberalen. Zo deed Bouchez, vanop z’n congres, al luidruchtig de deur dicht over de fiscale voordelen voor de farma-industrie. “Als het draait om de fiscale voordelen voor wetenschappelijk onderzoek af te schaffen zeg ik neen. Dan ga je gewoon de farmaceutische bedrijven uit Waals- en Vlaams-Brabant naar het buitenland doen verhuizen.” Hij waarschuwde dat “elke fiscale maatregel aanpassen, een impact heeft op de reële economie”. Niet bepaald bemoedigend.
En ook Open Vld schoot met scherp: vicepremier Vincent Van Quickenborne (Open Vld) stuurde in de Zevende Dag een torpedo. “’Dit is ‘en stoemelings’ op tafel gelegd. ‘Als je weer aan de vennootschapsbelasting begint te morrelen zorg je voor rechtsonzekerheid. En voor een troebel bedrijfsklimaat op een ogenblik dat bedrijven al 10 procent indexatie en een hoge energiefactuur moeten dragen. Morrelen aan de vennootschapsbelasting is absoluut een slecht idee.”
En erger: ook de methode om via een verhoging van de belastingvrije sommen te werken, willen de Vlaamse liberalen niet. “Op die manier geef je ook voordelen aan werklozen en maak je werken niet aantrekkelijker tegenover niet gaan werken.”
Nog een pak werk dus, zo lijkt het, voor cd&v, om te vermijden dat de liberalen hun plannen toch finaal kelderen. Nochtans zitten er in de voorstellen van Van Peteghem al voor 2,7 miljard euro aan besparingen én terugverdieneffecten. Voor beiden staan de socialisten dan weer allerminst de springen: ook voor hen wordt een taxshift dan een taxcut, en een onaangenaam project met onzekere uitkomst.

Genoteerd: Human Rights Watch komt met een nieuw, hard rapport over Qatar.

Zijn LGBTQ-personen veilig in Qatar? Duidelijk niet, als het nieuwste rapport van Human Rights Watch gelezen wordt: daarin een paar bloedstollende getuigenissen van personen uit de LGBTQ-gemeenschap, vier transvrouwen, een biseksuele vrouw en een homoseksueel, die allemaal mishandeld zijn in Qatar, de afgelopen jaren. Er zit zelfs een geval tussen van september dit jaar.
Daarbij is sprake van ernstig geweld tijdens de opsluiting, seksuele intimidatie, maar ook opsluiting zonder een degelijke rechtsgang.
Het uiterst conservatieve gaslandje is geen democratie en homoseksualiteit is er verboden. Onder uiterst schimmige omstandigheden wisten ze het WK voetbal te strikken voor hun land. Dat kostte een pak mensenlevens: de voetbalstadia werden gebouwd in allerminst veilige arbeidsomstandigheden voor de onderbetaalde werknemers uit de rest van Azië. Het Belgische bouwbedrijf Besix bouwde mee.
De vraag is meteen of Belgische politieke leiders überhaupt iets kunnen gaan doen in Qatar, tijdens dat WK. Een extra lastige vraag op dit moment: Qatar is een alternatief voor Russisch gas, onder meer de Duitsers gingen er al onderhandelen voor langetermijncontracten voor hun gasleveringen. In ruil besliste men dat er “iemand van de Duitse regering” zou komen naar wedstrijden van het WK. Ook Nederland stuurt iemand, mogelijk ook de koning, Willem-Alexander, tegen het advies van het Parlement in.
In België haakten al dertien van de veertien grote sponsors van de Rode Duivels af: onder meer Proximus en ING gaan niet en sturen niemand. Enkel Adidas doet dat wel. Er zijn ook minder dan 1.000 Belgische tickets verkocht. De Vlaamse en Waalse regering beslisten al om niemand te sturen.
En kijk: de federale regering zou toch gaan, zij het onder stevige voorwaarden, zo weet Het Nieuwsblad. Enkel als België de halve finale zou spelen, wat toch eerder onwaarschijnlijk is, dan zouden premier Alexander De Croo (Open Vld) en koning Filip naar Qatar afzakken. De kern moet de zaak nog doorhakken, dat gebeurt deze week.

Geweld: Filip Dewinter (Vlaams Belang) krijgt plots steunbetuigingen, nadat hij tegen de grond ging.

Een pijnlijk incident, zaterdagavond in Leuven. Daar kwam Vlaams Parlementslid Filip Dewinter (Vlaams Belang), die al een dagje ouder wordt, zijn nieuwste boek voorstellen: ‘Omvolking’. Origineel is dat niet bepaald: het is in essentie hetzelfde verhaal dat Dewinter al van bij de start van zijn carrière in de jaren ’80 verteld, de moslims gaan het land, of in deze West-Europa, overnemen.
In Leuven had extreemlinks flink gemobiliseerd, om Dewinter een warm welkom te geven: er was een heuse protestactie opgezet, en lokale burgemeester Mohamed Ridouani (Vooruit) kreeg veel kritiek omdat hij de boekvoorstelling toeliet. Nochtans kon die zoiets helemaal niet verbieden: er is vrijheid van meningsuiting en van vergadering, in de Grondwet.
Dat Dewinter, van nature geen doetje, zich zelf niet helemaal in een hoekje liet wegzetten, maakte de sfeer er niet minder ontvlambaar op. Hij kreeg gejoel, een lading glitters ook naar zich gesmeten, en werd in het duw- en trekwerk van de actievoerders, die als PVDA’ers werden geïdentificeerd, ook op de grond gewerkt. Meteen reageerden een heel pak politici, van Groen over N-VA en Vooruit tot MR, met steunbetuigingen: geweld kan nooit, was de boodschap.
Dewinter zelf was niet bepaald sussend: “Links wil niet dat ik spreek over “omvolking”, maar mij met fysiek geweld dat proberen verhinderen, had ik niet verwacht”. Hij dient klacht in tegen Ridouani, omdat de politie niet op tijd ingreep. Die stelde nochtans een PV op.
Ook wel wat lastig voor PVDA: net dit weekend kwam in Jette, in Brussel, de lokale fractieleider Louka Flament (PDVA) onzalig in het nieuws. De man riep zijn achterban gewoon openlijk op om bij een vergadering van de gemeenteraad over het mobiliteitsplan “de bek te snoeren van enkele bobo’s die daar ook zullen aanwezig zijn”. Zo wordt de grens met politiek geweld natuurlijk flinterdun.

Ondertussen: In de asielcrisis toch een lichtpuntje voor Vivaldi.

Eindelijk hebben rechters van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen in een paar arresten een belangrijke beslissing genomen, over het beleid van het Commissariaat-Generaal voor de Staatlozen en Vluchtelingen. Die kan zo nu eindelijk verder, met liefst 9.000 dossiers van Afghanen, die lagen te wachten, al acht maanden.
Alles heeft te maken met de gewijzigde toestand in Afghanistan zelf, waar geen oorlog meer is, want de Taliban hebben gewonnen. Die maakten het leven er niet bepaald aangenamer op, maar wel een pak veiliger, in dat bergland in Azië. Meteen kunnen een heleboel Afghanen sinds het aantreden van de Taliban geen aanspraak meer maken op asiel.
Die asielprocedures lopen hoe dan ook los van de politiek, via dat Commissariaat-Generaal, en uiteindelijk de Raad voor Vreemdelingenbetwisting. In praktijk heeft het wel straks een enorme impact: die 9.000 Afghanen zitten in de opvang, en moeten eens er over hun dossier beslist is, die verlaten. Daarbij krijgt slechts 40 procent gemiddeld asiel, 60 procent niet, waarbij ze het bevel krijgen het land te verlaten. De kans dat ze dat ook effectief doen, is vervolgens wel niet groot. Diegenen die nu wel nog asiel krijgen zijn politieke tegenstanders van het regime of journalisten, of jonge meisjes die vervolgd worden.
De plannen om alle Afghanen een tijdelijk statuut te geven, die van de linkerflank van de regering kwamen, heeft staatssecretaris Nicole de Moor (cd&v) nu naar eigen zeggen afgewend: “Dat komt neer op een regularisatieronde en dat is echt geen goed idee. Wij moeten soms ook uitspraken van rechters afwachten. De asielprocedure wordt onafhankelijk beoordeeld, niet door de politiek.”
Voor Vivaldi is dat alvast een nieuwe opluchting: als er straks effectief tot 9.000 Afghanen uit de opvangcentra stromen, komen er meteen een heel pak plekken vrij.
Oud-staatssecretaris Theo Francken (N-VA) haalde alvast fel uit naar de Raad voor Vreemdelingenbetwisting. “Die (Franstalige?) rechters blokkeerden dus bijna 8 maanden alle asielbeslissingen van Afghanen in beroep. Het zal wel zijn dat er dan een opvangtekort ontstaat. Kunnen we die die factuur niet sturen?”, zo sneerde hij, waarbij hij de kost op meer dan 80 miljoen euro schat.